akadopulorenderen_4str_fiz

Niezmienniczość Galileusza

Transformacja Galileusza umożliwia przeliczenie parametrów ruchu z nieruchomego układu odniesienia do układu poruszającego się lub odwrotnie.

Zasada względności Galileusza:

wszystkie układy, które poruszają się względem siebie bez przyśpieszenia, czyli ruchem jednostajnym prostoliniowym, są równoważne mechanicznie.

Zasada Galileusza

prędkość w spadku swobodnym nie zależy od masy a tylko od wysokości.

Niezależność ruchu

W opisie kinematycznym ruchu składowe poziome i pionowe ruchu możemy traktować niezależnie. W wielu przypadkach ruch w kierunku poziomym nie wpływa na ruch w kierunku pionowym i odwrotnie.

Pierwsza zasada dynamiki Newtona (pierwsze prawo Newtona, prawo bezwładności)

Jeżeli na ciało nie działają siły zewnętrzne lub działające siły równoważą się, to ciało pozostaje w spoczynku lub porusza się ruchem jednostajnym prostoliniowym.

II zasada dynamiki dla momentu pędu:

Wypadkowy moment sił względem środka masy w ruchu postępowym bryły sztywnej jest równy zeru.

Zasad przyczynowości w mechanice klasycznej:

stan początkowy ruchu (w chwili t0) określa jednoznacznie stan w chwilach późniejszych.

Zasada przyczynowości w mechanice kwantowej:

stan początkowy ruchu punktu materialnego określa jedynie prawdopodobieństwo położenia w chwilach późniejszych.

Twierdzenie Steinera dla momentów bezwładności:

Momenty bezwładności względem osi nie przechodzących przez środek masy ciała można obliczyć według następującej formuły: 𝐼=𝐼𝑐+𝑚𝑑2

Zasada zachowania energii

Energia całkowita E każdego układu odosobnionego (na który nie działają zewnętrzne pola siłowe), zawarta w wypełniających go masach i polach, wszelkich jej postaciach, pozostaje stała w czasie. E=Ek+Ep+U

Zasada zachowania energii (mechanicznej)

W układzie odosobnionym (takim na który nie działają zewnętrzne siły) energia mechaniczna EM całego układu pozostaje stała EM=Ek+Ep= const

Zasada zachowania pędu

Suma wektorowa pędów wszystkich elementów układu izolowanego (na który nie działają siły zewnętrzne) pozostaje stała. ∑𝒑𝑖=const

Zasada zachowania momentu pędu

Dla dowolnego izolowanego układu punktów materialnych całkowita suma ich momentów pędu jest stała. Moment pędu bryły pozostaje stały, gdy nie działa nią żaden moment siły zewnętrznej.

Zasady zachowania a symetria czasu i przestrzeni

Przez symetrię będziemy rozumieć taką operację (przekształcenie), po wykonaniu, której, cechy obiektu jej poddanej nie ulegają zmianie.

I prędkość kosmiczna

prędkość obiektu dla poruszania się po stabilnej orbicie kołowej równej promieniowi planety.

III prędkość kosmiczna

to prędkość początkowa potrzebna opuszczenia układu Słonecznego.

III prawo Keplera:

Prawo które mówi, że kwadrat okresu obiegu orbity przez planetę jest proporcjonalny do sześcianu długości półosi wielkiej orbity eliptycznej tej planety. Stosunek kwadratów czasów obiegu dwóch planet jest równy stosunkowi trzecich potęg ich dużych półosi.

Ogólna Teoria Względności

Grawitacja nie jest siłą działającą między dwoma ciałami, lecz jest wynikiem oddziaływania każdego ciała z efektami, jakie inne ciała wywiera na czasoprzestrzeń go otaczającą.

Zasada zachowania energii w ruchu drgającym:

Energia kinetyczna zmienia się w energię potencjalną zmagazynowaną w sprężynie. (Czyli suma energii kinetycznej i potencjalnej zawsze jest stała.)

II zasada termodynamiki:

w procesach odwracalnych zachodzących w układzie entropia pozostaje stała, a w nieodwracalnych wzrasta. Entropia układu zamkniętego wzrasta w przemianach nieodwracalnych i nie zmienia się w przemianach odwracalnych (entropia nigdy nie maleje).

Zasada ekwipartycji energii

równomierny podział energii wszystkie stopnie swobody cząsteczek (½kT na cząsteczkę).

