Moja lekcja

mieszko 1 okres panowania

ok. 963-992

slub mieszka z dąbrówka

965

chrzest polski

966

pierwsze polskie biskupstwo

968

bitwa pod cedynia

972

męczeńska śmierć biskupa Wojciecha

23 kwietnia 997

pielgrzymka cesarza ottona do ciała św Wojciecha

1000

koronacja i śmierć Bolesława Chrobrego

1025

panowanie boleslawa chrobrego

992-1025

panowanie mieszka 2

1025-1034, jego bratem jest BEZPRYM

pozbawienie insygni koronacyjnych mieszka 2

1033/ podzilenie kraju na 3 dzielnice

panowanie kazimierza odnowiciela

1034-1058

schizma wschodnia – rozłam w kościele na wschodni a zachodni(rzymskokatolicki i prawoslawny-grecki)

1054

panowanie boleslawa smialego (szczodrego)

1058-1079(ucieka na wegry na skutek spisku biskupa Stanislawa ze Szczepanowa)

koronacja boleslawa smialego na krola polski, oznaczalo to calkowita niezaleznowc od cesarstwa

1076

okres panowania wladyslawa hermana(przejal tron po swoim BRACIE boleslawie smialym)

1079-1102 (byl podwojnym lennikiem-byl lennikiem krola czech a ten byl lennikiem cesarza) wazna rola SIECIECHA

podziwl polski miedzy zbigniewa a boleslawa 3 krzywoustego

1102-1107/8

okres panowania boleslawa3 krzywoustego

1107-1138r.

oslepienie i zgon Zbigniewa

1112

powstanie zakonow rycerskich: templariuszy(fran) joanitow(fran-wlos) i krzyzakow(niem)

po pierwzej krucjacie zakonczonej w 1099r. przejeciem syrii i jerozolimy w rece chrzescijan

upadek ideii krucjat

poczatek 13 wieku

bula papieza inocentego2 ktora uznawala niezaleznosc polskiej prowincji koscielnej

1136r., potwierdzenie istnienia niezależnego arcybiskupstwa gnieźnieńskiego

status boleslawa krzywoustego o nastepstwie tronu

1138r.

ROZBICIE DZIELNICOWE

okres w historii Polski trwający od 1138 roku do koronacji Władysława Łokietka w roku 1320.

pielgrzymka krzywoustego

1113

senior i ksiazeta dzielnicowi

od 1138 / senior Wladyslaw 2 wygnaniec + boleslaw kedzierzawy, Mieszko3 Stary, Henryk, kazimierz sprawiedliwy

wygnanie wladyslawa2 wygnańca

1146r. tron senioralny przejmuje bolesław kedzierzawy

kolejnosc ksiazat senioralnych(bracia przyrodni)

wladyslaw2 wygnaniec-boleslaw kedzierzawy-mieszko3-kazimierz sprawiedliwy

upadek senioratu i zatwierdzenie władzy kazmierza sprawiedliwego

1180 łęczyca

smierć kazimierza sprawiedliwego

1194r. tron krakowski dziedziczny, panstwo polskiw rozpadlo sie na szereg drobnych, niezaleznych od siebie panstewek

wladze w niemczech po luksemburgach przejmuja habsburgowie

1437

epidemia dzumy w zachodniej europie/ czarna śmierć

1347-1350/53

awinion staje sie stolica papiestwa na 70 lat

1305 przenosi stolice klemens5, papiestwo uzaleznione od polotyki francji

schizma zachodnia

lata 70 14wieku, papiez urban6 przenosi schiedzihe z powrotem do rzymu

sobor w pizie i konstancji i bazylei

1409, 1414, 1431 problem papiezy i antypapiezy, koniec schizmy papiezem zostaje marcin5

wielka karta swobód w Anglii

1215 r.

powstanie angielskiego parlamentu IZBA LORDOW I IZBA GMIN

1265r.

wojna stuletnia Francji z Anglią(joanna d’arc)

1337-1453 trwala 116 lat

spor o wladze za czasow Henryka 6 (15w)

doprowadzil do wojny dwoch roz-bialej(herb yorków) i czerwonej (herb lancastów)-wygasniecie tych rodow, ich miejsce zastapila nowa szlachta wywodzqcq sie z mieszczansta, a tron przejela dynastia tudorów

najstarsza kultura na ziemiach polskich i nqstareza osada

kultura łużycka, biskupin

zony mieszka

dobrawa i oda

obrona głogowa

1109

najstarsze slady homo sapiens

500-300 tys. lat p.n.e

zalozenie rzymu

753 r. p.n.e

narodziny chrystusa

7-6 r. p.n.e.

pożar rzymu

64r.n.e

upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

476

powstanie państwa kościelnego

755

misje cyryla i metodego wśród słowian

863

powstanie kroniki anonima zwanego Gallem

1112-1116

założenie zakonu krzyżackiego(Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimi)

1190/1r. powstał w trakcie 3 wyprawy krzyżowej

założenie państwa krzyżackiego w siedmiogrodzie

1211r.

objecie tronu krakowakiego prze leszka białego

1194-1202

zakony ryxerskie

templariusze, joanici(kawalerowie maltańscy), krzyżacki(zakon naswietszej marii panny domu niemieckiego w jerozolimy)

wypraw krzyzackich bylo?

