MTBS

metoda naukowa

powtarzalne sposoby rozwiazywania problemow naukowych o roznym stopniu szczegolowosci

metoda badawcza

typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, sluzace uzyskaniu uzasadnionych odpowiedzi na pytania

technika badawcza

czynnosci i srodki poddane regulom o roznym stopniu szczegolnosci podejmowane w celu zgromadzenia materialu potrzebnego do rozwiazania problemu badawczego np. obserwacja, wywiad, ankieta, analiza tresci

narzedzia badawcze

kazdy przedmiot/sposob sluzacy do realizacji wybranej techniki badania np. kwestionariusz, arkusz kodowania, plan, mapa

indukcja

wniosek z pojedynczych jednostek na twierdzenie ogolne

dedukcja

wniosek z twierdzenia ogolnego na jednostki

weryfikacja

potwierdzenie tezy

falsyfikacja

obalanie tezy

wniosek przez analogie

wniosek wyciagniety na podstawie wniosku z podobnego badania

jakie sa przeslanki prowadzenia badan w naukach spol

poznawcze (ciekawosc), spoleczne (doswiadczenia, problem spol, ocena skutecznosci)

badanie eksploracyjne

o co chodzi, czym jest, celem jest rozpoznanie

badanie deskryptywne

jak cos wyglada, ile, celem jest opis

badanie wyjasniajace

dlaczego, celem jest wyjasnienie

paradygmat normatywny

zrodlem ladu spolecznego sa normy, w badaniu akcent na obiektywne zjawiska i procesy, im bardziej utrwalone normy tym stabilniejszy lad spoleczny

paradygmat interpretatywny

zrodlem ladu spolecznego sa interakcje, procesy negocjacji, trwalosc ladu opiera sie na uelastycznianiu norm, uwspolniona insterpretacja znaczen

cechy badan ilosciowych

nastawione na wyjasnienie i poszukiwanie przyczyn zjawisk, weryfikacja hipotez, wnioskowanie dedukcyjne, obiektywizm, proba badawcza reprezentatywna statystycznie, proces badawczy linearny zaplanowany

cechy badan jakosciowych

nastawione na rozumienie i interpretacje, tworzenie hipotez, wnioskiwanie indukcyjne, akceptowany subiektywizm, teoretycznie reprezentatywne proby, elastyczni i otwarty proces badawczy

proces badawczy o strukturze linearnej

ustalona struktura i sekwencja dzialan, proces zaklada ze badacz ma wczesniej okreslone teorie lub hipotezy ktore testuje za pomoca zebranych danych, czysto liniowy, etapy po sobie w scislej kolejnosci

proces badawczy wg metodologii teorii ugruntowanej

kroki: ograniczona prekonceptualizacja, badania terenowe, interpretacja danych i wypracowanie pojec, teorii, hipotez, proby badawcze, przeglad literatury po niezaleznej analizie

konceptualizacja

proces ktory okresla co mamy na mysli uzywajac danego terminu w badaniu - stworzenie definicji, zmienne skladowe

operacjonalizacja

przedluzenie konceptualizacji, okreslenie procedur i narzedzi badawczych pomiaru zmiennych, wskazniki, procedura badawcza

zwiad badawczy

3 etap w procesie badawczym, cel to zapoznanie sie z literatura przedmiotu, ocena dostepnosci i zawartosci zrodel danych, ocena stostunku srodowiska do badan spol, metody: obserwacja miejsca badan, analiza dokumentow, wywiady swobodne

cel badan pilotazowych

ocena warunkow dotarcia do zrodel, sprawdzenie doinformowania respondentow, ocena trafnosci pytan i istotnosci odpowiedzi, sprawdzenie czy sa zrozumiale, ocena formy pytan i czasu, sprawdzenie instrukcji, obserwacja respondentow

zasady badan pilotazowych

stworzenie klarownej metodologii, wybor odpowiednich narzedzi zbierania danych, probna rekrutacja uczestnikow, analiza danych wlaczajac techniki i wnioski dla przyszlych badan

poziomy analizy socjologicznej (jednostki analizy)