Prawo Poissona

dla przemiany adiabatycznej łączące temperaturę gazu i ciśnienie 𝑇𝜅𝑝1−𝜅=𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡

Prawo Coulomba

Oddziaływanie pomiędzy metalowymi naładowanymi kulami traktujemy jak oddziaływanie wszystkich ich ładunków elementarnych umieszczonych w środkach ich mas. Jakie pole elektryczne 𝑑𝐸jest wytwarzane przez ładunek punktowy 𝑑𝑞

Prawo Gaussa

strumień natężenia pola elektrostatycznego przez dowolną, zamkniętą powierzchnię równy jest całkowitemu ładunkowi zamkniętemu w tej powierzchni podzielonemu przez 𝜀𝑜

Prawo Gaussa w dielektrykach

Strumień wektora indukcji przez dowolną powierzchnię zamkniętą równy jest ładunkowi swobodnemu zawartemu w obszarze ograniczonym rozpatrywaną powierzchnią.

Mikroskopowa postać prawa Ohma

gęstość prądu jest wprost proporcjonalna do natężenia pola E

Prawo Ohma

stosunek R = U/I nie zależy od natężenia prądu I dla metali przy stałej temperaturze(jedn. R to 1om [W] =[V/A])

Ciepło Joule’a

Ilość ciepła wydzielanego w czasie przepływu prądu elektrycznego przez przewodnik elektryczny jest wprost proporcjonalna do iloczynu oporu elektrycznego przewodnika, kwadratu natężenia prądu i czasu jego przepływu.

Reguła oporu:

gdy przemieszczamy się wzdłuż opornika w kierunku przepływu prądu zmiana potencjału wynosi –IR

Reguła SEM (siła elektromotoryczna)

W źródle SEM zmiana potencjału wynosi +, gdy poruszamy się zgodnie z kierunkiem strzałki SEM (od –do +). Źródło SEM przenosi ładunek z bieguna o mniejszym potencjale do bieguna o większym potencjale. Utrzymuje ono różnicę potencjałów pomiędzy zaciskami.

Pierwsze prawo Kirchhoffa

Węzeł: Suma prądów wpływających i wypływających z węzła wynosi zero (zasada zachowania ładunku). 𝐼1=𝐼2+𝐼3+𝐼4

Drugie prawo Kirchhoffa

Oczko: Poruszając się po zamkniętej pętli np. z punktu A do A dochodzimy do tego samego potencjału. Stąd suma napięć wynosi zero. 𝑈1+𝑈2+𝑈3+𝑈4=0

Fizyka

nauka opisująca związki między energią, masą, materią, przestrzenią i czasem; zgłębia mechanizmy leżące u podstaw zjawisk

Wielkość fizyczna

definiowana jest przez sposób pomiaru lub przez sposób obliczania jej na podstawie innych pomiarów. Miary wielkości fizycznych przedstawiane są przy pomocy znormalizowanych wartości zwanych jednostkami.

Wymiar

wielkości fizycznej opisuje jej zależność od wielkości podstawowych. Wyraża się go za pomocą iloczynu lub potęgi tych wielkości.

Radian

jest kątem płaskim o wierzchołku w środku koła, wycinającym z obwodu tego koła łuk o długości równej jego promieniowi.

Steradian

jest kątem bryłowym o wierzchołku w środku kuli, wycinającym z powierzchni tej kuli pole równe kwadratowi jej promienia.

Niepewność pomiaru (dokładność)

o parametr związany z rezultatem pomiaru, charakteryzujący rozrzut wyników.

Precyzja

określa, jak bardzo różnią się od siebie niezależne pomiary wykonywane w tych samych warunkach.

Rodzaje błędów:

systematyczne, przypadkowe, grube

Dokładność

mówi, jak bardzo pomiar zbliżony jest do zaakceptowanej wartości referencyjnej.

Iloczyn skalarny

wynik mnożenia wektorów skalarnie, wynik tej operacji jest skalarem (liczbą)

Iloczyn wektorowy

wynik mnożenia wektorów wektorowo, wynik tej operacji jest wektorem

Przyspieszenie średnie

jest zmianą wektora prędkości w pewnym przedziale czasu. Przyspieszenie jest wektorem, którego kierunek jest równoległy do kierunku zmiany wektora prędkości.

częstością kątową

Wielkość ω jest stała i nazywa się częstością kątową cząstki. Częstość kątowa ma jednostkę radian. Szybkość zmiany w czasie kąta, jaki cząstka zatacza w trakcie ruchu po okręgu, jest związana z okresem i częstotliwością

Dynamika

dział mechaniki zajmujący się opisem ruchu ciał pod działaniem sił

Siła zewnętrzna

siła działająca na obiekt spoza przyjętego do analizy układu

Siła wypadkowa

suma wektorowa wszystkich sił działających na ciało

Masa

jest miarą ilości materii zawartej w danym obiekcie fizycznym.

