HYDROSFERA

Rzeka prowadząca wodę sporadycznie, tylko po dużych opadach deszczu. Przez pozostałą część roku jej dno pozostaje suche.

Rzeka epizodyczna

Ilość wody przepływającej przez przekrój poprzeczny koryta w jednostce czasu, podawana np. w m³/s lub km³/rok.

Przepływ rzeki

Wysokość zwierciadła wody w korycie rzeki względem umownie przyjętego poziomu odniesienia.

Stan wody

Niski stan wody w rzece.

Niżówka

Wysoki stan wody w rzece.

Wezbranie

Szczególnie wysokie wezbranie wody w rzece, podczas którego woda występuje z brzegów, zalewa okoliczne tereny i zagraża ludności oraz mieniu.

Powódź

Rzeki o tym ustroju są zasilane głównie przez wody opadowe, dlatego wahania stanów ich wód zależą od rocznego rytmu opadów atmosferycznych.

Ustrój deszczowy

Rzeki o tym ustroju są zasilane głównie przez wody z topniejącej pokrywy śnieżnej. W związku z tym kumulacja przepływów występuje w nich na wiosnę.

Ustrój śnieżny

Rzeki o tym ustroju są zasilane wodami pochodzącymi z topniejących lodowców. Z tego powodu najwyższe stany wody oraz największe przepływy występują w nich latem.

Ustrój lodowcowy

Rzeki o tym ustroju są zasilane przez wody pochodzące z różnych źródeł (np. opady deszczu i topnienie pokrywy śnieżnej).

Ustrój złożony

Poziome ruchy wód morskich wywołane głównie przez wiatr.

Falowanie

Rzeka uchodząca bezpośrednio do zbiornika wodnego (oceanu, morza lub jeziora).

Rzeka główna

Rzeka główna wraz z dopływami.

System rzeczny

Obszar odwadniany przez system rzeczny.

Dorzecze

Obszar, z którego wody spływają do jednego miejsca danej rzeki (np. jeziora, punktu pomiarowego rzeki).

Zlewnia

Obszar odwadniany przez wszystkie systemy rzeczne odprowadzające wody do jednego zbiornika wodnego (np. oceanu, morza).

Zlewisko

Granica między sąsiadującymi ze sobą zlewiskami, dorzeczami lub zlewniami.

Dział wodny

Rytm wahań przepływów rzeki oraz stanów wody związany z rodzajem zasilania i zlodzeniem, ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji.

Ustrój (reżim) rzeczny

Rzeka zasilana w sposób ciągły, prowadząca wodę w korycie przez cały rok.

Rzeka stała

Rzeka prowadząca wodę regularnie, ale tylko w porze deszczowej.

Rzeka okresowa

Obszar wód obejmujący wszystkie oceany na Ziemi.

Wszechocean (ocean światowy)

Zawartość soli w wodzie morskiej mierzona w promilach (‰).

Zasolenie

Cykliczne wznoszenie się i opadanie poziomu morza wywołane siłą przyciągania Księżyca i Słońca oraz siłą odśrodkową wynikającą z ruchu obrotowego Ziemi.

Pływy

Powolne wynoszenie na powierzchnię morza lub oceanu zimnych wód głębinowych.

Upwelling

Opadanie ciepłych morskich wód powierzchniowych na głębokość od kilkuset metrów do kilku tysięcy metrów (w strefach powyżej 50°N i 50°S).

Downwelling

Poziome ruchy wód morskich lub oceanicznych wywoływane występowaniem stałych wiatrów w dolnej części troposfery oraz zróżnicowaniem gęstości i poziomu wód.

Prądy morskie

Warstwa skał przepuszczalnych, w których woda wypełnia wszystkie wolne przestrzenie. Jest to warstwa wodonośna.

Strefa saturacji

Warstwa skalna, przez którą może infiltrować woda.

Warstwa przepuszczalna

Warstwa skalna, przez którą może infiltrować woda.

Warstwa przepuszczalna

Warstwa skalna, przez którą woda nie może infiltrować.

Warstwa nieprzepuszczalna

Przerwa w warstwie skał nieprzepuszczalnych pozwalająca na zasilanie położonej głębiej warstwy wodonośnej.

Okno hydrologiczne

Górna granica warstwy wodonośnej.