jednostka/osoba - grupa - spolecznosc/instytucja/organizacja - spoleczenstwo/ogolnospoleczne

blad indywidualizmu

dane dot jednostek posluguja dla formulowania wnioskow dla grup lub zbiorowosci

blad ekologizmu

wniosek o jednostce na podstawie informacji o danej grupie

blad redukcjonalizmu

sprowadzenie zjawisk do pojedynczych czynnikow lub wyjasnien

przedmiot badan

zjawiska, wlasciwosci, procesy o ktorych chcemy w wyniku prowadzonych badan formulowac twierdzenia

problematyka badawcza

uporzadkowany zbior pytan badawczych i hipotez na ktore badanie ma dostarczyc odpowiedzi

pytania rozstrzygnięcia

zaczynajace sie na CZY, maja dwie wlasciwe i bezposrednie odp: tak lub nie

pytania dopelnienia

wszystkie pozostale od pytan rozstrzygniecia (tak/nie)

twierdzenie jednostkowe

waski zakres badania, wniosek dotyczy badanych obiektow - badamy 5 miast, wniosek o tych 5 miastach

generalizacja historyczna

uogolniamy wnioski z proby na dana populacje, szeroki zakres, twierdzenie o klasie zjawisk wyroznionych czasowo/przestrzenie np. osoby na wsi sa czesciej wierzace niz te z miast

ogolne prawa nauki

bardzo szeroki zakres badania, z proby wnioski na nieskonczenie wielka probe, twierdzenie o klasie zjawisk wyroznionych jednostkowo np. kazda mucha ma taka sama budowe oka

pojecie wieloznaczne

wiecej niz jedno znaczenie, aby rozjasnic mozemy wypunktowac mozliwe interpretacje, np. bezrobocie jest rejestrowane lub ekonomiczne itd

pojecia nieostre

jego zakres ma nieprecyzyjnie okreslone granice np jasny i ciemny, osoby starsze (potrzeba okreslic granice wiekowa)

elementy definicji

definiendum - termin definiowany i definiens - zwrot okreslajacy znaczenie

rodzaje definicji

sprawozdawcze - takie pojecie juz istnieje, projektujace - proponujemy wlasne rozumienie lub wprowadzenie nowego wyrazu, regulujace - doprecyzowanie znaczenia slowa w okrelsonym celu

logiczne zalozenia pytan badawczych

pozytywne - istnieje przynajmniej jedna prawdziwa odp, negatywne - istnieje przynajmniej jedna falszywa wlasciwa odp, jedynosci - tylko jedna odp jest zawsze prawda

zalozenia empirycznej rozstrzygalnosci

przyjecie zalozenia ze pytanie jest empirycznie rozstrzygalne - zasadniczo lub praktycznie

zmienna i wartosci zmiennych

zmienna - cecha ktora musi zawierac minimum jedna z dwoch wartosci, wartosci zmiennej - klasy zdarzen lub wlasciwosci stanowiace rozne odmiany wobec cechy zmiennej

zasady okreslania wartosci zmiennych

zakres wartosci jest wyczerpujacy - kazda obserwacja cechy zmiennej przyporzadkowana danej wartosci, wartosci zmiennej rozlaczne - kazda obserwacja klasyfikowana tylko do jednej wartosci

klasyfikacja zmiennych - sposob jednostki pomiaru

ilosciowe - mierzalne miarami fizycznymi np. wiek, waga, odleglosc, liczba osob; jakosciowe - ograniczona liczba wartosci lub kategorii np. pozycja spoleczna, satysfakcja, religijnosc

klasyfikacja zmiennych - wielkosc zbioru z ktorego pozycja przyjmuje wartosci

dwuwartosciowe - dychotomiczne (naturalne 2 wartosci ma dzieci lub nie) i zdychotomizowane (wielowartosciowe sprowadzone do dwoch opcji biedny lub bogaty); wielowartosciowe - wiele wartosci np. wiek, poziom zycia, przynaleznosc do grupy zawodowej