Ciężar

całkowita siła wypadkowa działająca na ciało to siła oddziaływania grawitacyjnego między obiektem a kulą ziemską; siła będąca wynikiem oddziaływania grawitacyjnego między kulą Ziemską a masą znajdująca się w jej polu grawitacyjnym

Grawitacja

to oddziaływanie obserwowane w obecności pól grawitacyjnych, przejawiające się jako przyciąganie jednej masy przez drugą.

Bezwładność

czyli zdolnością ciał do przeciwstawiania się zmianom w ich ruchu. Ciało dąży do zachowania stanu spoczynku – próbuje „oprzeć się” przyspieszeniom; cecha ciała polegająca na tym, że ciało dąży do zachowania stanu ruchu

Inercjalny układ odniesienia

Układ odniesienia poruszający się ze stałą prędkością względem pewnego układu inercjalnego jest również układem inercjalnym.

Układ nieinercjalny

układ odniesienia poruszający się ruchem prostoliniowym zmiennym lub krzywoliniowym względem innego układu

Siła

wielkość fizyczna będąca miarą oddziaływań fizycznych między obiektami; jest wielkością wektorową, może być opisana jako wielokrotność odpowiednio zdefiniowanej jednostki i wzorca. Przyczyna wszelkich zmian ruchu dowolnego obiektu (punktu materialnego).

Siła naciągu

siła rozciągająca, działająca wzdłuż rozciągliwego elementu, takiego jak kabel czy lina; nazywamy siłę powstającą na skutek reakcji na zewnętrzną siłę napinającą. W praktyce jest to siła, z którą rozciągane jest elastyczne długie ciało.

Siła tarcia

tarcie jest siłą występującą w układach ruchomych, przeciwstawiającą się ruchowi ciała.

Siła nacisku reakcji

- siła równoważąca ciężar danego ciała; jest prostopadła do powierzchni kontaktu dwóch ciał; siła ta jest wywierana przez powierzchnię dążącą do utrzymania na niej niezerowego ciężaru; to siła, która działa nieprzerwanie na obiekt w polu grawitacyjnym.

Siły sprężystości

sprężystość ciał to własność związana z odzyskiwaniem pierwotnego kształtu po usunięciu sił zewnętrznych wywołujących odkształcenie. Ciało odzyskuje swój kształt, ponieważ w układzie działa siła sprężystości, która powoduje powrót do położenia równowagi.

Spadek swobodny

swobodny ruch ciał pod wpływem działania jedynie siły ciężkości

Prędkość graniczna

stała prędkość osiągana przez spadające ciało wówczas, gdy ciężar tego ciała jest równoważony przez skierowaną przeciwnie siłę oporu

Siła Coriolisa

siła bezwładności wywołująca odchylenie toru ruchu obiektu z punktu widzenia obracającego się układu odniesienia

Siła bezwładności

siła, która nie jest rzeczywista, a jedynie wprowadzono ją, aby można było rozważać zasady dynamiki Newtona w układach poruszających się z przyspieszeniem

Siła dośrodkowa

każda wypadkowa siła wywołująca jednostajny ruch ciała po okręgu

Siła oporu

siła, która przeciwstawia się ruchowi ciała w płynie; w przeciwieństwie do zwykłego tarcia siła oporu zależy od prędkości ruchu ciała

Tarcie

siła, która przeciwdziała względnemu ruchowi lub próbie ruchu między stykającymi się ciałami; jest siłą, która przeciwdziała względnemu ruchowi między ciałami będącymi w kontakcie.

Tarcie kinetyczne

siła, która przeciwdziała względnemu ruchowi dwóch poruszających się, stykających się ciał. Jeśli dwa ciała pozostające w kontakcie przesuwają się względem siebie, to siła występująca między nimi nazywana jest tarciem kinetycznym

Tarcie statyczne

siła, która przeciwdziała względnemu ruchowi dwóch statycznych, stykających się ciał. Jeśli dwa spoczywające ciała pozostają w kontakcie, to działa między nimi siła nazywana tarciem statycznym.

