epoki

Kolejność er i epok geologicznych od najstarszej do najmłodszej

Archaik Proterozoik Paleozoik (kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm) Mezozoik (trias, jura, kreda) Kenozoik Paleogen (paleocen, eocen, oligocen) Neogen (miocen, pliocen) Czwartorzęd (plejstocen, holocen)

Najstarsze i najmłodsze skały wg tabeli stratygraficznej

Najstarsze: skały archaiczne i proterozoiczne (gnejsy, granity, łupki krystaliczne). Najmłodsze: utwory czwartorzędowe (gliny, piaski, żwiry polodowcowe).

Najstarsze skały w Polsce i ich położenie

Najstarsze to gnejsy i granity (ok. 2,6 mld lat) w Sudetach (Góry Sowie).

Kolejność głównych fałdowań i ich okresy

Kaledońskie – ordowik/sylur (pocz. paleozoiku). Hercyńskie (warańskie) – karbon/perm (koniec paleozoiku). Alpejskie – kreda/paleogen (mezozoik/kenozoik).

Góry w Polsce powstałe w wyniku fałdowań

vKaledońskie → Góry Świętokrzyskie (częściowo). Hercyńskie → Sudety, częściowo Góry Świętokrzyskie. Alpejskie → Karpaty, Tatry.

Eksplozja życia

W kambrze

Skamieniałości przewodnie paleozoiku

Trylobity, graptolity, ramienionogi, koralowce czteropromienne, amonity

Powstanie złóż węgla kamiennego na Wyżynie Śląskiej

W karbonie

Rośliny, które tworzyły złoża węgla w Zagłębiu Śląsko-Dąbrowskim

Lepidodendrony (widłaki drzewiaste), sigilarie, skrzypy drzewiaste, paprocie nasienne.

Złoża mineralne i skalne w permie w Polsce i przyczyny

Gipsy, sól kamienna, miedź (monoklina przedsudecka, okolice Legnicy, Lubina). Powstawały w gorącym, suchym klimacie – intensywne parowanie mórz (tzw. ewaporaty).

. Dominujące gady w mezozoiku i przyczyna ich wyginięcia

Dinozaury wskutek uderzenia asteroidy + intensywnego wulkanizmu.

Minerały budujące Jurę Krakowsko-Częstochowską, Pieniny i Tatry Zachodnie

Jura Krakowsko-Częstochowska – wapienie jurajskie (rafowe i organodetrytyczne). Pieniny – wapienie i margle (głównie jurajskie i kredowe). Tatry Zachodnie – wapienie i dolomity mezozoiczne. Powstały w płytkich morzach, ze szczątków organizmów wapienn

Złoża powstające w neogenie i przyczyny

Węgiel brunatny (Bełchatów, Konin, Turoszów) – dzięki rozległym torfowiskom i ciepłemu klimatowi. Siarka rodzima (Tarnobrzeg) – procesy bakteryjne redukujące siarczany. Sól kamienna (Kłodawa).

Podział czwartorzędu

Plejstocen i holocen.

Plejstocen – wydarzenia

Zlodowacenia plejstoceńskie (cztery główne w Polsce: podlaskie, południowopolskie, środkowopolskie, północnopolskie).

Powstanie Morza Bałtyckiego

W holocenie

Kopalna żywica z neogenu

Bursztyn bałtycki (sukcynit).

Skamieniałości przewodnie mezozoiku

Amonity, belemnity, małże (np. inoceramy).