poziomy pomiaru wartosci zmiennych cz. 1

nominalny - cos posiade ceche lub nie np. miejsce urodzenia, wyznanie, kolor skory; porzadkowy - szereguje wartosci 2 obiekty moga miec ceche bardziej lub mniej np. ocena, wyksztalcenie, prestiz, zadowolenie;

poziomy pomiaru wartosci zmiennych cz. 2

interwalowy - roznice miedzy obiektami, bez 0, o ile wiecej np. IQ, temperatura, wiek; ilorazowy - ile razy wiecej lub mniej np. dochody, metraz mieszkania

skala likerta

np. 5 elementowa (calkowicie sie zgadzam, zgadzam, nie mam zdania, nie zgadzam, calkowicie nie zgadzam)

dyferencjal semantyczny

konserwatyzm ******* liberalizm

triangulacja metodologiczna

uzycie wielu metod badania dla tego samego przedmiotu i problemu badawczego

trangulacja danych

uzycie danych z roznorodnych zrodel

triangulacja badacza

wprowadzenie wielu badaczy lub osob kontrolujacych badania i wnioski

triangulacja teoretyczna

wiele perspektyw badawczych do zinterpretowania pojedynczo zestawu danych

klasyfikacja i jej przyklady

klasyfikacja - podzial systematyczny przedmiotow lub zjawisk na klasy, dzialy, poddzialy wedlug okreslonej zasady; podzial kompletny (wyczerpujacy) i rozlaczny

typologia i jej przyklady

wyroznienie w odrebne kategorie zjawisk, procesow itd uwazanych za wazne; przyklady: frekwencja (najczesciej spotykane), typy skrajne, typy idealne (zdarzenia w niezakloconych warunkach), wzorce i standardy

wskaznik

okresla wartosci zmiennej, jest obserwowalny mierzalny latwy w interpretacji, na jego podstawie wnioskujemy o zajsciu zjawiska i okreslamy wartosc zmiennej

indicatum

zjawisko o ktorego wystepowaniu chcemy wnioskowac, wskazniki do indicatum musza byc sprecyzowane i ukierunkowane

wskaznik definicyjny

wskaznik definiuje indicatum, relacja tozsamosci np. indicatum bycie bezrobotnym, wskaznik zarejestrowanie bezrobocia

wskazniki empiryczne

korelacji wewnetrznej - wskaznik w indicatum (indicatum bycie religijnym wskaznik dni w kosciele), korelacji zewnetrznej - wskaznik wspolwystepuje z indicatum (indicatum bycie religijnym wskaznik stosunek do aborcji), inferencyjny

wskaznik empiryczny inferencyjny

relacja posrednia lub na podstawie wskaznika (indicatum poczucie krzywdy, wskaznik odp na pytanie czy dzieje sie krzywda)

dane wywolane i zastane

wywolane - badacz sam zbiera, zastane - juz sa

dokumenty osobiste

nadaje konkretna osoba, tresc dot konkretnych osob, odbiorca jest osoba lub szersze audytorium

dokumenty urzedowe

nadawca to instytucja, tresc to sprawy publiczne i funkcjonowanie instytucji, odbiorca osoby w instytucji lub szersze audytorium

dokumenty - przekazy informacyjne

nadawca konkretne osoba, redakcja, instytucja, tresc szeroka, odbiorca jak najszersze audytorium

podstawowe pytania badawcze

kto mowi/jest nadawca, co mowi, do kogo, czemu, jak, z jakim skutkiem, w jakich warunkach

etapy analizy tresci

wstepne zalozenia, pytania badawcze, teoria i konceptualizacja pojec, hipotezy, material tekstowy, operacjonalizacja, kodowanie, analiza, wnioski

metoda biograficzna - zrodla

zastane: autobiografie, pamietniki, zdjecia, filmy, listy, dokumenty urzedowe, ksiegi gosci; wywolane - narracyjne wywiady, autobiografie na zamowienie, zdjecia i filmy na zamowienie badacza

podejscia do metody biograficznej

1. biografia jako temat, co?, jakie sa zdarzenia w zyciu, jakie jest ich znaczenie 2. jako srodek, jak?, jak jest cos postrzegane, czy cos zalezy od czegos