Energia kinetyczna

energia ciał będących w ruchu, równa połowie iloczynu masy ciała i kwadratu jego prędkości. Energia kinetyczna ruchu postępowego jest równa iloczynowi masy m i kwadratu prędkości v podzielonemu przez 2

Moc (moc chwilowa)

stosunek nieskończenie małej wartości pracy do nieskończenie małego czasu, w którym została wykonana. Jednostką energii (pracy) w układzie SI jest dżul (1 J), więc zgodnie z definicją mocy jednostką mocy jest dżul na sekundę czyli wat: 1J/s=1W

Praca

jest wykonywana wtedy, kiedy działająca siła powoduje przemieszczenie ciała. Jednostka pracy może być zdefiniowana jako iloczyn jednostki siły (niutona) i przemieszczenia (metra), N⋅m. Jednostkę tę nazywamy dżulem (ang. joule), oznaczamy ją literą J

Praca siły

całka z iloczynu skalarnego siły działającej i nieskończenie małego przemieszczenia

Praca wypadkowa

praca wszystkich sił działających na ciało

Średnia moc

stosunek pracy do czasu, w którym została wykonana

Zasada równoważności pracy i energii

praca wypadkowa sił działających na ciało jest równa zmianie energii kinetycznej tego ciała

Energia mechaniczna

suma energii kinetycznej i potencjalnej

Energia potencjalna

jest to funkcja położenia, energia posiadana przez ciało w odniesieniu do rozpatrywanego układu fizycznego

Punkt równowagi

położenie, w którym siła zachowawcza, będąca w założeniu siłą wypadkową, wyznaczona na podstawie nachylenia stycznej do krzywej energii potencjalnej jest równa zero

Zasada zachowania energii

energia całkowita odizolowanego układu jest stała. Energia mechaniczna E cząsteczki jest stała dopóty, dopóki nie pojawi się siła zewnętrzna (spoza układu) lub siła wewnętrzna niezachowawcza, która na nią oddziałuje.

Pęd

miara „ilości ruchu” ciała, wektor iloczynu masy i prędkości ciała, zorientowany tak samo, jak prędkość ciała; Pęd p ciała jest iloczynem jego masy m i prędkości v. Pęd jest wektorem o kierunku i zwrocie zgodnym z wektorem prędkości

Popęd siły (impuls)

efekt działania siły przez określony przedział czasu. Może on być bardzo mały, np. podczas zderzenia, ale może też być dowolnie długi

Reguła pędu i popędu

zmiana pędu układu jest równa popędowi siły, udzielonemu temu układowi. Popęd siły (impuls) udzielony układowi powoduje zmianę pędu tegoż układu. Zmiana ta jest równa działającemu impulsowi.

Siła wewnętrzna

siła, którą wywierają na siebie wzajemnie elementy układu. Siły wewnętrzne mogą być zarówno przyciągające jak i odpychające

Siła zewnętrzna

siła przyłożona do obiektu fizycznego powodująca zmianę jego pędu jako całości

Środek masy

punkt o współrzędnych, będących średnimi ważonymi położeń poszczególnych elementów ciała lub układu ciał

Układ

ciało lub zbiór ciał, których ruch podlega analizie; układ zdefiniowany na początku analizy problemu musi być traktowany konsekwentnie w dalszym ciągu rozważań

Układ zamknięty (izolowany)

układ obejmujący jedno lub więcej ciał, w którym łączna masa obiektów nie ulega zmianie oraz wypadkowa sił zewnętrznych nań działających wynosi zero

Zasada zachowania pędu

całkowity pęd układu zamkniętego nie może ulec zmianie

Zderzenie idealnie niesprężyste

zderzenie, po którym ciała pozostają w spoczynku, a końcowa energia kinetyczna wynosi zero (strata energii jest maksymalna)

Zderzenie niesprężyste

zderzenie, w którym nie jest spełniona zasada zachowania energii mechanicznej

Zderzenie sprężyste

zderzenie, w którym spełniona jest zasada zachowania energii mechanicznej. W przypadku ruchu po płaskim torze oznacza to zachowanie energii kinetycznej

Prawa zachowania

jeżeli dana wielkość fizyczna nie zmienia się w czasie, to mówimy, że jest ona zachowana.

Druga zasada dynamiki wyrażona przy pomocy pędu

wypadkowa wszystkich sił zewnętrznych działających na układ jest równa szybkości zmian pędu układu pod wpływem działania tychże sił:

Chwilowa prędkość kątowa

pochodna położenia kątowego po czasie. Definiowana jako granica, przy Δt→0, średniej prędkości kątowej ω=Δθ/Δt.

Chwilowe przyspieszenie kątowe

pochodna prędkości kątowej po czasie

Moment bezwładności

miara bezwładności obrotowej, która charakteryzuje ilościowo stopień łatwości lub trudności wykonywania zmiany wartości prędkości kątowej bryły sztywnej; a jej jednostką jest kg⋅m2

Położenie kątowe

kąt pomiędzy wektorem położenia ciała a wybraną osią układu współrzędnych. Kąt θ w miarę przesuwania się cząstki po okręgu zakreśla ona łuk o długości s.

Praca w ruchu obrotowym

praca wykonywana nad bryłą sztywną w wyniku działania momentów sił, dana przez całkę z momentów sił liczoną po kącie, o jaki została obrócona bryła sztywna

Przyspieszenie kątowe

szybkość zmian prędkości kątowej. Pochodna prędkości kątowej po czasie.

