historia

Pogląd społeczno-polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecznego zasadę przyrodzonej równości wszystkich ludzi (w odróżnieniu od elitaryzmu).

egalitaryzm

Japonia, III Rzesza i Włochy. Paostwa, które zawarły sojusz polityczny oparty na podpisaniu: Paktu Antykominternowskiego (1936 r.), Paktu Stalowego(1939 r.) i Paktu Trzech (1940 r.).

Państwa Osi

Zagarnięcie, przyłączenie przez jedno paostwo całości lub części terytorium innego paostwa, najczęściej przy użyciu siły lub w wyniku wygranej wojny

aneksja

Forma zależności politycznej od innego paostwa

protektorat

Włączenie Austrii do III Rzeszy 12 marca 1938 r

Anschluss

Układ sojuszniczy między III Rzeszą i Włochami, podpisany w maju 1939 r., a skierowany przeciwko paostwom Europy Zachodniej.

pakt stalowy

Pakt z 1936 r. podpisany przez III Rzesze i Japonię, skierowany przeciwko Kominternowi i ZSRR

Pakt Antykominternowski

Ponowne uzbrojenie. Polega na powtórnym wprowadzeniu wojsk, oraz budowy budynków i maszyn o charakterze wojennym, na obszarze wcześniej poddanym rozbrojeniu.

remilitaryzacja

Uzbrojenie. Polityka paostwa mająca na celu rozwój armii.

militaryzacja

walka o równouprawnienie kobiet

emancypacja

Klęska głodu w ZSRR w latach 1932 – 1933 na skutek wprowadzenia kolektywizacji

wielki głód

Okres terroru w latach 1934 – 1936 w ZSRR zapoczątkowany morderstwem Siergieja Kirowa, z inicjatywy Stalina. Stalin wystąpił przeciwko osobom mogącym odebrad mu władzę.

wielka czystka

Kult przywódcy w paostwie totalitarnym lub autorytarnym, który polegał na nazywaniu miast od imienia przywódcy, stawianiu mu posągów, wprowadzaniu świąt z nim związanych itp

kult jednostki

Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR. Policja polityczna w ZSRR

NKWD

Gospodarka centralnie planowana, która opierała się na tworzeniu kilkuletnich planów gospodarczych, które określały najważniejsze cele rozwoju paostwa. Taki typ gospodarki jest charakterystyczny dla paostw komunistycznych i socjalistycznych

gospodarka planowa

Spółdzielcze gospodarstwo rolne. Kołchozy utworzono na skutek kolektywizacji rolnictwa w ZSRR.

kołchoz

Paostwowe gospodarstwo rolne. Sowchozy utworzono na skutek kolektywizacji rolnictwa w ZSRR.

sowchoz

Obozy pracy w ZSRR, zarządzane przez Główny Zarząd Obozów (GUŁAG), który wykorzystywał niewolniczą pracę więźniów do rozwoju gospodarki radzieckiej.

łagry

przemysłowienie proces przekształcenia społeczeństw tradycyjnych w przemyslowe

industrializacja

Polityka mająca na celu upaostwowienie ziemi i utworzenie paostwowych i spółdzielczych gospodarstw rolnych. W ZSRR wprowadzona w 1929 r.

kolektywizacja

Bogaty chłop rosyjski, który przeciwstawiał się kolektywizacji wsi. Określenie propagandowe.

Kułak

System polityczno-ekonomiczny, jaki powstał w ZSRR po faktycznym przejęciu pełni władzy przez Józefa Stalina 1929 – 1953.

stalinizm

Nowa Ekonomiczna Polityka

NEP

wprowadzenie kartek na żywność lub inne podstawowe produkty

reglamentacja

Polityka bolszewików w Rosji podczas kontrrewolucji w latach 1918 – 1919

komunizm wojenny

wszechrosyjska Komunistyczna Partia bolszewików

WKP(b)

Celowe działanie zmierzające do ukształtowania określonych poglądów i zachowao, polegające na manipulacji intelektualnej i emocjonalnej (czasem z użyciem jednostronnych, etycznie niewłaściwych lub nawet całkowicie fałszywych argumentów).

propaganda

tajna policja państwowa w III Rzeszy

gestapo

ustawy norymberskie

15 września 1935 r. ogłoszono ustawy o obywatelstwie III Rzeszy, o ochronie krwi niemieckiej i o barwach i fladze Rzeszy.