analiza tresci

koncentracja na badaniu doslownej zawartosci tekstu, indentyfikacja powtarzalnych motywow tematow i tresci

analiza dyskursu

bada sposob w jaki tekst jest konstruowany i uzywany w celu wyjasniena roznych perspektyw, oprocz tresci bierze pod uwage kontekst spoleczny w ktorym teskt byl produkowany i odbierany

wady i zalety obserwacji

zalety: bezposredniosc, nie wymaga pytania ludzi, mozna obserwowac poszczegolne osoby, naturalne warunki, ktos nie musi miec ochoty na badanie, wiele technik, pokazuje wplyw srodowiska; wady - mozliwa nietrafna interpretacja, ukryta moze byc nieetyczna

definicja i istota obserwacji

celowe, swiadome, planowane postrzeganie; jest uwazana za prototypowa metode, nauki spol z niej wyrastaja kazde badanie sie nia zaczyna i konczy (teoretycznie)

typy obserwacji i przykladowe narzedzia

warunki naturalne/sztuczne, bezposrednia/posrednia, systematyczna/niesystematyczna, jawna/ukryta, uczestniczaca/nie; narzedzia: schemat obserwacji, socjogram, mapa badanych obiektow

zogniskowany wywiad grupowy

dyskusja z moderatorem, ok 7/9 osob, moderator ukierunkowuje wywiad aby poznac oceny i poglady badanych o przedmiocie badania; scenariusz wywiadu, w fokusowni, do 2h, dobor celowy, moze byc online, otwarte osoby, moderator kontroluje, dopytuje, slucha

badania dynamiczne

zaplanowane tak aby umozliwic obserwacje tego samego zjawiska dluzszy czas, wielokrotny pomiar, np. badania trendow, kohort demograficznych, panelowe

badania pseudodynamiczne

na podst jednego pomiaru formulujemy wnioski dot. procesow zachodzacych w czasie np. badania przekrojowe roznych grup wieku, zbiorowosci, retrospektywne

badania przekrojowe

skladaja sie z obserwacji proby czy przekroju jakiejs populacji lub zjawiska zebranych w 1 punkcie w czasie np. eksploracyjne i opisowe

schemat badan dynamicznych

jednorazowe poddanie eskperymentom testom lub obserwacji kilku grup w celu uzyskania informacji nt. zmian i procesow rozwojowych, bez wielokrotnych badan, zalozenie ze ze czlonkowie grup przyjmuja rozne stadia tego samego procesu

badania kohortowe

czesto kohorta (subpopulacja) to grupa wiekowa, urodzeni w czasie wojny, w latach 50 itd, badacz analizuje zmiany zachodzace w tych grupach

badania panelowe

dotycza tego samego zbioru ludzi, ta sama proba, ma pokazac prawidlowosci dot. zmiennosci i stalosci, np. 40 latek w 1990 i 50 latek w 2000

badania trendow

koncentruja sie na zmianach w czasie wewnatrz populacji, np porownanie spisow powszechnych z roznych lat usa (40 latkowie w 1990 i 40 latkowie w 2000)

analiza szeregow czasowych

prosta analiza zmian w calej badanej zbiorowosci

analiza szeregow czasowych z modyfikatorem

analiza zmian w podzbiorowosciach wyroznionych wgl zmiennej np. wieku, wyksztalcenia

badanie sondazowe

popularna metoda badan spol, wypelnianie kwestionariuszy przez grupe respondentow, dobra do opisu duzych populacji, sondaz - ankieta i wywiad kwestionariuszowy

polling

proste badanie z opinii wybranych osob, opis rozkladu ocen, preferencji (np wyborczych)

survey

bardziej skomplikowane poglebione badanie opinii w ktorych jednostkami obserwacji oprocz poszczegolnych ludzi sa instytucje, zdarzenia a przedmiotem oprocz opinii sa zachowania

dobre pytania do sondazu

jasne pytanie (osoba zna znaczenie slow), osoba jest w stanie odp na pytanie (nie o cos z dziecinstwa), adekwatne (w obszarze zainteresowan respondenta)

