2. Struktura przestępstwa - część I

podmiot przestępstwa ze względu na wiek - zasada podstawowa

tylko osoba fizyczna, która popełniła czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat

osoba nieletnia

1. osoba poniżej 17 lat 2. jej czynów nie nazywa się przestępstwami, 3. zamiast odpowiedzialności karnej środki resocjalizacyjne

odpowiedzialność karna nieletniego, który ukończył 15 lat

1. zamach na życie Prezydenta RP 2. zabójstwo umyślne zwykłe 3. morderstwo 4. umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu typu podstawowego lub kwalifikowanego 5. umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego

odpowiedzialność karna nieletniego, który ukończył 15 lat - 2

6. porwanie samolotu lub statuku typo podstawowego i kwalifikowanego 7. zgwałcenie 8. czynna napaść na funkcjonariusza publicznego z ciężkim uszczerbkiem zdrowia 9. wzięcie zakładników typu podstawowego i kwalifikowanego 10. rozbój

wymogi odpowiedzialności nieletniego powyżej 15 lat

1. popełnienie jednego z przestępstw z art. 10 par. 2 KK 2. przemawiają za tym okoliczności sprawy, właściwości i warunki osobiste sprawcy 3. poprzednie środki wychowawcze i poprawcze były nieskuteczne

Kara nieletniego powyżej 15 lat

nie może przekroczyć 2/3 górnego zagrożenia + możliwość użycia środków odwoławczych

odpowiedzialność karna nieletniego 14-18 lat za zabójstwo typu kwalifikowanego lub zabicie wielu osób

możliwa, jeśli przemawiają za tym: 1. okoliczności sprawy 2. stopień rozwoju sprawcy 3. jego warunki i właściwości osobiste 4. uzasadnione podejrzenie, że środki wychowawcze nie zapewnią resocjalizacji

odpowiedzialność sprawcy 17-18 lat

1. traktujemy jak nieletniego 2. dot. tylko występków 3. uwzględniamy okoliczności sprawy, właściwości sprawcy 4. stosujemy środki poprawcze lub wychowawcze

nieletni - znaczenie 1

osoba w wieku 10-18, wobec której stosuje się środki wychowawcze w związku z demoralizacją

nieletni - znaczenie 2

osoba w wieku 13-17, wobec której toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstw lub wykroczeń

nieletni - znaczenie 3

osoba, wobec której wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze, stan aż do ukończenia 21 lat

środki wychowawcze - wyliczenie

1. upomnienie 2. zobowiązanie do określonego postępowania 3. nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna 4. nadzór kuratora 5. umieszczenie w rodzinie zastępczej zawodowej 6. umieszczenie w ośrodku wychowawczym

środki lecznicze

umieszczenie w zakładzie leczniczym ze świadczeniami dot. psychiatrii lub leczenia uzależnień

kiedy można kogoś umieścić w zakładzie poprawczym?

1. przy popełnieniu przez nieletniego 13-17 czynu wypełniającego znamiona przestępstwa 2. wysoki stopień demoralizacji 3. przemawia za tym okoliczność czynu i przewidywana nieskuteczność innych środków

młodociany

sprawca, który w chwili popełnienia czynu nie miał 21 lat ani 24 lat w chwilii orzekania w I instancji - szersze możliwości złagodzenia kary, nacisk na cele wychowawcze

przestępstwo powszechne

pzestępstwo, którego podmiotem może być każda osoba fizyczna, która osiągnęła określony wiek

Przestępstwo indywidualne

przestępstwo, które w opisie ustawowym określa podmiot przez jakąś dodatkową cechę - tylko osoby z tą cechą mogą być podmiotem

przestępstwo indywidualne właściwe

szczególna cecha decyduje o tym, czy istnieje przestępstwo, brak cechy = brak przestępstwa

przestępstwo indywidualne niewłaściwe

szczególna cecha powoduje powstanie typu kwalifikowanego lub uprzywilejowanego, brak cechy nie oznacza braku przestępstwa, lecz tylko niższą lub wyższą karalność

strona przedmiotowa przestępstwa - elementy

1. czyn podmiotu 2. skutek czynu 3. czas i miejsce czynu 4. sytuacja, w jakiej czyn popełniono 5. sposób popełnienia i przedmiot wykonawczy czynu

zachowanie sprawcy

niezbędny element każdego przestępstwa

znamię czasownikowe

w ten sposób zachowanie sprawcy jest opisywane np. zabija, ujawnia, podrabia

znamię skutku

występuje tylko przy przestępstwach materialnych

miejsce czynu

opisywane przy niektórych przestępstwach - np. na terytorium RP, zwykle obojętne dla bytu przestępstwa