9.11.1938 r. wybuchły zamieszki w Niemczech, podczas których Niemcy wystąpili przeciwko Żydom. Spalono 250 synagog, a 20 tys. Żydów trafiło do obozów koncentracyjnych.

noc krysztalowa

30.06.1934 r. Czystka w Niemczech, która polegała na wymordowaniu części członków SA.

noc długich noży

Proces korzystający z propagandy w celu wpajania określonych ideologii, poglądów lub przekonao.

indoktrynacja

Selektywne rozmnażanie ludzi aby ulepszad gatunek z pokolenia na pokolenie, szczególnie jeśli chodzi o cechy dziedziczone

eugenika

Ideologia zakładająca nienawiśd do Żydów.

antysemilityzm

„Wódz” – tytuł przywódcy niemieckich faszystów Adolfa Hitlera, który przyjął 2 sierpnia 1934 r.

fuhrer

„Wódz” – tytuł przywódcy włoskich faszystów Benito Mussoliniego

Duce

Młodzieżowa organizacja nazistowska.

Hitlerjugend

Sztafeta Ochronna NSDAP. Przyboczna Gwardia Hitlera.

SS

Oddziały Szturmowe – bojówki NSDAP.

SA

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników.

nsdap

Narodowy socjalizm, ideologia głoszona przez Adolfa Hitlera. Niemiecki faszyzm

nazizm

Próba zamachu stanu, którą przygotował Adolf Hitler i gen. Erich Ludendorff, wzorowana na marszu na Rzym Mussoliniego. Miała miejsce w Monachium 8 – 9 listopada 1923 r.

pucz monachijski

Zamach stanu.

pucz

27 – 29.10.1922 r. Koncentracja członków Narodowej Partii Faszystowskiej w stolicy Włoch, demonstracja siły faszystów włoskich, która doprowadziła do przekazania władzy w ręce Benito Mussoliniego.

marsz na Rzym

faszyzm

Ideologia, która wykształciła się w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Miała charakter skrajnie prawicowy. Cechowały ją: kult wodza, centralizacja paostwa, monopartyjnośd, militaryzm, stosowanie terroru wobec przeciwników politycznych.

Całkowite przystosowanie się do obyczajów, zwyczajów w danym kraju.

asymilacja

Ideologia, zgodnie z którą najważniejszą wartością jest naród, który powinien rozwijad się we własnym paostwie; często połączona z niechęcia lub nienawiścią wobec innych narodów.

nacjonalizm

Ideologia powstała w okresie dwudziestolecia międzywojennego we Włoszech, Niemczech i Rosji, która zakładała przejęcie przez paostwo całkowitej kontroli nad wszystkimi sferami życia społecznego.

totalitaryzm

Ideologia, która powstała w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Rządy oparte na autorytecie charyzmatycznego przywódcy, często wspieranego przez armię (junta wojskowa).

autorytaryzm

Program reform wprowadzony przez Franklina Delano Roosevelta w USA, dzięki któremu USA wyszedł z kryzysu. Zastosowano w nim zasady interwencjonizmu paostwowego.

New Deal

Bardzo wysoka inflacja powodowana, zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju (i utratę zaufania do waluty krajowej) oraz ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy.

hiperinflacja

Proces wzrostu cen w gospodarce.

inflacja

24.10.1929 r. Dzień krachu na giełdzie w Nowym Jorku, który zapoczątkował wybuch wielkiego kryzysu ekonomicznego.

czarny czwartek

Kryzys z lat 1929 – 1933, który cechowała nadprodukcja i brak pieniędzy, który starano się wyeliminowad ich dodrukiem co doprowadziło do hiperinflacji. Dotknął większośd krajów świata.

wielki kryzys gospodarczy

Głosowanie ludności w sprawie przyłączenia spornego terytorium do któregoś z istniejących paostw lub utworzenia nowego, niezależnego paostwa.

plebiscyt

Organizacja międzynarodowa, która powstała na mocy postanowieo traktatu wersalskiego, z siedzibą w Genewie, a która propagowała rozwiązywanie konfliktów na drodze pokojowej.