Zwierciadło wód podziemnych

Zwierciadło wód podziemnych nieograniczone od góry warstwą skał nieprzepuszczalnych. Brak tej warstwy pozwala na podnoszenie się poziomu wody.

Zwierciadło swobodne

Zwierciadło wód podziemnych ograniczone od góry warstwą skał nieprzepuszczalnych, która uniemożliwia podnoszenie się poziomu wody.

Zwierciadło napięte

Obszar, na którym warstwa wodonośna w kształcie niecki jest ograniczona od góry i od dołu warstwą skał nieprzepuszczalnych, w związku z czym wody znajdują się pod dużym ciśnieniem hydrostatycznym.

Basen artezyjski

Wody podziemne znajdujące się pod tak dużym ciśnieniem hydrostatycznym, że po nawierceniu warstwy wodonośnej woda wypływa samoczynnie na powierzchnię.

Wody artezyjskie

Wody podziemne znajdujące się pod ciśnieniem hydrostatycznym o takiej wartości, że po nawierceniu warstwy wodonośnej poziom wody w odwiercie się podnosi, ale woda nie wypływa na powierzchnię.

Wody subartezyjskie

Jezioro polodowcowe, które powstało w zagłębieniu utworzonym po wytopieniu się bryły lodu pozostawionej przez cofający się lądolód.

Jezioro wytopiskowe (oczko polodowcowe)

Jezioro, które utworzyło się w zagłębieniu w obrębie delty rzecznej lub powstało poprzez odcięcie części delty osadami rzecznymi.

Jezioro deltowe

Jezioro, które powstało w wyniku odcięcia zatoki morskiej przez narastającą mierzeję.

Jezioro przybrzeżne

Jezioro utworzone w obniżeniu krasowym na obszarze zbudowanym ze skał wapiennych lub gipsowych.

Jezioro krasowe

Jezioro w dolinie rzecznej, które powstało na skutek odcięcia meandru od głównego koryta rzeki.

Jezioro zakolowe (starorzecze)

Jezioro, które powstało w obniżeniu terenu utworzonym na skutek wywiewania luźnego piasku.

Jezioro eoliczne

Jezioro, które powstało w wyniku oddziaływania kilku czynników, np. ruchów tektonicznych i działalności wiatru.

Jezioro poligenetyczne

Pokrywa lodowa zajmująca ogromne powierzchnie i tworząca olbrzymie, lekko wypukłe czasze lodowe.

Lądolód

Wody występujące pod powierzchnią ziemi, wypełniające pory i szczeliny skalne.

Wody podziemne

Warstwa skał przepuszczalnych znajdujących się bezpośrednio pod powierzchnią ziemi, w których oprócz wody występują liczne cząsteczki powietrza atmosferycznego.

Strefa aeracji

Jezioro, które powstało w zagłębieniu utworzonym wskutek ruchów skorupy ziemskiej, np. w rowie tektonicznym.

Jezioro tektoniczne

Jezioro, które utworzyło się w kraterze lub kalderze nieczynnego wulkanu.

Jezioro wulkaniczne

Jezioro powstałe w wyniku odcięcia części dawnego morza przez powolne podnoszenie się skorupy ziemskiej lub obniżanie się poziomu morza.

Jezioro reliktowe

Jezioro utworzone w kraterze, który powstał wskutek uderzenia meteorytu w powierzchnię Ziemi.

Jezioro meteorytowe

Jezioro, które powstało na skutek działalności lądolodu lub lodowca górskiego. Wśród jezior pochodzenia polodowcowego wyróżnia się m.in. jeziora: morenowe, rynnowe, cyrkowe (karowe) oraz wytopiskowe (oczka polodowcowe).

Jezioro polodowcowe

Jezioro polodowcowe, które powstało wskutek zatarasowania odpływu wód przez materiał moreny czołowej lub wytapiania się brył lodu pozostawionego przez cofający się lądolód w obrębie moreny dennej.

Jezioro morenowe

Jezioro polodowcowe, które utworzyło się w rynnie powstałej w wyniku erozyjnej działalności wód płynących pod lądolodem.

Jezioro rynnowe

Jezioro utworzone w wyniku wypełnienia wodą cyrku polodowcowego.

Jezioro cyrkowe (karowe)