Moja lekcja

FAKTURA

wykonanie czegoś, obróbka, budowa) - rodzaj użytych przez kompozytora środków technicznych i sposób ich realizowania w kompozycji.

Polifonia

wielogłos) - jednoczesne łączenie dwóch lub więcej głosów (melodii).

Homofonia

łączenie w całość jednej, wyraźnie słyszalnej (rozpoznawalnej) melodii i akompaniamentu.

KANON

ścisłe powtórzenie melodii przez każdy głos (forma muzyki polifonicznej)

UNISONO

z wł. jednym głosem) – śpiew lub gra jednej (tej samej) melodii przez co najmniej dwie osoby (lub więcej).

Johann Sebastian Bach,

Wielki kompozytor niemiecki epoki baroku,

Polifonia

technika kompozytorska polegająca na równoczesnym prowadzeniu kilku linii melodycznych. Stosowana była w muzyce od czasów średniowiecza, kiedy to wykształciły się także reguły kontrapunktu, rządzące prowadzeniem głosów w polifonii.

Forma AB

dwuczęściowa budowa utworu muzycznego. Zwrotka – część piosenki poprzedzająca refren. W poszczególnych zwrotkach najczęściej zmienia się tekst, rzadziej melodia.

Refren

powtarzająca się część utworu, w której tekst i melodia są takie same.

Zwrotka

część piosenki poprzedzająca refren. W poszczególnych zwrotkach najczęściej zmienia się tekst, rzadziej melodia.

FORMA AB

mają najczęściej pieśni oraz dawne tańce polskie (np. renesansowe, gdzie część A, ma charakter spokojny, dostojny, w metrum parzystym a część B, jest wesoła, skoczna, szybka w metrum nieparzystym).

FORMA ABA

trzyczęściowa forma muzyczna, w której część pierwsza i ostatnia są identyczne, a fragment środkowy się od nich różni.

FORMA ABAI

trzyczęściowa forma muzyczna, w której fragmenty pierwszy i ostatni są podobne, natomiast część środkowa całkowicie się od nich różni.

KANON

prawidło, norma) to najstarsza technika polifoniczna, oparta na ścisłej imitacji, w której melodię jednego głosu powtarzają kolejno z jednakowym opóźnieniem pozostałe głosy.

1. Elementy dzieła muzycznego (elementy muzyczne

porządkują one materiał dźwiękowy będący tworzywem dzieła muzycznego. W wyniku współdziałania tych elementów dzieło uzyskuje określony kształt.

melodyka

element wyznaczający następstwo dźwięków o różnej wysokości (wznosząca, opadająca, falująca, oparta na repetycji itp.).

rytmika

element porządkujący materiał dźwiękowy w czasie, ustalający czas trwania dźwięków i wzajemne relacje między nimi.

metrum

wyznacza ono miary czasu, porządkuje przebiegi rytmiczne za pomocą regularnie powtarzających się akcentów. Wynikiem tego jest podział utworu na takty.

harmonija

element, który porządkuje współbrzmienia dźwięków w pionie.

dynamika

element regulujący natężenie (głośność) dźwięku. Oznaczenia dynamiczne to skróty od włoskich słów, np.:

agonika

element określający szybkość, z jaką ma być wykonany utwór.

Artykulacja

element określający sposób wydobycia dźwięku.

agogika

• legato – łącząc dźwięki • staccato – odrywając dźwięki • portato – sposób pośredni

Kolorystyka

element związany z barwą dźwięku. Umożliwia np. rozpoznawanie instrumentów.

AGOGIKA

o largo – bardzo wolno o adagio – powoli o andante – wolno o moderato – umiarkowanie o allegretto – szybciej niż moderato o allegro – szybko o presto – bardzo szybko o prestissimo – jak najszybciej

STAROŻYTNOŚĆ

w Grecji 2 000 lat pne, kiedy to na Krecie rozkwitał śpiew i taniec obrzędowy. Muzykę uważano za odbicie harmonii sfer wszechświata, oddziaływała na ludzką duszę, kształtowała charaktery młodzieży. Na igrzyskach olimpijskich rozgrywano konkursy muzyczne

W RZYMIE

w odróżnieniu od Greków nie miała ona dla Rzymian znaczenia religijnego i wychowawczego, lecz przede wszystkim rozrywkowe. Szczególnie chętnie posługiwano się muzyką w rzymskim wojsku, zarówno podczas uroczystości i parad, jak i w czasie wojny.

MUZYKA OKRESU ŚREDNIOWIECZA

V do XV wieku. Muzyka wzorowała się na kulturze antycznej państw basenu Morza Śródziemnego i była ściśle związana ze środowiskiem Kościoła. Z idei chrystianizmu czerpano materiał do konstrukcji nowych utworów:

ZABYTKI POLSKIEJ MUZYKI ŚREDNIOWIECZNEJ

„Oj chmielu, chmielu” „Gaude Mater Polonia Bogurodzica”„Breve regnum”

MUZYKA ŚWIECKA W ŚREDNIOWIECZU

Rybałci – muzykowali na wiejskich jarmarkach lub na wsiach, przy dźwiękach harfy lub lutni śpiewali pieśni i zabawiali mieszczan lub chłopów.

