demografia społeczna

demografia

Jako nazwa wyodrębnionej dyscypliny naukowej pojawiła się po raz pierwszy w 1855 roku w pracy francuskiego badacza A. Guillarda

demografia społeczna

lata 60, Alfred Sauvy, polityka ludnościowa i społeczna, oddziaływanie procesów demograficznych na politykę społeczną

podstawowa kategoria demografii

ludność (populacja), jej trzy cechy: stan, struktura, dynamika

trzy grupy kategorii demograficznych Marka Okólskiego

cechy populacji, zdarzenia lub zjawiska ludnościowe, procesy demograficzne

2 Najważniejsze rodzaje źródeł

rejestry ludności (ustawa z dnia 24 września 2010 o ewidencji ludności), spisy powszechne

nowożytność - pierwsze spisy

USA -1790, Anglia - 1801, Polska - 1789 (uchwalona przez Sejm Czteroletni)

Adolf Quetelet

twórca podstaw teoretycznych nowoczesnego spisu ludności

zasady spisu

centralizacja, powszechność, imienność, jednoznaczność, regularność i porównywalność, statystyczne ujęcie wyników, tajemnica statystyczna

zalecenia programowe komisja statystyczna onz

2000r, miejsce, gospodarstwo domowe, cechy osobiste, ekonomiczne, wykształcenie, gospodarstwo domowe rodziny

moment krytyczny spisu

moment, w którym ruchliwość ludności jest najmniejsza

system pesel

1970, jego częścią składową był system ewidencji ruchu paszportowego

2 rodzaje analiz

mikro (przyczynowo-skutkowe, statystyczne), makro (pomiar podstawowych zdarzeń demograficznych)

współczynnik

wyraża stosunek zdarzeń, które zaszły w danej jednostce czasu (zbiorowość zdarzeń) - w liczniku, do liczby osób narażonych na zajście danego zdarzenia (zbiorowość zasobów) - w mianowniku (razy stała)

zbiorowość zdarzeń

zdarzenia demograficzne takie jak zgony, małżeństwa, rozwody, które mogą wystąpić w określonej zbiorowości

zbiorowość zasobów

populacja wystawiona na ryzyko zajścia zdarzenia, np. ogół ludzi, populacja kobiet, populacja osób w związkach małżeńskich. Zbiorowość zasobów zmienia się w czasie.

typologie analiz

Wzdłużne (kohorotwe): rok urodzenia jako sposób grupowania danych, Poprzeczne (okresowe): rok kalendarzowy jako sposób grupowania danych

współczynnik pierwszej kategorii

tylko osoby uczestniczące w zdarzeniu

współczynnik drugiej kategorii

osoby uczestniczące i nie uczestniczące w zdarzeniu

Szczegółowość ujęcia

ogólne (surowe) - dla całej populacji, cząstkowe (ze względu np. na wiek, kolejność urodzenia), grupowe (np. ze względu na wykształcenie, grupę zawodową)

zasoby I i II rodzaju (Lexis)

I - osoby, które dożyły wieku X ukończonych lat - Kohorty (urodzone w określonym interwale, np. roku, II - osoby żyjące w pewnym momencie czasu oznaczone symbolem

rodzaje zdarzeń i zasobów (Lexis)

kohorta-okres, wiek-okres, wiek-kohorta

wzrost populacji

przyrost naturalny (urodzenia-zgony)+saldo migracji (imigracje-emigracje)

Europa

najniższa dynamika przyrostu ludności, spadek w zaludnineiu świata

populacjonizm

efekt skali, J. Simon: efekt presji demograficznej. model przyczynowy

antypopulacjonizm

Malthus (XVIIIw), kapitalistyczne prawo ludności Marksa

Teoria ludności Malthusa

ludność rośnie 3% rocznie, podwaja się co 25 lat, po 50 lat deficyt żywności, wstrzemięźliwość moralna

neomaltuzjanizm

to koncepcje wyrosłe z maltuzjanizmu w końcu XIX i w XX w., regulacja urodzeń

optimum zaludnienia

lata 20 i 30 XX w, E. Canan, K. Wieksell (pierwszy używał termin)

teoria przejścia demograficznego

W. Thompson, 1929 typologia reprodukcji, A. Landry 1934

drugie przejście demograficzne

R. Lesthaeghe i D. van de Kaa, 1986 - zmniejszenie reprodukcji ludności

teorie płodności

Spencer, Carey (1858/65), Dumont (1890), Blake i Dawis (1956), Bongaarts, Freedman (1975/87), Leibenstein (1957), Becker (1960), Easterlin (1978), Lorenz (1943), Foster (2000)

teorie umieralności

Landry i Thompson, Mosley, Gavrilow, Hayflick, Everitt

teorie migracji

Ravenstein, Kang i Zipf, Lee, Massey, Piore, Stark i Taylor

czynniki rozmieszczenia ludności

przyrodniczo-geograficzne (klimat, gleby), społeczno-ekonomiczne (rozwój), demograficzne (migracje, umieralność)

prognozy demograficzne

do 2059 10 mld ludności, ostatecznie 2084 10,3 miliarda, potem zacznie spadać

rewolucje demograficzne

I rewolucja XVIII-XIX w. (szczepienia na ospę), II - połowa XX wieku, eksplozcja demograficzna (antybiotyk)

eksplozja demograficzna

Jest zjawiskiem polegającym na gwałtownym przyroście liczby ludności danego regionu, najczęściej przekraczającym 20 promili.

obszary o najwiekszym zaludnieniu

Azja Wschodnia 26%, Indie i kraje przyległe 20%, Indonezja i Filipiny 9%

wskaźnik dynamiki ludności

liczba ludności na początku/na końcu okresu * 100

współczynnik przyrostu naturalnego

urodzenia-zgony przez liczbę ludności * 1000