7, pierwsza 1096-99r.

bitwa pod legnicą(mongolowie)

1241, śmierć Henryka Pobożnego, zniweczenie zjednoczenia Polski

wazne rzeczy w sredniowieczu

biblia pauperum, szkoly przyjoscielne, kult maryjny, zakony mnisi i klasztory(cystersi, franciszkanie= zakon braci mniejszych, dominikanie, benedyktyni), kopiowanie ksieg, asceza, trubadurzy, kroniki, piesni rycerskie, roczniki, historiografi, hagiografia

zdobycie konstantynopola przez Turków dowodzonych przez sułtana mehmeta2, koniec sredmiowiecza, upadek bizancjum-cesaratwo wschodnio rzymskie

1453

uniwersalizm kultury

powszechne uzywanie wspolnego jezka-łaciny, wspolny poglad na swiat wywodzacy się z religii chrzescijanskiej, jednolity syatem szkolnictwa, jedna sluszna religia, wspolne cecht architektury, porzadek feudalny, kultura rycerska, miniatury i freski

najstarsze uniwersytety

sorbona, bolonia, padwa, neapol, oksford, cambridge, salamanka, sewilla, praga-1348 i kraków-1364!!!

najwybitniejszy filozof scholastyczny

Tomasz z Akwinu(tomizm)

style:

romański(grube mury, małe okna, plany centralna na podstawie łatwych figur, plan krzyża lacinskiego skuerownego na wschod, trzynawowe koscioly, polokragla apsyda, fortyfikacje obronne, surowe)

style:

gotycki(od 12/13 w we francji, smukłe, lekkie formy, strzeliste, witraże, ostre łuki, sklepienia krzyzowo-zebrowe, maswerk, bogate portale, rozety, katedry trzynawowe-halowe lub bazylikowe, Tez budynki swieckie!!!

kto i kiedy sprowadzil do polski krzyzakow

Konrad Mazowiecki, 1226, nadaje im ziemie chełmińska

koronacja przemysława II

1295 w Gnieźnie, odbyła się dzięki działaności biskupa Jakuba Świnki. Kilka miesięcy po koronacji władca zginął w tragicznych okolicz, wygaśnięcie lini piastów wielkopolskich.

koronacja wacława II czeskiego

1300, zjednoczenie wiekszosci ziem polskich

wygaśniecie dynastii Arpadów na Węgrzech, tron węgierski obejmują Andegaweni

1301r.

wygaśnięcie dynastii Przemyślidów

smierc waclawa 2(1305) i jego syna wacława3 (1306) tron czeski obejmuje Jan Luksemburczyk(1310)

łokietek koronuje się królem polski w krakowie

1320, mimo to ksiazeta slascy i mazowieccy nadal uznqjq ktola czech za wladce(jan luksemburczyk)

śmierć łokietka, początek rządów kazimierza wielkiego

1333

zony wladyslawa hermana

przecława i dwie judyty

zony krzywoustego

zbyslawa kijowska, salomea z bergu

zona łokietka

jadwiga kaliska

zona boleslawa wstydliwego

swieta kinga

zony kazimierza wielkiego

Aldona Anna Giedymidówna, Adelajda Haska, Krystyna Rokiczana, Jadwiga Zaganska

ROZBICIE DZIELNICOWE-po upadku senioratu

Leszek Bialy (syn kazimierza sprawiedliwego)-poglebienie sie rozbicia-Wladyslaw Laskonogi(regent maloletniego->Boleslawa wstydliwego)-Henryk Brodaty-Henryk Pobożny-Kazimierz Mazowiecki-Bolesła Wstydliwy

zjazd w gasawie (zjazd roznych piastow)

1227r. zabójstwo Leszka Białego, koniec pryncypatu, wazne postacie: leszek bialy, henryk brodaty, konrad mazowiecki... przymuje się że ataku mogl dokonac swietopełk albo odoniec

ROZBICIE DZIELNICOWE(part2-powolna odbudowa krolestwa polskiego)

-leszek czarny(wnuk mazowieckiego)-henryk 4 probus/prawy-przemysł 2 (ksiaze wielkopolski)-wacław2((z dynastii przemyslidow czyli z czech)-Jan luksemburski-Władysław Łokietek

pierwsze miasto lokowane na ziemiach polskich

Złotoryja

rzady kazimierza wielkiego

1333-1370r. reforma monetarna, reforma prawa, szlak orlich gniazd, akademia krakowska, zalozenie bydgoszczy

powstanie akademii krakowskiej ufundowanej przez króla Kazimierza wielkiego(poznien uniwersytet jagielonski)+ UCZTA U WIERZYNKA

1364

KONIEC DYNASTII PIASTÓW

smierc kazimierza wielkiegow 1370 roku konczy linie dynastyczna piastów, władze przejmują Andegawenowie-Ludwik wegierski

zjazdy w Wyszehradzie

1335 i 1339r. zrzeczenie sie przez krola czech(jana luksemburskiego) pretensji do korony polskiej i uzyskanie przez wegrow(andegawenów-reprezentowanych przez Karola Roberta) praw do sukcesji w polsce po smierci kazimierza bez meskiego potomka

układ obronny polski z litwa i małżeństwo Kazimierza Wielkiego

z Aldona Anna Giedyminówna, corka Giedymina, siostrą Kjestuta i Olgierda w 1325r.