RENESANS

1450 – 1600. Nazwa epoki pochodzi z języka francuskiego i oznacza „odrodzenie”. W centrum zainteresowania staje człowiek i życie doczesne (nie odrzucając wiary w Boga). Zaczęto zwracać uwagę na piękno i ideały kultywowane w starożytności.

BAROK

lata 1600 – 1750. Początek epoki związany jest z powstaniem nowej formy muzycznej – opery, zaś koniec ze śmiercią J. S. Bacha. Nazwa epoki pochodzi od słowa barocco – w j. włoskim oznaczającego coś dziwnego, nieregularnego

BAROK

Popularne instrumenty baroku to: organy, klawesyn, wiole (instrumenty smyczkowe). Popularne formy muzyczne to: opera, fuga, koncert solowy, concerto grosso, oratorium.

KOMPOZYTORZY BAROKU

Claudio Monteverdi (kompozytor m.in. oper, muzyki chóralnej), Antonio Vivaldi (kompozytor muzyki skrzypcowej oraz oper), Georg Friedrich Haendel

RONDO

Rondo polega na naprzemiennym następstwie stale powtarzającego się refrenu i zmiennych tzw. kupletów (lub epizodów). ABACAD ... A – refren B, C, D – kuplety (epizody)

WARIACJA

polega na tym, iż zagrany na początku temat podlega w dalszej części utworu przekształceniom rytmicznym, harmonicznym, wyrazowym a nawet melodycznym itp. Złożenie tematu i szeregu poszczególnych wariacji nazywamy cyklem wariacji.

FUGA

oparta na ścisłej polifonii i imitacji. Fuga jest wielogłosowa (ma od 2 do 6 głosów) oraz ma jeden lub więcej tematów (zwykle do 4). Forma ta od momentu powstania w XVII wieku była swoistym sprawdzianem warsztatu kompozytorskiego twórcy

MSZA, Ordinarium missae

układ stałych części mszy: Kyrie (Panie zmiłuj się nad nami...), Gloria (Chwała na wysokości Bogu...), Credo (Wierzę w jednego Boga), Sanctus (Święty,Święty,Święty...), Benedictus (Błogosławiony, który idzie w Imię Pańskie), Agnus Dei (Baranku Boży...).

REQUIEM

msza żałobna; jej nazwa pochodzi od pierwszych słów: Requiem aeternam dona eis Domine = ​wieczne odpoczywanie racz im dać Panie...,(łac.). Ta msza ma stały schemat, aczkolwiek odmienny Od pełnego ordinarium missae.

OPERA

forma wokalno – instrumentalna, wykonywana przez solistów, chór, orkiestrę. Posiada akcję dramatyczną, akcję sceniczną, dekoracje, aktorzy-śpiewacy występują w kostiumach. Składa się z uwertury (instrumentalnego wstępu do dzieła scenicznego) oraz aktów

SKLAD OPERY

Każdy z aktów dzieli się na arie, duety, recytatywy, chóry. Akt kończy się finałem. Tekst opery to libretto (w nim zawarta jest treść dramatu). Tematyka oper to sprawy świeckie, zazwyczaj miłość, intryga, mitologia.

ORATORIUM

forma wokalno – instrumentalna, w budowie bardzo zbliżona do opery ale o tematyce religijnej. Nie posiada akcji scenicznej, kostiumów i dekoracji. Nazwa pochodzi od oratoriów – domów modlitwy. Najsłynniejsze oratorium to prawdopodobnie „Mesjasz”

PASJA

szczególny rodzaj oratorium, oparty na opisach Męki Chrystusa.Np. „Pasja wg. Św. Jana”; „Pasja wg. Św. Mateusza” – obie J. S. Bacha. (H. Schutz, K. Penderecki, A. Part).

KONCERT SOLOWY

forma muzyki instrumentalnej, przeznaczona do wykonywania przez instrument solo (samodzielnie) z towarzyszeniem orkiestry. W budowie jest trzy częściowy (szybka, wolna, szybka) i nazwę uzyskuje od instrumentu na jaki jest przeznaczony

SYMFONIA

wieloczęściowa forma muzyki orkiestrowej, oparta na budowie sonaty, zapoczątkowana w twórczości Józefa Haydna. Najdoskonalszy przykład w muzyce klasycznej to cykl 9-ciu symfonii L. van Beethovena.

SONATA

wieloczęściowa (najczęściej 4-częściowa) forma muzyki instrumentalnej. Może być wykonywana np. z towarzyszeniem fortepianu – sonata skrzypcowa. Budowa: cz. 1: allegro, cz. 2: adagio (ABA, wariacja lub rondo),