kontratypy, obrona konieczna

Immunitet

trwałe lub czasowe wyłączenie możliwości odpowiedzialności karnej osoby, która wypełniła znamiona czynu zabronionego

Immunitety dzielimy na:

formalne i materialne

Immunitety formalne

powodują jedynie czasowe wyłączenie odpowiedzialności, tj. uniemożliwiają organom ścigania wszczęcie i prowadzenie postępowania karnego, trwają przez czas pełnienia funkcji lub do czasu uchylenia immunitetu albo zrzeczenia się go.

Immunitety materialne

stanowią trwałe wyłączenie odpowiedzialności (czyli karalność nie może zostać przywrócona nawet po zaprzestaniu wykonywania obowiązków).

Immunitet materialny przysługuje

parlamentarzystom w zakresie wykonywania mandatu, o ile parlamentarzysta nie narusza praw osób trzecich; adwokatom, radcom prawnym, prokuratorom, rzecznikom patentowym, radcom Prokuratorii Generalnej RP

Immunitet formalny przysługuje

parlamentarzystom, europarlamentarzystom, RPO, RPD, Prezesowi IPN, Prezesowi NIK, pracownikom NIK wykonującym czynności kontrolne, sędziom, prokuratorom, Prezydentowi

Immunitet dyplomatyczny i konsularny jest

immunitetem formalnym

Przywilej nietykalność

jest zwykle połączony z immunitetem formalnym, zakaz zatrzymania lub aresztowania danej osoby, z wyjątkiem ujęcia jej na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jej zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

Kontratypy

okoliczności wyłączające bezprawność czynu

Kontratypy uregulowane w kk

1. Obrona konieczna 2. stan wyższej konieczności 3. Eksperyment (ryzyko nowatorstwa) 4. Ostateczna potrzeba

Kontratypy poza kk:

1. Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków 2. Zgoda dysponenta dobrem 3. Czynności lecznicze 4. Ryzyko sportowe 5. Karcenie małoletnich 6. Zwyczaj

Obrona konieczna stanowi kontratyp w

kk (art. 25 kk) i kc

Istota obrony koniecznej

istnienie zamachu, który jest odpierany przez napadniętego, przysługuje gdy zamach jest bezpośredni, bezprawny i rzeczywisty

Zamach

zachowanie człowieka (działanie lub zaniechanie), zamachem mogą być słowa

Bezpośredniość zamachu

sprawca już narusza dobro prawne albo to naruszenie nastąpi w najbliższym czasie. Uznania zamachu za bezpośredni nie wyklucza przerwanie dział przez napastnika, jeżeli nie ulega wątpliwości, że atak zostanie ponowiony natychmiast lub w najbliższej chwili.

Bezprawność zamachu

zamach jest niezgodny z jakąkolwiek dziedziną prawa, nie musi być przestępny

Obrona będąca reakcją na zamach może polegać na

działaniu lub zaniechaniu

Obrona własna

obrona konieczna zastosowana do obrony własnych dóbr

Pomoc konieczna

obrona zastosowana w przypadku zamachu na dobra innej osoby.

Działanie obronne ma być

świadome, konieczne w znaczeniu technicznym

Działanie obronne musi być świadome tj

napadnięty musi mieć świadomość i wolę podjęcia działania obronnego.

Obrona musi być konieczna w znaczeniu technicznym tj.

można użyć tylko tych środków lub sposobów obrony, które są konieczne do odparcia zamachu.

Obrona konieczna jest

samoistna, nie subsydiarna

Obrona konieczna jest samoistna tj.

nawet jeśli napadnięty ma inne wyjście z sytuacji, aby nie dopuścić do naruszenia dobra prawnego, nie ma on obowiązku wykorzystania tego innego sposobu i może zastosować obronę konieczną.

Obrona konieczna nie może doprowadzić do

rażącej dysproporcji dóbr (między dobrem chronionym przed napastnikiem a dobrem naruszonym przez broniącego się)

Obrona konieczna musi być

konieczna w znaczeniu społecznym, tj. współmierna do niebezpieczeństwa zamachu społecznie akceptowalna.

Obrona konieczna nie przysługuje

uczestnikowi bójki (jest stroną zarówno atakującą jak i broniącą się) oraz osobie, która celowo sprowokowała zamach

Sprowokowana obrona konieczna

celowe sprowokowanie zamachu, aby powołując się na obronę konieczną, dokonać naruszenia dóbr napastnika.

Eksces

przekroczenie granic obrony koniecznej

Eksces ekstensywny

zachodzi, gdy zachowanie broniącego jest spóźnione (tj. zamach już ustał) lub jest przedwczesne (tj. zamach nie jest jeszcze bezpośredni).