JADWIGA KRÓLEM POLSKI

1384-1386, po smierci Ojca Ludwika Wegierskiego zostaje wyslana do polski jako wladczyni Polski

układ w krewie

1385r. na jego mocy książę litewski Jagiełło przyjął chrzest, został małżonkiem Jadwigi a potem KRÓLEM POLSKI, początek uni personalnej polski i litwy

pokoj wieczysty w Kaliszu

1343r. uregulowanie stosunkow krzyzacko-polskich, Krzyzaxy zwracali polsce kujawy i ziemie chełmińską, polska zrezygnowala z pomorza gdańskiego

bitwa pod Grunwaldem, Polacy pod wodzą Władysława Jagiełły pokonują Krzyżaków z wielkim mistrzem krzyzackim Ulrich von Jungingen

15 lipca 1410r.

pokoje w toruniu

1411r. odzyskanie ziemi dobrzyńskiej, a litwa odzyskała żmudź, odszkodowanie dla Polski, zahamowanie ekspansji zakonu; drugi pokoj w toruniu 1466r.- prusy zakonne staly sie lennem polskim, kazdy mistrz byl zobowiqzqny do skladania holdu Krolowi polski

pokoj w brześciu kujawskim

1435r.

kres istnienia zakonu krzyżackiego

10 kwietnia 1525r., ostatni mistrz zakonu krzyżackiego Albrecht Hohenzollern(siostrzeniec zygmunta starego) przechodzi na luteranizm, składa hołd Zyg I Star(HOŁD PRUSKI)

Jan Hus-spalony na stosie jako heretyk w 1415r. (od niego powstał ruch husycyzmu)

czeski reformator, rektor uni praskiego, chciał odmowy kościola, wystepowal przeciwko politycznej wladzy papieża, przeciwnik zależności czech od niemiec, krytykowal bogacenie się kleru, domagał się komunii pod 2 posaciami i liturgi w jezyku narodowym

POCZĄTEK DYNASTII JAGIELONÓW Panowanie Władysława Jagiełły

1386-1434

smierć jadwigii andegaweńskiej

1399r

żony jagieły

Jadwiga Andegaweńska, Anna Cylejska, Elżbieta Granowska, Zofia Holszańska

bitwa pod warna, smierc władysława warneńczyka(krol polski i węgier, syn Jagiely i Zofii Holszańiej)

1444r.

Panowanie władysława warenczyka(ma 10 lat wiec w jego imieniu rzady sprawuje rada krolewska z biakupem Oleśnickim na czele)

1434-1444r.

panowanie kazimierza jagielończyka(wczesniej byl i potem nadl był wielkim ksieciem litewskim)

1447-1492

panowanie Jana Olbrachta

1492-1501r.

panowanie Aleksandra Jagiellończyka

1501-1506r.

na przelomie 15 i 16 wieku Jagiellonowie rządzili 4 państwami Polska, Litwa, Czechy i Węgry

+ umocnienie sie dynastii Hansburgow w Europie

żona kazimierza jagielończyka

Elżbieta Rakuszanka-matka krolow z jej lona wyszlo 4 króli: Władysław, Jan Olbracht, Aleksander i Zygmunt (córka Albrecht2 Habsburg 2 letni cesarz i król czech i wegier)

Panowanie Zygmunta 1 Starego

1507-1548r.

żony Zygmunta 1 Starego

Barbara Zapolya, Bona Sforza

wojna 13 letnia z Krzyżakami

1454-1466

konstytucja nihil novi-aleksander jagiellończyk

potoczna nazwa konstytucji sejmowej z 1505, poważnie ograniczającej kompetencje prawodawcze monarchy I Rzeczypospolitej.

poerwsze zastosowanie ruchomej czcionki przez Jana Gutenberga, wybuch wojny dwoch roz

1450/55r.

zwołanie pierwszwgo sejmu walneho w polsce

1493r. dwuizbowy Sejm walny w Piotrkowie

odkrycia geograficzne, rozwój handlu, rozwój państw które posiadały kolonie(dominacja portugalii i hiszpanii)

Marco Polo(dociera na wschod) Bartłomiej Diaz(przylądek dobrej nadziei) Vasco da Gam(Indie-dluzsza droga wolol afryki) Ferdynand Magellan(oplynal glob udawadniajac ze ziemia nie jest płaska) +konkwiskwadorzy: Cortez, Pizarro, Vazquez

