familia (patria potestas)

ojciec nabywał patria potestas nad dziećmi które

był zrodzone z iustum matrimonium lub były przysposobione. W okresie prawa poklasycznego także dzieci legitymowane

pod patria potestas nie wchodziły

dzieci pozamałżeńskie

liberi naturales, spurii, vulgo quaesiti

dzieci pozamałżeńskie

dzieci pozamałżeńskie nabywały w zasadzie status liberalis i civitatis taki

jaki miała ich matka w chwili urodzenia dziecka

favor libertatis

dziecko niewolnicy rodzi się wolne, gdy jego matka była wona bądź w chwili poczęcia bądź w chwili urodzenia (w dowolnym momencie ciąży?)

dziecko pozamałżeńskie zrodzone przez Rzymiankę

było od chwili urodzenia osobą sui iuris, uważano że nie jest spokrewnione ze swoim ojcem ani agnacyjnie ani kognacyjnie. Było jedynie kognatem matki i jej krewnych

tollere liberum

uznanie dziecka przez ojca

ustalanie czy dziecko urodziło się z iustum matrimonium

1. dziecko pochodzi z małżeństwa jeśli urodziło się nie wcześniej niż w 182 dniu po jego zawarciu i nie później niż w 300 dniu po rozwiązaniu małżeństwa 2. domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż

rodzaje przysposobienia

adoptio i adrogatio

adoptować można było

tylko osobę alieni iuris,

adopcja była

bardzo skomplikowana, dokonywana za pomocą mancipatio i in iure cessio

szczególnie uciążliwe było adoptowanie

syna, gdyż zgodnie z przepisami u12t wychodził on spod patria potestas ojca dopiero po 3krotnej sprzedaży

syna należało

3krotnie sprzedać, potem przeprowadzić poz. proc. wind. (in iure cessio), podczas którego adoptujący oświadczał przed pretorem, iż ma nad tym dzieckiem pat. pot., zaś ojciec nie zaprzeczał. Pretor dokonywał addictio i syn wchodził do nowej rodz. agn,

adrogatio

przysposabianą osobą był dojrzały mężczyzna sui iuris (stawał się alieni iuris), cały jego majątek przypadał przysposabiającemu

adrogatio odbywała się

przy współudziale zgromadzenia ludowego.

od początku pryncypatu można było adrogować również

wyjątkowo osoby niedojrzałe

od cesarza dioklecjana można było adrogować

kobiety, z zachowaniem odpowiedniej różnicy wieku

Justynian podzielił adoptio na

adoptio plena i adoptio minus plena

adoptio plena

gdy adoptującym był krewny wstępny (ascendent) adoptowanego. Na skutek tego aktu adoptowany wchodził pod władzę ojcowską adoptującego, zrywając wszelkie więzi prawne z dotychczasową rodziną

adoptio minus plena

gdy adoptującym była obca osoba, adoptowany nie przechodził pod jej władzę, pozostając nadal pod władzą ojca w dotychczasowej rodzinie. Otrzymywał jednak prawo do beztestamentowego dziedziczenia po adoptującym

dawną procedurę adoptio Justynian zastąpił

postępowaniem polegającym na złożeniu do protokołu przed urzędnikiem oświadczenia woli zarówno przez adoptującego jak i oddającego w adopcje, w obecności adoptowanego, który (jeśli był osobą dojrzałą) musiał wyrazić zgodę

Justynian dopuścił też możliwość

adopcji przez kobietę, której dzieci zmarły

legitimatio

legitymacja

legitimatio wykształciło się w

okresie dominatu

legitymacja to

sposób wejścia pod patria potestas dzieci zrodzonych w konkubinacie

legitymacja odbywała się w 2. formach

1. poprzez zawarcie późniejszego małżeństwa między konkubentami 2. gdy niemożliwe było małżeństwo (np. poprzez śmierć) przez reskrypt cesarski wydany na wniosek naturalnego ojca

legitymowane dziecko

wchodziło pod patria potestas, uzyskując pozycję dziecka zrodzonego z iustum matrimonium

patria potestas przysługiwała tylko

obywatelom rzymskim

pater familias miał nad dziećmi

prawo życia i śmierci (z wyjątkami)

ojciec musiał wychować

wszystkich synów i pierworodną córkę

zakazano zabijania

dzieci przed osiągnięciem 3 roku życia

ojciec mógł jednak zabić każdego noworodka

kalekiego lub potworka, jednak powinien pokazać go wcześniej najbliższym sąsiadom

jeśli ojciec chciał ukarać dziecko karą śmierci powinien przeprowadzić

śledztwo w obecności najbliższych krewnych, którzy musieli zaaprobować wyrok

w okresie republiki ojciec miał nie tylko możliwość

ale i obowiązek karać

kodeks teodozjański (w którym została umieszczona konstytucja Konstantyna Wielkiego z 318)

438 r., formalnie znosił prawo życia i śmierci (ius vitae ac necis)

zgodnie z konstytucją Konstantyna Wielkiego

zabicie dziecka przez ojca podobnie jak zabójstwo najbliższych krewnych stanowiło kwalifikowaną postać zabójstwa i było karane specjalną karą śmierci

poena cullei

specjalna kara śmierci, polegała na zaszyciu zabójcy w skórzanym worze wraz z wężem, małpą, psem i kogutem i wrzuceniu do morza i rzeki

ojciec mógł jeszcze

porzucić i sprzedać dziecko

porzucanie dzieci, szczególnie córek było praktykowane w

rodzinach ubogich

fiducjarna sprzedaż dzieci

dokonywana dla wywołania takich skutków jak emancipatio i adoptio

pietas

oparte na miłości między ojcem a dziećmi poczucie obowiązku, wzajemnego, dobrowolnego służenia sobie

wyjątkowo spod patria potestas wychodzili

synowie, gdy byli wybierani na najwyższe urzędy kapłańskie; córki gdy stawały się westalkami

ojciec tracił patria potestas gdy

tracił obywatelstwo rzymskie lub został skazany na roboty w kopalni

emancipatio

czynność wykształcona w drodze interpretacji u12t, sposób sztuczny uwolnienia dzieci spod patria potestas

emancipactio był przeprowadzany

za pomocą mancipatio i in iure cessio

chcąc uwolnić syna spod patria potestas ojciec

sprzedawał go 3krotnie zaufanej osobie, która wyzwalała go za pomocą manumissio

chcąc uwolnić córki lub wnuki spod patria potestas ojciec

musiał spedać je tylko 1 raz

w prawie poklasycznym dopuszczono możliwość emanancypacji przez

reskrypt cesarski

sytuacja prawna osób będących. pod patria potestas była zbliżona do

sytuacji niewolnika