czas popełnienia czynu

np. po wyznaczeniu do służby, zwykle okoliczność obojętna dla bytu przestępstwa

sposób popełnienia przestępstwa

jedno ze znamion strony przedmiotowej, np. użycie przemocy, groźby, podstępu

przedmiot wykonawczy

przedmiot materialny, na którym dokonuje się przestępstwa np. przy naruszeniu korespondencji przedmiotem jest zamknięte pismo

co jeśli pewne elementy strony przedmiotowej nie należą do znamion przestępstwa

nie musimy ich udowadniać by przypisać sprawcy popełnienie przestępstwa

formy czynu - wymień

1. przestępstwo trwałe 2. przestępstwo wieloosobowe 3. przestępstwo wieloczynowe 4. zaniechanie

przestępstwo trwałe

utrzymywanie pewnego stanu rzeczy np. pozbawienie człowieka wolności, posiadanie niedozwolonych substancji

czas popełnienia przestępstwa trwałego

okres od zapoczątkowania tego stanu aż do zakończenia

bieg przedawnienia za przestępstwo trwałe

początek - upływ ostatniego dnia, w którym sprawca wypełniał znamiona przestępstwa

wyrok prawomocny a przestępstwo trwałe

następuje przerwanie przestępstwa trwałego, jeżeli po skazaniu sprawca dalej wypełnia ten sam czyn, to jest to już nowe przestępstwo

przestępstwo wieloosobowe

1. większość przestępstw jest tak opisana, że jest możliwość ich popełnienia przez wiele osób 2. są przestępstwa, które można popełnić tylko poprzez "branie udziału" we wspólnym działaniu

przestępstwo wieloczynowe

1. polega na działalności na ktorą składa się więcej czynów 2. cała taka działalność jest traktowana jako jeden czyn

formalne przestępstwo z zaniechania

polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był zobowiązany, źródłem obowiązku jest przepis karny

materialne przestępstwo z zaniechania

polega na spowodowaniu określonego skutku przez niepodjęcie wymaganego działania

przestępstwa materialne z zaniechania - źródła obowiązku

1. ustawa 2. umowa lub przyjęcie określonej instytucji

obowiązek prawny

obowiązek działania, który wynika z ustawy lub z umowy, musi być gwarantem nienastąpienia pewnego skutku

gwarant nienastąpienia skutku

chodzi o szczególne zobowiązanie prawne, wyraźnie ukierunkowane na zapobieżenie skutkowi, którego spowodowanie wypełnia znamiona określonego przestępstwa

połączenie działania z zaniechaniem

spowodowanie skutku przez zaniechanie likwidacji wywołanej przez siebie sytuacji niebezpiecznej nie jest czystym zaniechaniem, dlatego nie stosujemy tu art. 2 KK

następstwo czynu

skutek czynu zabronionego, który należy do strony przedmiotowej przestępstw materialnych

związek przyczynowy

związek pomiędzy zachowaniem sprawcy a jego skutkiem - wyrażony przez określenia "powoduje, wyrządza, uszkadza"

teorie ekwiwalencji

przyczyną każdego skutku jest pewna suma warunków koniecznych do nastąpienia skutku = każdy z warunków można traktować jak ten, który faktycznie spowodował skutek

test konieczności warunku (teoria ekwiwalencji)

czy skutek nastąpiłby, gdyby warunek nie nastąpił? TAK - warunek nie jest konieczny do nastąpienia skutku

teoria warunku odpowiadającego empirycznie potwierdzonej prawidłowości

ustalenie powiązania przyczynowego ustala się na podstawie wiedzy zdobytej przez doświadczenie

teoria adekwatnego związku przyczynowego

1. nie wystarcza że czyjeś zachowanie jest konieczne do nastąpienia skutku 2. wymaga się, by ten skutek był typowym następstwem takiego zachowania

teoria relewancji

prawo karne dokonuje selekcji przez odpowiednie sformułowanie przepisów 2. nie każde spowodowanie skutku jest istotne (relewantne) dla odpowiedzialności karnej

koncepcja obiektywnego przypisania

odpowiedzialność za skutek wchodzi w grę tylko, gdy w skutku urzeczywistniło się stworzone przez sprawcę niebezpieczeństwo, któremu mógł zapobiec ostrożnością

strona podmiotowa przestępstwa

obejmuje zjawiska psychiczne, które muszą towarzyszyć zewnętrznemu zachowaniu sprawcy i wyrażają jego stosunek psychiczny do czynu

na co wpływa strona podmiotowa (forma winy)?