Odkrycie Ameryki przez Kolumba, koniec średniowiecza(myslal że doplynal do Indii)

1492r. (Amarii Vespucci przekonal swiat, że kolumb nie odkrył Indii a Amerykę)

humanizm+zalozenia renesansu(zapiczatkowany we wloszech w 14w)

zainteresowanie czlowiekiem i zyciem ziemskim, wierzenie w mozliwosci ludzkiego rozumu, wszechstronne zainteresowanie nauka(przyrodznicze i humanistyczne) odkrywanie prawdy przez doswiadczenie i obserwacje, postulowano wolnosv czlowieka i jego wolna wole

renesans cz2

humanista (człowiek renesansu-wszechstronnie uzdolniony, postacie: Petrarca, Dante, Boccaccio, Michał Anioł, Da vinci, Santi, Donatelo, Tycjan, Machiavelli, Giordano Bruno, Galileusz, Eraz z Rotterdamu, Tomasz Morus, Bruegel, Szekspir, El greco

o obrotach sfer niebieskich, teoria heliocentryczna

Mikołaj Kopernik, Norynberga, 1543r.

architektura i sztuka renesansu(florencja toppp)

inspiracje antykiem, kopula, kolumnada, attyka, inspiracje mitlogiczne i biblijne, arkady, luk trumfalny, bogate zdobienia fasady, marmur, harmonia, klasyczny kanon piekna

wystąpienie Marcina Lutra, początek reformacji

31.10.1517r. przybicie 95 tez do drzwi kosciola w wittenberdze skierowanych przeciw odpustom(luteranizm-dzis kosciol ewangelicko-augsburski: uznawal tylko chrzest, eucharystie i pokute, zlikwifowano zakony, celibat, prymat papiestwa i kult swietych,

kalwinizm-Jan Kalwin ok 1540r. (genewa)

podstawa wiary biblia interpretowana przez Kalwina, wiara w predyscynacje-czlowiek z gory skazant na zbawimie lub potepienie, zerwanie z kultem swoetych i obrazow, zerwanie z rzymem, celibatem i zakonami, komunia pod 2 postaxiami

hugenoci(francja)

wyznawcy kalwinizmu(burbonowie) walczacy z absolutyzmem krolewskim, przeciwko nim wysyapila katolicka arystokracja

noc św. Bartłomieja

23/24 sierpnia 1572 (tkz. krwawe gody) rzeź hugenotów w paryżu

anglikanizm-henryk8 tudor

akt supermacji król Anglii stał się głową kościoła, kościół narodowy, motywacja prywatnymi sprawami(brak meskiego potomka i brak mozliwosci rozwodu z Katarzyna Aragońska-> potwm mial chyba 6 zon)

sobór trydencki, początek kontrreformacji

1545-1563r. w Trydencie, ujednolicono biblie, ustanowiono liturgie i sformulowano dogmaty kato... wzmocniono władze papieża przez rozbudowe kurii rzymskiej, potępienie reformatorów uznanie ich za heretyków, kształcenie kleru(seminaria)

trybunał inkwizycyjny

dominikanie, praktykowali kare stosu, cenzorowali księgi, utworzyli indeks ksiąg zakazanych(1559)

utworzenie zakonu Towarzystwa Jezusowego(jezuici)

1534r. walczyli z reformacja i zakladali szkoly

spalenie na stosie Giordano Bruno

1600r. na placu campio di Fiore

reforma kanendarza na gregoriański

1571r.

wyodrebnienie się dwuizbowego sejmu walnego(senat i izba poselska)

przywilej szlachecki: piotrków 1493r. Jan Olbracht

sejm walny

pierwszy dwuizbowy sejm obradował w Piotrkowie w 1496r. Był zwolywany przez krola co 2lata senat przejsztalcil się z rady królewskiej, izba poselska powstała, kiedy sejmiki ziemskie zaczeły od 15w. wysylac swoich przedstawicieli na spotkania rady z królem

sejm walny-skladal się z: i jaka mial funkcje

krol, senat, izba poselska... mial wladze ustawodawcza, podatkowa, kontrolowal krola, zwolywal pospolite ruszenie, mial wplyw na polityke zag, nadawal szlachectwo, mial prawo laski i amnesti

artykuły henrykowskie

1573r.

wygnanie arian z polski

W 1658 roku uchwałą polskiego sejmu arianie zostali oskarżeni o popieranie Szwedów. Zostali zmuszeni do przyjęcia katolicyzmu lub opuszczenia Polski

unia polsko-litewska w Lublinie tzw., realna"

28.06.1569r. Powstanie rzeczpospolitej obojga narodow ze wspolnym: wladca, sejmem, senatem, monetą, obszar gospodarczy, polityka zag. Osobne pozostaly: urzedy(kanclerz, hetman) wojsko, skarb i sadownictwo. Przywileje szlacheckie rozciagnieto na litwe.

