Actor et reus

działanie, postępowanie, czyn, skarga sądowa, powództwo, czynność procesowa, roszczenie

actio

skarga cywilna (powództwo cywilne)

actio civilis

skarga rzeczowa, powództwo o charakterze rzeczowym (bezwzględnym), skarga przeciw wszystkim

actio in rem

wobec wszystkich

erga omnes

skarga osobista, powództwo o charakterze osobistym (względnym), skarga wynikająca z zobowiązania, skarga przeciw drugiej stronie stosunku zobowiązaniowego (tj. przeciw konkretnej osobie lub grupie osób)

actio in personam

między stronami

inter partes

część, strona (biorąca udział w procesie)

pars

praca, zajęcie, czynność prawna, umowa, spór, interes handlowy

negotium

odpoczynek po pracy

otia post negotia

powód, strona w procesie cywilnym

actor

pozwany, oskarżony

reus

adwokat, obrońca sądowy, pełnomocnik

advocatus

pełnomocnik, zastępca procesowy strony, oskarżyciel sądowy

procurator

czyn, czynność, działanie

actus

umowa, porozumienie, układ

pactum

umowa, zobowiązanie z umowy, kontrakt, klauzula

contractus

istotne elementy (części składowe) czynności prawnej

esentialia negotii

naturalne elementy (części składowe) czynności prawnej

naturalia negotii

uboczne elementy (części składowe) czynności prawnej

accidentalia negotii

sprawa, przyczyna, powód

causa

prowadzić sprawę, proces

causam ago, causam agere

dla, z powodu, ze względu na, w czyimś interesie

causa (z gen.)

dla zaszczytu, za zasługi, w celu uczczenia

honoris causa

mowa pochwalna

laudatio

dla zysku

lucri causa

zysk, korzyść, chciwość

lucrum

utracone zyski

lucrum cessans

w interesie publicznym

rei publicae causa

oskarżać

accuso, accusare

oskarżenie

accusatio, accusationis

bronić

defendo, defendere

obrona

defensio

obrona konieczna

defensio neccesaria

skazuję, zasądzam

condemno, condemnare

skazanie, wyrok skazujący; zasądzenie, wyrok zasądzający

condemnatio, condemnationis

uwalniam

absolvo, absolvere

uwolnienie pozwanego od odpowiedzialności cywilnej lub oskarżonego od odpowiedzialnośći karnej

absolutio, absolutionis

wyrok, orzeczenie

sententia

wyrok uniewinniający

sententia absolutoria

wyrok śmierci

sententia capitalis

wyrok zasądzający lub skazujący

sententia comdemnatoria

wyrok deklaratoryjny, ustalający (istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa)

sententia declaratoria

wyrok nieistniejący (niepodpisany lub nieogłoszony)

sententia non existens

ogłaszam wyrok

sententiam dico/dicere

ogłaszam wyrok

sententiam pronuntio

jestem winien, powinienem

debeo, debere

dowód, środek dowodowy

probatio

dowód z dokumentów

probatio per documenta

dowód ze świadków (zeznań)

probatio per testes

świadek

testis

udowadniać

probo, probare

ciężar dowodzenia

onus probandi

wyznanie, przyznanie się do winy

confessio

ten, kto przyznał się do winy (ta)

confessus (confessa)

argument, dowód

argumentum

fakt, zdarzenie

factum

przestępstwo ciągłe

crimen continuatum

zbrodniczy

criminalis

sprawa, rzecz

res, rei

osądzać

iudico, iudicare

rzecz osądzona, sprawa rozstrzygnięta (spór sądowy zakończony ostatecznym wyrokiem)

res iudicata

spór, proces

lis, litis

proces kryminalny

lis capitis

stan sprawy w toku, spór zawisły w sądzie

lis pendens, litis pendentis

w czasie trwania sporu, w toku procesu

lite pendente

spór zawisł

lis pendet

właściciel

dominus

występek, błąd

delictum, delict

oszustwo

fraus, fraudis

czyn

actus

zdarzenie, przypadek, kazus prawny

casus

przypadek losowy

casus fortuitus

nieszczęśliwy wypadek

casus fatalis

powód do wojny (termin używany dla usprawiedliwienia rozpoczęcia wojny, bądź zagrożenia nią)

casus belli

niiedbalstwo

neglegentia

wyraźnie, jasno

explicte

bez wyraźnego sformułowania, do wywnioskowania z kontekstu, domyślne

implicte

w ścisłym znaczeniu

sensu stricto

ściśle, dokładnie

stricte

w szerokim znaczeniu

sensu lato/ largo

na przykład

exempli causa (e.c.)

na przykład

exempli gratia (e.g.)

wyraźnie, wyraźnymi słowami

expressis verbis

w pełnym składzie

in pleno

tymczasowo

ad interim

od teraz, od chwili obecnej (oznaczenie chwili skuteczności czynności prawnej)

ex nunc

od wtedy, z mocą wsteczną (termin stosowany na oznaczenie chwili skuteczności czynności prawnej)

ex tunc

liczba zamknięta (ograniczona)

numerus clausus

stan, w jakim coś się znajduje, obecny stan rzeczy

status quo

poprzedni stan rzeczy

status quo ante

w całości

in toto

w całości, bez opuszczeń, skrótów, zmian

in extenso

termin końcowy (termin, z którego nadejściem ustają skutki czynności prawnej; dzień do którego)

dies ad quem

termin początkowy (termin, z którego nadejściem rozpoczynają się skutki czynności prawnej)

dies a quo

termin wymagalnosci spełnienia zobowiązania

dies veniens

termin zawarcia czynności prawnej, dzień przypadający

dies cedens

między zgodnymi

inter consentientes

między nieobecnymi

inter absentes

między innymi

inter alia

ostateczny argument

ultima ratio

przy innych okolicznościach jednakowych, stałych (przyjmując inne elementy jako stałe)

ceteris paribus

na podstawie wniosku tylko jednej strony

ex parte

z urzędu

ex officio

bezprawnie, niegodziwie

per nefas

czy się godzi czy nie, prawem i bezprawiem (wszelkimi sposobami)

per fas et nefas

na pierwszy rzut oka, od pierwszego wejrzenia

prima facie

w takim stanie rzeczy, w istniejących okolicznościach

rebus hic stantibus

kworum (liczba osób, ktorych obecność jest niezbędna do podjęcia danej decyzji)

quorum (quorum praesentia sufficit)

w czyim interesie? Na czyją korzyść? (jako pytanie retoryczne)

cui bono?

do rzeczy, do głównej sprawy, bez dygresji

ad rem

warunek bez którego nie...; konieczny warunek do spełnienia

condicio sine qua non

staranność, dokładność

diligentia

ciężka wina, wielkie niedbalstwo

culpa lata

zły zamiar, oszustwo

dolus

szkoda rzeczywista, rzeczywiste umniejszenie majątku

damnum emergens