Twierdzenie o pracy i energii w ruchu obrotowym

całkowita praca wykonana nad zmianą prędkości kątowej ciała sztywnego, równa zmianie jego energii kinetycznej ruchu obrotowego

Twierdzenie Steinera

moment bezwładności względem osi równoległej do osi przechodzącej przez środek masy jest sumą momentu bezwładności względem osi przechodzącej przez środek masy oraz iloczynu masy i kwadratu odległości pomiędzy osiami

Prawo zachowania momentu pędu

moment pędu jest zachowany, to znaczy początkowy moment pędu jest równy końcowemu momentowi pędu, gdy na układ nie działa zewnętrzny moment sił

Ciśnienie

siła działająca (naciskająca) na powierzchnię w kierunku normalnym do powierzchni, naprężenie w płynach

Równowaga statyczna

ciało znajduje się w równowadze statycznej, gdy jest w spoczynku w wybranym inercjalnym układzie odniesienia

Horyzont zdarzeń

obszar w pobliżu czarnej dziury o promieniu równym promieniowi Schwarzschilda, z którego żadne ciało, a nawet światło, nie może uciec

Ogólna teoria względności

teoria Einsteina dotycząca grawitacji i układów odniesienia poruszających się ruchem przyspieszonym; w teorii tej grawitacja jest wynikiem zakrzywienia czasoprzestrzeni przez masę i energię; teoria ta jest często nazywana teorią grawitacji Einsteina

Prawo powszechnego ciążenia

każde dwa ciała przyciągają się siłą proporcjonalną do iloczynu ich mas i odwrotnie proporcjonalną do kwadratu odległości pomiędzy nimi, wzdłuż prostej łączącej środki ich mas

Siła wyporu

wypadkowa siła skierowania ku górze, działająca na obiekt zanurzony w płynie, wywołana różnicami ciśnienia na różnych głębokościach

Amplituda

maksymalne przemieszczenie ciała z położenia równowagi w czasie ruchu oscylacyjnego

Częstotliwość

liczba zdarzeń okresowych przypadająca na jednostkę czasu. Oznaczamy f. W układzie SI jednostką częstotliwości jest herc (Hz).

Cykl

to jedno pełne drgnienie.

Drgnienie

pojedyncza lub powtarzalna zmiana wielkości fizycznej, polegająca na przejściu z jednej skrajnej wartości do drugiej i z powrotem

Okres

czas trwania jednego pełnego drgnienia w ruchu drgającym. Oznaczanym T. Za jednostkę okresu przyjmujemy zazwyczaj sekundę.

Oscylator harmoniczny

układ, który drga w RH, gdzie siła zwrotna jest proporcjonalna do przemieszczenia i działa na ciało w kierunku położenia równowagi

Położenie równowagi

pozycja oscylatora, kiedy sprężyna jest nieodkształcona tzn. ani nie jest rozciągnięta, ani ściśnięta

Przesunięcie fazowe

kąt wyrażony w radianach stosowany w funkcji cosinus lub sinus, aby przesunąć funkcję na lewo lub na prawo, w celu dopasowania funkcji do danych zarejestrowanych dla ruchu oscylatora harmonicznego

Rezonans

duża amplituda drgań wytworzonych w układzie na skutek działania siły wymuszającej o małej amplitudzie i częstotliwości równej częstotliwości rezonansowej oscylatora

Ruch periodyczny

ruch cyklicznie powtarzający się w równych odstępach czasu. Powtarzającą się zmianę położenia w regularnych odstępach czasu. Przykładami mogą być: ruch struny gitary

Stan trwałej równowagi

położenie w którym wypadkowa siła działająca na ciało wynosi zero, a w przypadku małego przemieszczenia ciała pojawia się siła zwrotna, która działa w kierunku położenia równowagi

Tłumienie krytyczne

tłumienie powodujące możliwie najszybszy powrót oscylatora do stanu równowagi, przy czym w ruchu tym nie występują oscylacje wokół położenia równowagi

Tłumienie nadkrytyczne

tłumienie skutkujące powolnym powrotem oscylatora do stanu równowagi, przy czym oscylacje wokół stanu równowagi nie występują

Tłumienie podkrytyczne

tłumienie powodujące zanik kolejnych amplitud drgań aż do zera

Współczynnik sprężystości

parametr charakteryzujący sprężynę, zdefiniowany jako stosunek siły przyłożonej do sprężyny do uzyskanego przemieszczenia

Długość fali

odległość pomiędzy najbliższymi identycznymi punktami fali. Oznacza się grecką literą lambda (λ) i można ją podawać w metrach, centymetrach i innych jednostkach długości.