W roku 1541 Buda wpadła w ręce tureckie, pozostając pod ich władaniem przez okres 145 lat.

Turcy wykorzystując waśnie o koronę węgierską doprowadzili do rozpadu węgier zajęli południową część z budą i przyjęli kontrolę nad Siedmiogrodem zarządzanym wówczas przez Izabelę Jagiellonkę

okres bezkrólewia(elekcyjni)

po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta w 1572(do panowania batorego) powołano zastepce krola interrexa(jakub uchański) a potem pierwszy wladca elekcyjny: Walezy, drugie bezkrólewie po detronizacji walezego(zwial do fran) 1574

panowanie zygmunta Augusta

1548-1572

żony zygmunta 2 augusta

1. Elżbieta Habsburżanka 2. Barbara Radziwiłłówna 3. Katarzyna Habsburżanka

pierwsza wolna elekcja

Po wielu burzliwych dyskusjach w 1573 roku szlachta zebrana na polu elekcyjnym wybrała na króla kandydata z Francji (brata króla francuskiego Karola IX) księcia Henryka Walezego

konfederacja warszawska

1573, akt tolerancji religijnej w którym Szlachta gwarantowała wieczny pokój między różniącymi się w wierze, do łączony do artykułów henrykowskich musiał być uznawane przez wszystkich królów elekcyjnych jako podstawach polityki religijnej

zgoda sandomierska

1570r. zjazd luteran, kalwinistów i braci czeskich(z wylqczniem arian) sztama i pomoc w wspólnej walce przeciw kontreformacji

unia brzeska(powstanie kościoła unickiego-katolicy i prawosławni) BRZESC LITEWSKI

1596 r.

Piotr skarga i jakub wujek

Piotr Skarga spowiednik Zygmunta 3 Wazy potępiał Arian i protestantów, opublikował Żywoty świętych i kazania sejmowe czyli krytego ówczesnego ustroju państwa. Jakub Wujek przetłumaczył Biblię(1599r.) na język Polski czyli przykład obowiązujący do 20w

upadek dynastii jagielonów

1572 smierc zygmunta augusta ostatniego z jagiellonów

okres panowania Henryka Walezy

1573-1574r.

reformacja w polsce

luteranie, kalwini(doszlo do podzialu na braci polskich-arian/antytrynitarzy), bracia czescy(umiarkowana odmiana husytów)

pokój wieczysty z Turcją

1533 r. zyg1stary

koronacja za życia (vivente rege)

1530r. koronacja zygmunta augusta za zycia zygmunta starego

struktura spoleczna rzeczpospolitej 16w.

chlopi, mieszczansto, szlachta i duchowienstwo

podzial szlachty

magnaci, szlachta średnia, szlachta zagrodowa, gołota

wojna kokosza (wystąpienie szlachty przeciwko królowi)

1537r.

okres panowania Stefana Batorego, który ożenił się z siostrą Zygmunta Augusta

1576-1586r. dba o rozkwit szkolnictwa, popiera tolerancje religijna

Anna Jagiellonka

córka Zygmunta I Starego i Bony, od 1575 królowa Polski, w 1576 poślubiła Stefana Batorego, który został iure uxoris; ostatnia polska monarchini z dynastii Jagiellonów, bezdzietna, doprowadziła do wyboru na króla Polski Zygmunta III Wazy(siostrzeniec)

odrodzenie w polsce „złoty wiek”

italizacjw za przyczyna bony, dwor na wawelu osrodkiem kul, pierwsze biblioteki miejskie i prywatne, manieryzm, powstanie gimnazjum, pierwsze traktaty polityczne, wielu polakow zaczyna studia za granica, mecenat magnacki i mieszczanski

odrodzenie-architektura

przebudowa wawelu i sukiennic, attyka, arkady, kryzganki, budowa kamienic(gdansk, zamosc, kazimierz dolny) i ratuszy(poznan, tarnow, sandomierz), rozwoj rzezby, budowa kaplity zygmuntowskiej, zalozenie miasta zamosc,

odrodzenie-postacie

bona, zygmunt1stary, zamojski, mikolaj rej, jan kochanowski, piotr skarga, kopernik, jan dantyszek, jakub wujek, filip kallimach, bartolomeo Berecci, bernardo morando, andrzej frycz modrzewski

pacta conventa

osobiste zobowiązania każdego władcy

przejecie malborka

Wiosną 1457-1460 nieopłacane przez zakon krzyżacki wojska najemne strzegące zamków rozpoczęły pertraktacje z królem polskim Kazimierzem Jagiellończykiem

Oligarchia (rządy nielicznych) Magnacka to forma ustrojowa państwa w 17-18w. powstała po przemianach demokracji szlacheckiej. Rody magnackie dominowały nad instytucjami władzy państwowej, w tym nad krolem.