Liga Narodów

Rozbrojenie. Proces, w którym pozbawia się dany teren wojsk oraz budynków i maszyn o charakterze wojennym.

demilitaryzacja

Porządek polityczny wprowadzony w Europie po I wojnie światowej dzięki postanowieniom traktatu wersalskiego.

system wersalski

Od 1922 r. Sekretarz Generalny WKP(b). Przejął władzę w ZSRR w 1929 r. Wprowadził kult jednostki. rządził do 1953 r.

Józef Stalin

Drugi po Leninie teoretyk partii, redaktor „Prawdy”, reprezentował prawicowe skrzydło partii. Jeden z uczestników walki o władzę po śmierci Lenina

nikołaj bucharin

Sekretarz leningradzkiej organizacji partyjnej, pierwszy przewodniczący Kominternu, reprezentował prawicowe skrzydło partii. Aresztowany podczas wielkiej czystki i zamordowany z rozkazu Stalina.

Grigorij Zinowiew

Sekretarz moskiewskiej organizacji partyjnej, pierwszy przewodniczący Komitetu Wykonawczego WKP(b),

lew kamieniew

Organizator Armii Czerwonej, dowódca puczu październikowego, komisarz obrony do 1924 r., zwolennik permanentnej rewolucji. Usunięty z partii w okresie walki o władzę po śmierci Lenina. Zamordowany z rozkazu Stalina w 1940 r.

lew Trocki

Premier Francji. uczestnik konferencji monachijskiej.

Édouard Daladier

Premier Wielkiej Brytanii. Uczestnik konferencji monachijskiej.

Neville Chamberlain

Generał hiszpaoski, dyktator. Przejął władzę w Hiszpanii na skutek wojny domowej

Francisco Franco

Brytyjski aktor i reżyser z okresu kina niemego.

Charlie Chaplin

Amerykaoski producent filmowy, reżyser, scenarzysta, aktor dubbingowy, animator, przedsiębiorca, wizjoner i filantrop. Jeden z największych twórców przemysłu rozrywkowego w historii, legenda animacji i filmu

Walt Disney

Austriacki lekarz, neurolog i psychiatra; twórca teorii popędów.

Zygmunt Freud

Przywódca SA; zginął podczas „nocy długich noży”.

Ernst Rhöm

Albert Speer

Nazista. Główny architekt Adolfa Hitlera. Twórca wielkich budowli faszystowskich w Niemczech.

Nazista. Minister propagandy Adolfa Hitlera.

Joseph Goebbels

Nazista. Stał na czele SS i Gestapo.

Heinrich Himmler

Paul von Hindenburg

Prezydent Niemiec po I wojnie światowej. Zmarł w 1934 r.

Twórca nazizmu. Kanclerz Republiki Weimarskiej 30.01.1933 r. „Führer i kanclerz III Rzeszy” od 2.08.1934 r.

hitler

Twórca faszyzmu włoskiego. Przejął władzę we Włoszech w 1922 r.

bennito musolini

Sekretarz stanu USA. Podpisał 27 sierpnia 1928 r. pakt wraz z A. Briandem

Frank kelog

Minister spraw zagranicznych Francji. 27 sierpnia 1928 r. podpisał tzw. Pakt Briande`a – Kelloga, który potępiał wojnę jako środek prowadzenia polityki.

Aristide Briand

Turecki wojskowy i polityk. Twórca Republiki Tureckiej, która powstała po I wojnie światowej.

Mustafa Kemal Atatürk

Prezydent USA podczas wielkiego kryzysu. Wprowadził program reform gospodarczych New Deal

Franklin Delano Roosevelt

Premier Wielkiej Brytanii. Uczestnik konferencji paryskiej.

David Lloyd George

Premier Francji. Uczestnik konferencji paryskiej.

Georges Clemenceau

Thomasa Woodrow Wilson

Prezydent USA. Uczestnik konferencji paryskiej. Inicjator powstania Ligi Narodów.