I II DZIAL

skorupa ziemska

najbardziej zewnętrzna warstwa Ziemi

minerały

pierwiastki chemiczne w stanie wolnym oraz zwiazki chemiczne ktore powstały w przyrodzie bez udzialu czlowieka

skały

powstają w wyniku procesów geologicznych i są naturalnymi skupiskami minerałów

surowce mineralne

skały + minerały

zawartość pierwiastków chemicznych w skorupie

tlen, krzem, glin, żelazo, wapń

mętnienie wody wapiennej

CO2+Ca(OH)2->CaCo3+H2O

rodzaje skał wapiennych i zastosowania

wapień(budownictwo, nawóz), kreda(farba, pasta), marmur(materiał budowlany)

rodzaje skał gipsowych

gips(CaSO4 • 2H2O) - budownictwo, anhydryt(CaSO4) - budownictwo, jubilerstwo

odmiany kwarcu

ametyst, agat, tygrysie oko i kryształ górski

termiczny rozkład wapieni

CaCO3 —> CaO + CO2^

wapno gaszone

CaO + H2O -> Ca(OH)2

zaprawa wapienna co to

mieszanina wapna gaszonego, piasku i wody

twardnienie zaprawy wapiennej

Ca(OH)2 + CO2 -> CaCO3 + H2O

prażenie gipsu

2(CaSO4 • 2H2O)-> (CaSO4) 2•H2O + 3H2O

zaprawa gipsowa co to i do czego sluzy

(CaSO4 • 2H2O) +3H2O —> 2(CaSO4•2H2O) mieszanina gipsu palonego i wody(wykonywanie odlewow i wyrobu ceramiki, budownictwo, medycyna opatrunki)

rodzaje szkła

barwione szkło, bezpieczne, kryształowe, optyczne, laboratoryjne

cement

mieszanina wapienia i gliny mielona z gipsem

beton

mieszanina cementu, piasku, wody i kruszywa (np. żwiru)

gleba

powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej będąca produktem wietrzenia

wietrzenie

długotrwałe działanie na skały wody, powietrza i temperatury oraz mikroorganizmów

sorpcja

pochłanianie cząsteczek lub jonów z rostworów

jak można podwyższyć lub obniżyć pH

zastosować związki wapnia(CaO Ca(OH)2

rekultywacja

przywracanie glebie jej stanu użytkowego

degradacja gleby

obniżenie jakości gleby

badanie właściwości sorpcyjnych gleby

niebieski roztwór atramentu po wymieszaniu z glebą staje się bezbarwny

skład gleby

woda, powietrze, CO2, azotany(V), fosforany(V) wapnia, potasu GLIN I MANGAN SZKODZĄ PRZYSWAJANIU azotu fosforu potasu

zanieczyszczenia gleby(gazowe, stałe, ciekłe)

popioły, tworzywa sztuczne, ścieki, szkodliwe substancje z kominów

chemiczne zanieczyszczenia gleby

węglowodory i ich pochodne(ropa, benzyna), tlenki azotu i węgla i siarki ze spalin samochodowych, metale cięzkie(ołów, rtęć miedż cynk)

rekultywacja gleby przykłady

racjonalne nawożenie i stosowanie odpowiednich upraw, pokrycie skażonych terenów warstwą świeżej gleby, umacnianie skarp

gaz ziemny co to

mieszanina węglodorów(głownie metan, ale też etan, propan, azot)

metan właściwości

palny, wybuchowy z powietrzem, bezwonny(proces nawanniania)

ropa naftowa

mieszanina jednorodna, w której rozpuszczone są tysiące związków chemicznych w stanie gazowym, ciekłym i stałym(ostry zapach, palna, nie rozpuszcza się w wodzie, spala się żółtym, kopcącym płomieniem)

antracyt

(94-97% węgla) twardy, paliwo(podczas spalania brak dymu)

węgiel kamienny

(75-90% węgla) twardy, kruchy, paliwo oraz surowiec w przemyśle chemicznym

węgiel brunatny

(63-70% węgla) paliwo

torf

(do 60% węgla) kruchy, paliwo, nawóz, materiał budowlany

alotropia

zjawisko występowania pierwiastka chemicznego w kilku odmianach, różniących się budową wewnętrzną(właściwości fizyczne i chemiczne)

odmiany alotropowe węgla

grafit(wkład, pręty w reaktorach aromowych), diament(jubilerstwo, materiały ścierne), fulereny(fotooptyka, medycyna-projektowanie leków AIDS)

przyczyny odmian alotropowych węgla

różna twardość, gęstość, temperatura spalania

struktura alotropowych odmian węgla

grafit(płaszczyzna, a każda to plaster miodu-6 atomów), diament(sieć przestrzenna, 4 połączone razem), fulereny(piłka, C60 lub C70)

grafen

pojedyncza warstwa grafitu, odmiana alotropowa węgla, przewodzi prąd, nanorurka

karbin

alotropowa odmiana węgla, białe kryształy, podwójne wiązania

destylacja frakcyjna

proces polegający na rozdzieleniu mieszaniny na frakcje różniące się temteraturą wrzenia

destylacja ropy naftowej

wlać ropę, wrzucić kilka kawałków porcelany, ogrzewać, składniki mieszaniny kolejno odparowują, temperatura przestaje rosnąć, skrapla się(najpierw o najniższej temp. wrzenia)

frakcje

gaz rafineryjny(gazówka, butla), benzyna(paliwo samochodowe), nafta(lampa, paliwo samochodowe), olej napedowy(paliwo odrzutowce), mazut(paliwo Diesel)

piroliza węgla

proces przeróbki węgla kamiennego polegający na podgrzewaniu go w 1000 stopniach bez dostępu powietrza(produkty- gaz koksowniczy)

produkty pirolizy węgla

gaz koksowniczy(opałowy), woda pogazowa(surowiec do produkcji nawozów, amoniaku), smoła węglowa(surowiec do produkcji tworzyw sztucznych, rozpuszczalników, barwników, substancji zapachowych), koks(paliwo, produkcja karbidu)

benzyna

mieszanina węglowodorów zawierających od 5 do 12 atomów węgla, przede wszystkim alkany

kraking

reakcja rozkładu alkanów o dużych cząsteczkach => mieszanina alkanów i alkenów o mniejszych cząsteczkach(pod wpływem obniżonego/podwyższonego ciśnienia w temp. 500’C

katalizator

substancja, ktora dodana do substratow ulatwia przebieg reakcji chemicznej

spalanie stukowe

spalanie szybkie i nierownomierne powodujace nieregularna prace silnika

srodki przeciwstukowe

podwyzszenie liczby oktanowej: 1. dodanie jodyny, dodanie tetraetyloołowiu(spalalo sie niecalkowicie), alkohol

reforming

reakcja przekształcenia węglowodorów o łańcuchach prostych w węglowodory o łańcuchach rozgałęzionych lub pierścieniowych

izomeria

związki chemiczne o takim samym wzorze sumarycznym lecz roznych wzorach strukturalnych

gazy cieplarniane

produkty powstające w procesie spalania paliw kopalnych(CO2, CH4, O3, N2O)

globalne ocieplenie

zwiększenie stężenia gazów cieplarnianych

gaz koksowniczy

gaz opałowy

woda pogazowa

produkt pirolizy węgla, surowiec do produkcji nawozów sztucznych

smoła węglowa

produkt pirolizy węgla, surowiec do produkcji tworzyw sztucznych, leków

koks

produkt pirolizy węgla, paliwo

kwaśne opady

SO2 NO2 N2O3