zahamowanie rozwoju miast, wiele miast upadło stając się osadami rolniczymi, upadek rzemiosła, przymus propinacyjny, zakładanie przez magnatów miast prywatnych, osłabienie pozycji szlachty średniej, powstanie państewek magnackich

idea zlotej wolnosci

W czasie kontrreformacji nastąpiło umocnienie kościoła katolickiego który zaczął popierać koncepcję Złotej wolności szlacheckiej czym przyciągnął do siebie szlachtę. wśród szlachty Wzrastanie i to innowierców nietolerancja i fanatyzm.

panowanie zygmunta 3 wazy(podwojna elekcja) syn jana3 wazy i katarzyny jagielonki, wnuk zyg starego i bony

1587-1632r. król ortodoksyjny Katolik, wszedł w sojusz z habsburgami, przeniósł stolice do Warszawy, popieral papiestwo i kontreformacje, chwilowo unia personalna polski i szwecki(gdyz zyg po ojcu byl chwile krolem szwecji)

panowanie wladyslawa IV wazy(krolowie elekcyjni, syn zygmunta3 wazy)

1632-1648, próba wzmocnienia władzy królewskiej, spowiedź Magnat eria (Jeremi Wiśniowiecki) dotyczące zatrudniania Kozaków w wojsku, Władysław4 uznał Fryderyka Wilhelma za księcia prus i odebrał od niego ostatni hołd Lenny w 1641r.

rzady krola jana kazimierza(elekcyjny, syn zyg3wazy)

1648r. potop, dążył do przeprowadzenia reform skarbowych, głosowania w sejmie większością głosów i elekcji za życia króla; wojna domowa(1665-1666r.) krol abdykowal w 1668r.

pierwsze użycie liberum veto

1652r. poseł z upity Władysław Siciński (za namową Janusza Radziwiłła) po raz pierwszy użył formuły Liberum veto, czym zerwał same

magnaci na tronie polskim

Michał Korybut Wiśniowiecki(1669-1673)->potem Sobieski decentralizacja państwa, Szlachta odsunięta od władzy, skarb państwa pusty, mała armia, rywalizacjq rodów magnackich kryzys gospodarczy, społeczny, ideologiczny, zagrozenie ze strony silnych sasiadow

potop szwedzki

1655-1660r. Jan Kazimierz x Karol10Gustaw(oboje z dynastii wazow) wazne postacie: czarniecki, kordecki,

pokoj w oliwie

3 maja 1660r.

ugoda w Kiejdanach

1655r. hetman Janusz radziwiłł podaje Litwę ugoda ze Szwedami

wojny ze szwedami

wojna o inflanty(1600-1611 i 1621-1622) wojna o pomorze gdanskie(1626-1629r.) potop(1655-1660)

oblężenie Jasnej Góry przez Szwedów

18 listopada – 27 grudnia 1655, klasztor paulinów, przezor Augustyn Kordecki

przeniesienie stolicy do Warszawy

18 marca 1596 roku król Polski Zygmunt III Waza zadecydował o przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy. 18

bitwa pod Kircholmem

1605r., Szwecja, Jan Karol Chodkiewicz, pomimo przewagi liczebnej Szwedów, wygrywa HUSARIAA

panowanie dynastii Wazów (szwedzka) w Polsce

1587–1668r. od zygmunta 3 wazy do Jana kazimierza

dynastia andegawenow

1370-1399(smierc Jadwigi)

żoby zygmunta 3 wazy

Anna i Konstancja Habsburżanki

żony wladyslawa 4 wazy

Cecylia Habsburżanka i Ludwiga Maria Gonzaga(bedzie tez zona Jana Kazimierza)

żona jana 2 kazimierza wazy

ludwika maria gonzaga

żona jana3sobieskiego

Maria Kazimiera d’Arquien(MARYSIENKA)

rozejm w Sztumskiej Wsi między polską a szwecją

1635 (obowiqzuje do potopu, inflanty naleza do szwecji)

sluby lwowskie jana kazimierza

1656r.

rokosz lubomirskiego przeciwko janowi kazimierzowi, wojna domowa

1665-1666 konczy sie bitwa pod mątwami

zdobycie moskwy

1610

powstanie chmielnickiego powstanie kozaków na ukrainie

1648–1657 powstanie Kozaków Zaporoskich i chłopstwa ruskiego pod przywództwem hetmana kozackiego Bohdana Chmielnickiego przeciwko Rzeczypospolitej.

odsiecz wiedeńska Jan III Sobieski

1683 między wojskami polsko-cesarskimi pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego a armią Imperium Osmańskiego pod wodzą wezyra Kara Mustafy

powstanie świętej ligi(przeciwko turcji)

1684

pokoj w karłowicach

1699r. definitywny koniec wojn polsko-tureckich

panowanie jana 3 sobieskiego(król elekcyjny z magnaterii)

1674-1696

barok-terminologia itd.