Amplituda fali

oznaczana A jest maksymalnym wychyleniem ośrodka z położenia równowagi.

Fala

zaburzenie, które rozchodzi się z miejsca powstania i przenosi energię

Fale materii

są kluczowym zagadnieniem działu fizyki znanego jako mechanika kwantowa. Są one związane z takimi cząstkami jak protony, elektrony, neutrony i inne występujące w przyrodzie cząstki elementarne.

Fala podłużna

fala, w której zaburzenie rozchodzi się równolegle do kierunku przemieszczania się fali

Fala poprzeczna

fala, w której zaburzenie rozchodzi się prostopadle do kierunku ruchu fali

Fala stojąca

fala, która odbija się tam i z powrotem w ograniczonej przestrzeni

Impuls

pojedyncze zaburzenie, które przemieszcza się przez ośrodek, przenosząc energię, ale nie przenosząc masy

Funkcja falowa

model matematyczny opisujący położenie cząstki ośrodka

Natężenie fali

I- moc przypadająca na jednostkę powierzchni

Prędkość fali

prędkość, z jaką przemieszcza się zaburzenie; nazywana również prędkością propagacji fali

Szybkość fali

wartość prędkości fali

Węzeł

punkt, w którym struna jest nieruchoma czyli, węzły są punktami, w których wychylenia fali stojącej wynoszą zero

Częstotliwość dudnień

częstotliwość fali wytwarzanej przez fale dźwiękowe, które różnią się częstotliwością w niewielkim zakresie

Dudnienia

konstruktywna i destruktywna interferencja dwóch lub więcej częstotliwości

Dźwięk

propagujące zaburzenia ośrodka, które mogą być okresowe i mogą być modelowane jako zmiany ciśnienia powietrza lub drgania cząsteczek

Ciepło

forma przekazywania energii wyłącznie na skutek występującej różnicy temperatur

Ciepło parowania

energia dostarczona do układu fizycznego, przypadająca na jednostkę masy, potrzebna do zupełnej zmiany fazy skupienia substancji z ciekłej na gazową, lub energia pobrana w przypadku, gdy substancja zmienia swój stan skupienia z gazowego na ciekły

Ciepło sublimacji

energia dostarczona do układu fizycznego, przypadająca na jednostkę masy, potrzebna do zupełnej zmiany fazy skupienia substancji ze stałej na gazową, lub energia pobrana w przypadku, gdy substancja zmienia swój stan skupienia z gazowego na stały

Ciepło topnienia

energia dostarczona do układu fizycznego, przypadająca na jednostkę masy, potrzebna do zupełnej zmiany fazy skupienia substancji ze stałej na ciekłą, lub energia pobrana w przypadku, gdy substancja zmienia swój stan skupienia z ciekłego na stały

Ciepło właściwe

ilość ciepła potrzebna do zmiany temperatury 1kg substancji o 1℃

Przewodnictwo

wymiana ciepła pomiędzy ciałami będącymi ze sobą w bezpośrednim kontakcie fizycznym

Punkt krytyczny

dla danej substancji jest to taka kombinacja temperatury i ciśnienia, powyżej której fazy ciekła i gazowa są już nierozróżnialne

Rozszerzalność cieplna

- zmiana rozmiaru lub objętości danego ciała wraz ze zmianą jego temperatury

Równowaga termiczna

stan, w którym ciepło nie przepływa pomiędzy dwoma ciałami, które są ze sobą w kontakcie; dwa ciała będące ze sobą w kontakcie mają taką samą temperaturę

Sublimacja

bezpośrednia zmiana fazy ze stałej na gazową

Wymiana ciepła

przenoszenie energii z jednego miejsca lub ciała do innego w wyniku różnicy temperatury

Energia wewnętrzna

suma energii mechanicznych wszystkich cząsteczek w tym układzie

Gaz doskonały

gaz rzeczywisty w granicy niskich gęstości i wysokich temperatur kinetyczna teoria gazów (ang. kinetic theory of gases) teoria ta określa własności makroskopowe gazów na podstawie własności ruchów cząsteczek składających się na ten gaz

Stopień swobody

niezależny rodzaj ruchu posiadający energię, np. energię kinetyczną ruchu w jednym z trzech ortogonalnych kierunków w przestrzeni

Pierwsza zasada termodynamiki

zmiana energii wewnętrznej dla dowolnego przejścia między dwoma stanami równowagi jest równa ΔU=Q−W

Proces adiabatyczny

proces, podczas którego ciepło ani nie przepływa do układu, ani z niego nie odpływa