niedeobre pytania do sondazu

podwojne (czy ktos zrobi to i to), formy przeczace i slowo nie, obciazone pojecia np. bieda

plusy i minusy sondazu

plusy: duze proby, elastyczne, wiele pytan, jednoznaczne pojecia, wyszukane wnioski; minusy: standaryzacja, mozliwosc pominiecia waznych aspektow, brak calosci sytuacji zyciowej, sztucznosc sytuacji, nie mozna zmienic badania w trakcie

ankieta i kwestionariusz - mocne i slabe strony

ankieta - badany wypelnia sam, brak kontaktu bezposredniego; kwestionariusz - kontakt bezposredni, indywidualne, dla analfabetow, polaczenie wywiadu z obserwacja, kontrola proby, wplyw badacza na badanego obecnoscia

rodzaje ankiet wg kryterium nawiazania dialogu

osobisty (PAPI, CAPI) telefoniczny (CATI), internetowy (CAWI)

rodzaje ankiet wg kryterium poziomu standaryzacji

kwestionariuszowe (najwyzszy poziom), poglebione (sredni poziom, scenariusz wywiadu), swobodne (najnizszy poziom)

rodzaje ankiet wg kryterium liczby uczestnikow

indywidualne, grupowe, zogniskowane wywiady grupowe, panelowe

budowa kwestionariusza

1. wstep (nazwa, adres, tytul, cel, poufnosc, instrukcja, szczerosc) 2. pytania kwestionariuszowe (struktura lejka (od ogolnych pyt do szczegolowych) logika zwyklej rozmowy, uwzglednienie trudnosci i zmeczenia; 3. koncowa (dziekowanie, info o kontakcie)

pytanie technicznie otwarte

nie towarzysza im odpowiedzi zaproponowane (czy lubisz lody waniliowe - logicznie zamkniete technicznie otwarte; gdzie lubisz wypoczywac - logicznie otwarte technicznie otwarte)

pytanie technicznie zamkniete

sa odpowiedzi zaproponowane przez autora kwestionariusza (czy lubisz lody? tak/nie - technicznie i logicznie zamkniete; gdzie lubisz wypoczywac? na wyprawach/w domu - technicznie zamkniete logicznie otwarte)

rodzaje pytan technicznie zamknietych

odpowiedz wbudowana w tresc pytania (czy sadzi pani ze to jest nizsze czy wyzsze); z zewnetrznymi mozliwosciami odp (kafeteria; sa alternatywne (lubisz lody? tak/nie) i wieloalternatywne)

rodzaje pytan technicznie zamknietych wieloalternatywnych

dyzjunkcja (1 odp, gdzie pani mieszka? duze miasto, male, wies); koniunkcja (kilka odpowiedzi, gdzie to widziales? zaznaczyc wszystkie prawidlowe); rangowanie (szeregowanie, prosze ustawic te zawody wg -|- od 1 do 5); dyf. semantyczny; skale, tabelaryczne

typowe bledy w pytaniach kwestionariuszowych

sugerowanie odp w pytaniu, laczenie kilku pytan w jedno, niejasne zbyt ogolne terminy, skomplikowane nazwy, przeczenia w pytaniach

kodowanie odpowiedzi

klasyfikowanie lub kategoryzowanie fragmentow danych polaczone z systemem ich odszukiwania, w badaniach jakosciowych najczesciej wg pojecia, umozliwia wybranie potrzebnych danych i zrozumienie przeslania

proba reprezentatywna staystycznie

gdy struktura proby jest taka sama pod wzgledem wybranych cech jak struktura reprezentowanej zbiorowosci

proba reprezentatywna teoretycznie

badaczowi zalezy na wszystkich wartosciach zmiennych bez wzgledu na to jak liczne sa w zbiorowosci generalnej, wszystkie wyroznione kategorie

zasady losowania prob badawczych

wszyscy czlonkowie maja takie same szanse na wylosowanie a proba jest reprezentatywna dla populacji z ktorej jest wybierana

prosty dobor losowy

badacz numeruje elementy listy i za pomoca tablic liczb losowych dobiera elementy, moze byc komputerowo

