Moja lekcja

1492r.

odkrycie Ameryki

1517

ogłoszenie 95 tez przez Marcina Lutra

1555

pokój w Augsburgu

1545-1563 r.

obrady soboru trydenckiego

1526 r.

bitwa pod Mohaczem

1572 r.

noc Świętego Bartlomieja

1519-1522

pierwsza podróż dookoła świata

1494-1559

wojny włoskie

1525 r.

hołd pruski

1571

bitwa pod Lepanto

1514

bitwa pod Orszą

1573

akt konfederacji Warszawskiej

1570

ugoda sandomierska

1588

klęska wielkiej Armady

1505

konstytucja Nihil Novi

1573

pierwsza wolna elekcja

1493

pierwszy sejm walny

1569

unia lubelska

1596

unia brzeska

1577

konflikt z Gdańskiem

konkwista

hiszpańskie i portugalskie wyprawy zbrojne, podejmowane od końca XV wieku w celu podboju nowo odkrytych terytoriów

system nakładczy

produkcja gotowych wyrobów lub półfabrykatów we własnym pomieszczeniu i własnymi narzędziami wytwórcy (chałupnika),

manufaktura

zakład produkcyjny, w którym produkcja masowa złożonego produktu końcowego odbywa się ręcznie i oparta jest na podziale pracy

dualizm gospodarczy

w nowożytnej Europie polegał na powstaniu w krajach leżących na wschód od Łaby gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej (rolnictwo ekstensywne), a na zachód początków gospodarki kapitalistycznej

renesans

epoka w historii kultury europejskiej, obejmująca przede wszystkim XVI wiek, określany często jako „odrodzenie sztuk i nauk” oraz koncepcja historiozoficzna odnosząca się do historii kultury włoskiej od Dantego do roku 1520.

humanizm

nurt filozoficzny lub światopogląd oparty na racjonalnym myśleniu, który wyraża się troską o potrzeby, szczęście, godność i swobodny rozwój człowieka w jego środowiskach: społecznym i naturalnym.

Makiawelizm

doktryna polityczna sformułowana przez Niccolò Machiavellego, autora Księcia. Głosi ona, że najważniejszym celem w polityce jest racja państwa. Aby ją osiągnąć można korzystać z wszelkich dostępnych środków

Luteranizm

zapoczątkowany w XVI wieku przez M. Lutra odłam wyznaniowy, związany z nurtem reformacji, którego centralnym założeniem było przekonanie, iż do zbawienia człowieka potrzebne są wiara i łaska wsparte Ewangelią, nie zaś dobre uczynki.

Kalwinizm

jeden z odłamów chrześcijaństwa, związany z reformacją, zapoczątkowany w Szwajcarii przez Jana Kalwina w XVI w., głoszącego naukę o predestynacji, czyli przeznaczeniu człowieka do zbawienia bądź potępienia.

kontrreformacja

ruch w Kościele katolickim zapoczątkowany soborem trydenckim, a zakończony wraz z wojną trzydziestoletnią, zmierzający do uzdrowienia stosunków w Kościele, będący odpowiedzią na reformację.

Jezuici

Towarzystwo Jezusowe, SJ, jezuici – męski papieski zakon apostolski założony przez Ignacego Loyolę

Rokosz

pierwotnie zjazd szlachty, później bunt, zbrojne powstanie szlachty przeciw królowi elektowi w celach politycznych. Rokoszem nazywana jest także konfederacja, skierowana przeciwko królowi.

Ruch egzekucyjny

ruch polityczny średniej szlachty w XVI w., postulatem którego było przeprowadzenie reform w dziedzinie sądownictwa, skarbowości i wojska oraz żądanie zwrotu nieprawnie trzymanych przez magnatów królewszczyzn i ograniczenia praw Kościoła

Bracia polscy, Arianie

Określali się jako nowi chrześcijanie, chrystianerzy. Byli zwani antytrynitarzami, anabaptystami, unitarianami, ta nazwa przyjęła się po akcie banicji w 1658 roku. Wśród wrogów tego ruchu przyjęło się nadane im przez kalwinów określenie arianie

Pańszczyzna

w okresie feudalizmu forma renty feudalnej świadczonej przez chłopów na rzecz właściciela ziemskiego, z tytułu jego zwierzchniego prawa własności do ziemi, w wymiarze ustalonym jednostronnie przez niego, bądź według norm zwyczajowych lub prawnych

Artykuły Henrykowskie

akt prawny wydany przez Henryka Walezego w 1573 r., określał podstawowe zasady ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, m.in.: elekcyjność tronu, elekcja viritim, systematyczne zwoływanie sejmu, nie nakładanie nowych podatków bez zgody parlamentu.

Pacta conventa

rodzaj prywatnych, szczegółowych zobowiązań nowo obranego władcy (elekta) na rzecz szlachty, skarbu i państwa polskiego. Po raz pierwszy zostały zaprzysiężone przez Henryka Walezego.

Piechota Wybraniecka

wybrańcy) – rodzaj oddziałów wojskowych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, do której rekrutowani byli jedynie chłopi z dóbr królewskich w Koronie od 1578 i na Litwie od 1595.