1. decyduje o stopniu winy 2. decyduje o stopniu społecznej szkodliwości czynu

zamiar bezpośredni

zachodzi gdy sprawca, wiedząc, że wypełnia znamiona czynu zabronionego albo że jego zachowanie je wypełnia - CHCE popełnienia czynu zabronionego, także gdy nie ma pewności, czy jego zachowanie będzie skuteczne

czasownik "chce" przy zamiarze bezpośrednim

obejmuje także sytuację, gdy sprawca zdaje sobie sprawę z NIEUCHRONNOŚCI pewnych skutków, nawet jeśli mu na nich nie zależy

zamiar bezpośredni nagły

decyzja o popełnieniu czynu zabronionego jest podjęta szybko, bez szczegółowego namysłu

zamiar bezpośredni przemyślany

decyzja o popełnieniu czynu zapada w wyniku dłuższego namysłu, towarzyszy jej często powstanie planu dokładnego popełnienia przestępstwa

zamiar ogólny

sprawca nie precyzuje w swoich przeżyciach psychicznych skutku

zamiar ewentualny

sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się na nią, świadomość nie może polegać na pewności że wypełnia się znamiona przestępstwa, a wola nie wskazuje na chęć jego popełnienia

godzenie się według Woltera

obojętność - sprawca mając świadomość możliwości popełnienia czyni zabronionego, nie chce go popełnić, ale i nie chce go nie popełnić

zamiar ewentualny - podejście

wszystko mi jedno, dopuszczam taką możliwość, lepiej żeby tak się nie stało ale jeśli się stanie, to trudno

zamiar niby-ewentualny

sprawca nie ma pewności co do jednego ze znamion czynu zabronionego, ale chce zachowania się objętego znamieniem czasownikowym

motyw przestępstwa

przeżycie psychiczne o charakterze intelektualnym, które skłania do popełnienia czynu

pobudka przestępstwa

przeżycie emocjonalne skłaniające do popełnienia przestępstwa np. "pod wpływem współczucia"

przestępstwo kierunkowe

przestępstwo znamienne celem, motywem lub pobudką - sprawca działał z dokładnym zamiarem (bezpośrednim)

zamiar ewentualny przy przestępstwie kierunkowym

zachodzi tylko wtedy, gdy sformułowanie znamion zakłada pełną wiedzę co do wypełnienia przez sprawcę znamion danego przestępstwa

przesłanka odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne

naruszenie zasady ostrożności

lekkomyślność (na czym polega)

sprawca, świadomie narusza zasady ostrożności, przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, ale wierzy że go nie popełni

niedbalstwo (na czym polega)

sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, chociaż mógł ją przewidzieć - zarzucamy niewykorzystanie możliwości intelektualnych

istota niedbalstwa

1. świadome lub nieświadome naruszenie reguł ostrożności 2. możliwość przewidzenia możliwości popełnienia przestępstwa

jak ustalić naruszenie reguł ostrożności?

bierzemy pod uwagę wzorzec, obiektywny standard - jak w danej sytuacji zachowałby się przeciętny człowieka/osoba z daną cechą

jeśli zachowanie było zgodne z regułami ostrożności

brak niedbalstwa i winy

jeśli zachowanie było sprzeczne z regułami ostrożności

sprawdzamy czy sprawca mógł sobie uświadomić, do czego doprowadzi jego zachowanie

co jeśli sprawca sam ograniczył swoje możliwości przewidywania popełnienia czynu zabronionego?

nie należy uwzględniać takiego ograniczenia - sprawca mógł przewidzieć jego powstanie i przewidzieć, że znajdzie się w sytuacji, gdy ograniczenie będzie miało istotne znaczenie

wina mieszana z art. 9 par. 3 KK

część znamion przestępstwa jest objęta zamiarem, a część winą nieumyślną - tylko przestępstwa umyślne kwalifikowane przez określone następstwo

wina mieszana na przykładzie udziału w bójce lub pobiciu

1. umyślnie biorę udział w bójce 2. wywołuję ciężki uszczerbek na zdrowiu - następstwo to nie było przeze mnie zamierzone

jak traktować winę mieszaną

jak przestępstwo umyślne - zawsze gdy ustawa wiąże jakieś skutki z umyślnym charakterem, to dotyczy to też przestępstw mieszanych