Proces izobaryczny

proces, podczas którego ciśnienie układu się nie zmienia

Proces izochoryczny

proces, podczas którego objętość układu się nie zmienia

Proces izotermiczny

proces, podczas którego temperatura układu pozostaje stała

Proces odwracalny

proces, który może być odwrócony tak, że zarówno układ, jak i środowisko powrócą do swojego początkowego stanu

Proces termodynamiczny

sposób, w jaki stan układu może się zmieniać przy przejściu ze stanu początkowego do końcowego

Rozprężanie adiabatyczne

szybko zachodzący proces, podczas którego bez wymiany ciepła z otoczeniem gaz wykonuje pracę, a jego temperatura maleje

Układ otwarty

układ, który wymienia energię i/lub materię z otoczeniem

Układ zamknięty

układ, który jest mechanicznie odizolowany od środowiska

Cykl Carnota

cykl składający się z dwóch izoterm o temperaturach dwóch rezerwuarów oraz z dwóch adiabat łączących izotermy

Entropia

funkcja stanu, która się zmienia, gdy ciepło jest wymieniane między układem i jego otoczeniem

Proces nieodwracalny

proces, po którym układ oraz jego środowisko nie mogą być jednocześnie przywrócone do swoich początkowych stanów

Proces odwracalny

proces, w którym zarówno układ, jak i środowisko teoretycznie mogą wrócić do swoich oryginalnych stanów

Sformułowanie drugiej zasady termodynamiki w oparciu o pojęcie entropii

entropia układu zamkniętego lub całego wszechświata nigdy nie maleje

Sformułowanie drugiej zasady termodynamiki według Clausiusa

ciepło nigdy nie przepływa spontanicznie z ciała zimniejszego do cieplejszego

Sformułowanie drugiej zasady termodynamiki według Kelvina

niemożliwe jest przekształcenie ciepła z pojedynczego źródła w pracę bez żadnego efektu ubocznego

Dipol

układ dwóch równych, różnoimiennych ładunków znajdujących się obok siebie

Elektron

cząstka elementarna o najmniejszej masie i najmniejszym niepodzielnym ujemnym ładunku elektrycznym

Elektryczność statyczna

pojawianie się ładunku elektrycznego na powierzchni ciał; rozmieszczenie ładunku na powierzchni jest stałe

Elektryzowanie przez indukcję

zjawisko, w którym obdarzone ładunkiem elektrycznym ciało zbliżone do obojętnego elektrycznie ciała powoduje rozdzielenie ładunków w tym ciele

Izolator

materiał, w którym elektrony są związane na swoich orbitach elektronowych

Ładunek elektryczny

właściwość ciała, która sprawia, że jest ono przyciągane lub odpychane od innych ciał obdarzonych ładunkiem; każdy obiekt naładowany ładunkiem elektrycznym wytwarza siłę elektrostatyczną i doznaje jej działania

Moment dipolowy

charakteryzuje dipol; iloczyn odległości pomiędzy przeciwnymi ładunkami i wartości tych ładunków

Polaryzacja

rozsunięcie dodatnich i ujemnych ładunków elektrycznych na przeciwne krańce ciała

Pole elektryczne

wielkość fizyczna która pozwala na obliczanie siły działającej na dowolny ładunek próbny i jest niezależna od ładunku próbnego

Elektrony swobodne

nazywane także elektronami przewodnictwa, są to elektrony w przewodniku, które nie są związane z poszczególnymi atomami i dlatego mogą swobodnie przemieszczać się w przewodniku

Dipol elektryczny

układ dwóch takich samych ładunków o przeciwnych znakach, umieszczonych w stałej odległości od siebie

Elektryczna energia potencjalna

energia potencjalna zgromadzona przez układ ładunków elektrycznych, pochodząca od oddziaływania elektrostatycznego między ładunkami

Napięcie elektryczne

inaczej: różnica potencjałów, czyli zmiana energii potencjalnej ładunku przemieszczonego od jednego punktu do drugiego, podzielona przez ładunek; jednostką jest wolt, czyli dżul na kulomb

Potencjał elektryczny

energia potencjalna przypadająca na jednostkę ładunku

Różnica potencjałów elektrycznych

zmiana energii potencjalnej ładunku q przy przemieszczeniu między dwoma punktami, podzielona przez wielkość tego ładunku

Uziemienie

działanie polegające na połączeniu przewodnika z Ziemią, mające na celu zapewnienie, że nie występuje różnica potencjałów między przewodnikiem a powierzchnią Ziemi

Dielektryk

substancja izolująca używana do wypełniania przestrzeni pomiędzy okładkami kondensatora