systematyczny dobor losowy

losujemy 1 element a dalej np. co 10-ty, rzadko stosowana

dobor losowy warstwowy

badacz gwarantuje ze w probie znajdzie sie odpowiednia ilosc elementow z kazdego podzbioru, moze byc proporcjonalny, nieproporcjonalny, optymalny

dobor wielostopniowy

poczatkowe losowanie grup a potem elementow z tych grup, wymaga spisywania i losowania

proba kwotowa (nielosowa)

wychodzi od tabeli lub macierzy opisujacych istotne w populacji cechy, dane osoby w komorce tabeli maja przypisana wage ze wzgledu na swoj udzial w populacji

metoda kuli snieznej (nielosowa)

badacz znajduje osoby z danej populacji i ich dane a potem prosi je o kontakt do odszukania innych osob ktore one znaja a on nie (np. bezdomni)

dobor arbitralny (celowy)

na podstawie wlasnej wiedzy o populacji, np najbardziej rzucajacy sie w oczy

rodzaje zmiennych

zalezna (badacz chce ja wyjasnic np. udzial w polityce), niezalezna (za jej pomoca wyjasniamy zmienna zalezna np. wiek, plec), kontrolna (sprawdza czy zwiazek miedzy zmienna zalezna a niezalezna nie jest pozorny)

generalne zasady eksperymentu stochastycznego

2 grupy eksperymantalna i kontrolna, sa identyczne ale w eksperymetalnej jest zmienna niezalezna X (bodziec), zmiany zmiennej zaleznej (Y) musza byc istotne, wnioski ogolne wyciagamy tylko gdy sa znane wszystkie warunki i ich oddzialywanie

schemat eksperymentalny

formulowanie hipotezy ktora przewiduje wynik eksperymentu, losowa przydzielanie do grup G1 i G2, manipulowanie X w eksperymentalnej a potem pomiar Y, analiza zebranych danych i wnioski o wplywie X

schematy quasi eksperymentalne

brak losowego przypisania do grup

metody doboru grupy kontrolnej i eksperymentalnej

losowy (losowanie), randomizacja (losowe dzielenie na 2 czesci), dopasowanie (pary o takich samych cechach i losowo jedna do G1 druga do G2)

ewaluacja

forma badan stosowanych ktorych celem jest wywieranie wplywu na otaczajaca nas rzeczywistosc, rozwoj obszaru badan ewaluacyjnych (oceniania) odpowiada checi badaczy chcacych wplywac na swiat, obejmuje sformulowanie problemu oraz pomiar i kryteria sukcesu

cele ewaluacji

poprawa jakosci, usprawnienie dzialania, wprowadzenie wymaganych zmian, zdobycie wiedzy niezbednej do podejmowania dalszych decyzji

funkcje ewaluacji

konkluzywna - podsumowanie efektow dzialan w ramach insterwencji, ustalenie zwiazkow dzialania-efekt, charakter poznawczy, zwieksza wiedze; formatywna - poprawa jakosci, wdrazanie rekomendacji, podnoszenie efektywnosci; spoleczno-polityczna

ewaluacja spoleczno-polityczna

zwiekszanie sie poziomu interwencji, zwieksza poparcie spoleczne dla interwencji, podnosi motywacje i wspolodpowiedzialnosc, zwieksza przejrzystosc dzialan wladz

typy ewaluacji

zewn (osoba/organizacja spoza projektu), wewn (osoba bezposrednio zwiazana), ex-ante (przed ocena planow i przygotowania), ex-post (po, ocena efektow), mid-term (polowa, ocena postepow i korekty), on-going (biezaca, monitorowanie i ocena w calym okresie)

autor „Metody badawcze w naukach spolecznych”

David Nachmias

autor „Badania spoleczne w praktyce”

Earl Babbie

autor „Metodologia badan socjologicznych”

S. Nowak

prakseologiczne kryteria ewaluacyjne

spojnosc, racjonalnosc, efektywnosc, skutecznosc, trwalosc, wplyw

slusznosciowe kryteria ewaluacyjne

trafnosc, uzytecznosc, etycznosc