Barok to kierunek w kulturze europejskiej zapoczątkowany we Włoszech, wziął nazwę od portugalskiego słowa Barocco=perła o nieregularnym kształcie(dzwactwa, nieregularność) koniec 16w.-poczatek18w. sztuka umacniała pozycje kosciola

luteratura baroku

gongoryzm, marinizm, koncept, paradoks, kontrast, absurd, Szokujące opisy brzydoty cierpienia, temat śmierci przemijania boga piekła szatana, rozwoj komedii tragikomedii i tragedii, alegoryzm, ozdobny metaforyczny jezyk, scieranie sie roznych koncepcji

barok-przyklady lit.

szekspir(hamlet) cervantes(don kichot) molier(swietoszej, skapiec itd.) milton(raj utracony)

architektura baroku

monumentalizm, dynamizm, bogactwo ornamentów, wnętrza zdobione sztukateriami i malowidłami, światłocień, cel slawienie boga(powrot do kosciolow ktore mialy zachwycac) bernini, Giacomo delia porta, vignola, poza kosciolami bydowano np. rezydencje palacowe

sztuka baroku

przepych, tematyka ekstazy, Światłocień, perspektywa bogata kolorystyka, otwarta, kompozycja, dynamika, tematy religijne i świeckie np. sceny mit oraz portrety pejzaże martwe natury, caravaggio velasquez Rubens Rembrandt Vermer, rozwinela sie opera

filozofia baroku

kartezjusz(podstawy do oswieceniowego racjonalizmu, pascal(sceptycyzm, zaklad oplacalnosci wiady w boga, czlowiek trzcina, jhon locke(empiryzm, tabula rada, doswiadczenie zrodlem wiedzy)

barok w polandii

(1580-1764) trzy okresy baroku, poznańska Fara kościół, kościół świętego Piotra i Pawła i kościół wizytek w krakowie, palac w wilanowie, sarmackie portrety trumienne, sarmatyzm, rozwit poezji dworskiej ziemianskiej i okilicznosciowej, kolumna zygmunta

polscy przedstawicirle baroku

daniel naborowski, jan andrzej morsztyn, mikolaj sep szarzynski, jan chryzostom pasek, waclaw potocki

literatura(16w)

machiavelli-ksiaze(1513) tomasz morus-utopia(1516)

bitwa pod orsza

1514r.

koronacja vivente rege Zygmunta Augusta

1529r. za życia jego ojca tzw. elekcja vivente ręce-sprzeciw szlachty

ogloszenie aktu supremacji kosciola anglikanskiego

1534 r.

zalozenie miasta zamość

1580r.

wojna trzynastoletnia

1618-1648r. dwie koalicje: liga katolicka(niemieccy katolicy oraz hiszpanscy habsburgowie) vs unia protestancka(niemieccy protestanci, wspolwyznacy z anglii holandii i szwecji, katolicka francja)

bitwa pod Oliwa - bitwa morska ze Szwedami - polacy wygrali

1627r. wygrana polski na morzu.

bitwa pod wiedniem

1683r., Turcja, Jan III Sobieski, Polacy pokonują armię Kary Mustafy

wojna domowa w Anglii

1642-1648r. dwa obozy: krolewski ze stara szlachta i duchowienstwem kosciola anglikanskiego vs parlamentarny: gentry(nowa szlachta) mieszkancy miast, purytanie (radykalni kalwini)

dowodca obozu parlamentarnego(wojna domowa w ang)

Olivier Cromwell

ściecie Karola I i ogłoszenie Anglii republiką, zniesienie Izby Lordów

1649r.

rewolucja przemyslowa w ang

przejscie na przemysl zmechanizowany, rozwij przemyslu metalurgucznego i bawelnianego, urbanizacja, rozwoj przemyslu, rewolucja agrarna, uksztaltowanie się proletariatu

madzyna parowa

1769 james Watt

pokój westfalski kończący wojnę trzydziestoletnią (Habsburgowie-Francja)

1648r.

absolutyzm oświecony

Forma sprawowania władzy absolutnej (np. przez króla) kształtowana pod wpływem idei oświeceniowych przyjęta w 18w w niektórych monarchiach europejskich np. Prusy Austria Hiszpania Portugalia częściowo rosja

wzrost znaczenia sąsiadóe Polski

Rojsa(rozwoj za Piotra1 i Katarzyny2) Prusy(Fryderyk1 i Fryderyj 2 Wielki) Austria(Maria Teresa, józef2)

bostońskie picie herbaty

1773 r.

wojna o niepodleglosc Stanów Zjednoczonych

1776-1783r. (jefferson, waszyngton, kosciuszko, la fayette, pułaski)

konstytucja stanow zjednoczonych

1787r. pierwsza konstytucja na świecie-USA państwem federacyjnym

absolutyzm we francji

Ludwik13 i 14, Juliusz Mazarini, bastylia-symbol absolutyzmu, Wersal, rozwój mecenasu króla

pierwsze święto dziękczynienia

1621r.

potęgi europejskie w 17w.