Kondensator

urządzenie magazynujące ładunek i energię elektryczną

Transformator

służy do podwyższania lub obniżania napięcia

Kondensator płaski

układ dwóch identycznych, równoległych płyt przewodzących ustawionych w pewnej odległości od siebie

Pojemność elektryczna

ilość ładunku przypadająca na 1V napięcia

Połączenie równoległe

sposób łączenia elementów obwodu elektrycznego, w którym wszystkie wejścia elementów są wspólnie podłączone do jednej strony obwodu, a wszystkie wyjścia wspólnie do drugiej strony obwodu

Połączenie szeregowe

sposób łączenia elementów obwodu elektrycznego, w którym elementy włączone są do obwodu jeden za drugim

Moc elektryczna

prędkość zmian energii elektrycznej w czasie w obwodzie elektrycznym

Nadprzewodnictwo

zjawisko występujące w niektórych materiałach, gdy poniżej temperatury krytycznej rezystancja materiału spada do zera, a pole magnetyczne jest wypychane z materiału (Tc)

Obwód

zamknięta ścieżka, przez którą płynie prąd elektryczny

Om (ohm)

jednostka rezystancji elektrycznej, 1Ω=1V∕A

Prędkość dryfu

prędkość ładunku podczas chaotycznego ruchu w przewodniku, gdzie doświadcza wielu zderzeń, uśredniona wzdłuż długości drutu podzielonej przez czas, który zajmuje mu pokonanie tej odległości

Przewodność elektryczna

miara zdolności materiału do przewodzenia lub transmitowania elektryczności

Rezystancja

właściwość elektryczna, która utrudnia przepływ prądu elektrycznego; dla materiałów omowych jest to stosunek między napięciem a prądem, R=U/I

Opór równoważny

opór układu połączonych ze sobą oporników; może być traktowany jako opór pojedynczego opornika, zastępującego układ oporników połączonych szeregowo i/lub równolegle

Opór wewnętrzny

wartość wewnętrznego oporu źródła prądu podczas przepływu prądu przez źródło SEM

Różnica potencjałów

różnica potencjałów elektrycznych między dwoma punktami w obwodzie elektrycznym, mierzona w woltach

Siła elektromotoryczna (SEM)

energia unoszona przez jednostkowy ładunek ze źródła wytwarzającego prąd elektryczny

System trójprzewodowy

obecnie używany ze względów bezpieczeństwa system instalacji elektrycznej, w którym na przewód doprowadzający prąd elektryczny składają się trzy przewody (izolowane druty): fazowy (gorący), neutralny i ochronny (uziemienie)

Prawo Ampère’a

prawo fizyczne stwierdzające, że całka krzywoliniowa indukcji pola magnetycznego wokół prądu elektrycznego jest proporcjonalna do jego natężenia

Prawo Biota-Savarta

równanie określające w danym punkcie przestrzeni wektor indukcji pola magnetycznego wytwarzanego przez przewód z prądem

Prawo Faradaya

zmiana strumienia magnetycznego przechodzącego przez zamknięty obwód powoduje powstanie w nim indukowanej siły elektromotorycznej

Prąd wirowy

pętla z prądem, wytworzona w przewodniku przez wywołaną ruchem siłę elektromotoryczną

Reguła Lenza

kierunek indukowanej siły elektromotorycznej jest taki, że siła ta przeciwdziała zmianie strumienia magnetycznego, który ją wytwarza; właściwość tę reprezentuje znak minus w prawie Faradaya

Obwód LC

obwód zawierający cewkę indukcyjną i kondensator

Obwód RLC

obwód zawierający opornik, cewkę indukcyjną i kondensator

Kąt fazowy

wielkość mówiąca, jak bardzo wskazy napięcia i natężenia prądu są niezgodne w fazie, czyli na ile są obrócone względem siebie; dla opornika ma wartość zero

Fale radiowe

fale elektromagnetyczne o długościach od 1mm do 100km; wytwarzane są przez prądy płynące w obwodach elektrycznych i przez zjawiska astronomiczne

Mikrofale

fale elektromagnetyczne o długościach fal od 1mm do 1m; mogą być wytwarzane przez prądy płynące w makroskopowych obwodach

Promieniowanie podczerwone

zakres spektrum fal elektromagnetycznych, rozciągający się od zakresu poniżej koloru czerwonego aż do zakresu mikrofal, czyli od 0,74µm do 300µm

Promieniowanie ultrafioletowe

promieniowanie elektromagnetyczne o zakresie od fioletu do promieniowania X, o długościach fal od 400nm do około 10nm

Promieniowanie X

niewidzialna i przenikliwa forma promieniowania elektromagnetycznego; zakres ten nachodzi zarówno na zakres ultrafioletu, jak i promieniowania gamma