anglia, francja, holandia, szwecja, Brandengurgia,

oświecenie

To okres historii Europy przypadający na 18w często nazywany wiekiem rozumu prąd sławił wiedzę i potęgę ludzkiego rozumu, oświecenie przygotowywało grunt dla nowego społeczeństwa nowej organizacji państwowej i gospodarki kapitalistycznej

jhone locke

tworca empiryzmu(zrodlem wiedzy ludzkiej moze byc jedynie doswiadczenie) i umowy spolecznej

kartezjusz

racjonalizm(W opozycji do empiryzmu za podstawowe źródło poznania uważał razem a nie doświadczenie Jedyną rzeczą której nie da się zaprzeczyć jest to że w danym momencie myślimy, cogito ergo sum-myślę więc jestem)

filozofie oświecenia

(empiryzm i racjonalizm) poddawała krytyce religię i kościół, fanatyzm religijny, nietolerancję wyznaniową, ciemnotę i Uprzywilejowanie kleru. NARODZINY ATEIZMU, DEIZMU, LIBERTYNIZMU

postacie oswiecenia:

wolter(filozof, libertynizm, racjonalizm, zwolennik absolutyzmu osw) monteskiusz(tworca trojpodzialu wladzy, zwolennik monarchii parlam) rousseau-(filozof, pisarz, pedagog, tworca naturalnego wychowywania, glosil powrot do natury, zwolennik republiki demo

inne postacie oswirczenia

adam smith, benjamin franklin, denis diderot, newton, james watt, celcjusz, bracia montgolfier, mozart

wielka encyklopedia

od 1751r. do 1766r. FRANCJA

style w oswieceniu

rokoko i klasycyzm

oswiecenie

walka z cenzura, pojawienie sie publicystyki i krytyki w prasie, krytyka szlachty, feudalizmu i kosciola, walka o wolnosv i rownosc, literatura dydaktyczna i moralizatorska

deklaracja niepodległości USA

4 lipca 1776 autor Thomas Jefferson i Benjamin Franklin

oswiecenie w polsce

obiady czwartkowe, reformy szkolnictwa, silny mecenas sztuki, powstaniw collegium nobilium(1740), powstanie szkoły rycerskiej(1765), powstanie KEN(1773), rozwoj polskich podrecznikow slownikow i map, towarzystwo przyjaciol nauk, rokoko i klasycyzm

oswiecenie w polsce-2

literatura na uslugach dydaktyzmu i wychowywania, wzory sarmackie, bajki, satyry, komedie... zakladano biblioteki(np zaklad narodowy im Ossolińskich, rozwoj czasopism np., Monitor””Zabawy przyjemne i pozyteczne” powstanie teatru narodowrgo w wwa(1765)

wybuch rewolucji francuskiej, zdobycie bastylii, uchwalenie deklaracji praw czlowiekq i obywatela

14 lipca 1989r.

terror jakobinow we francji i scięcie ludwika16 i marii antoniny

1793

panowanie Augusta II Mocnego(dynastia Wettynów, nastwpca sobieskiego)

1697-1704r.(detronizacja) i 1709-1733r. nieudana unia personalna z Saksonią

panowanie Stanisława Leszczyńskiego(od sasa do lasa)

1704-1709, 1733-1736 na zmiane z Augustem 2 Mocnym, nazywany królem filozfem dobrodziejem, żyl ok 90 lat

sejm niemy

1717r. Ustanowienie uni polski i saksoni. Car jako Mediator. Ustalono że władca mógł podejmować decyzje tylko w RP (sasi-sakaonczycy nie moga)

panowanie augusta 3 sasa

1736-1763r. upadek kraju, rzady oligarchii magnackiej, zrywanie sejmow i sejmikow, deprawacja sadow, przekustwa obcych dworow, slaba armia, upadek nauki, nietolerancja

elekcha stanisława augusta poniatowskiego

1764-1795r. kochanek carycy katarzyny, slaby polityk, mecesnas sztuki i nauki, organizator obiadow czwartkowych,

utworzenie szkoły rycerskiej (Korpus Kadetów)

1765

konfederacja barska

1768-1772r.

rozbiory polski

1772, 1793, 1795

powołanie komisji edukacji narodowej

1773r. (na sejmie rozbiorowym)

sejm wielki

1788-1792r.

konstytucja w polsve

3 maja 1791r.

konfederacja tatgiwicka(magnaci zwracaja sie o pomoc militarna do rosji-armia przeciwko rosji dowodzi ks. Jozef poniatowski)

14 maja 1792

powstanie kosciuszkowskie przeciw Rosji

24 marca 1794r. Tadeusz Kościuszko ogłasza akt powstania, 04.04 wygrana pod Racławicami, udzial kosynierów(Bartosz Głowacki), rzez mieszkancow warszawskiej pragi

abdykacja stamislawa augusta poniatowskiego

1795

zona stanislawa augusta poniatowskiego

elzbieta grabowska (Związek morganatyczny-z przedstawicielka nizszych sfer)

zona krola stanislawa leszczynskieho

katarzyna opalinska

zona augusta3 sasa

Maria Józefa Habsburżanka

zona augusta 2 mocnego

Krystyna Hohenzollern

powstanie teatru narodowego w wwa

1765

bitwa pod raclawicami

4 kwietnia 1794