Nowożytność 2

SZLACHTA POLSKA

Od Kazimierza Wielkiego przez cały wiek XV, szlachta zyskuje mnóstwo przywilejów, jest ponad prawem. Szlachta stanowiła 6 - 10% społeczeństwa polskiego

Od nihil novi (1505 rok) szlachta jak ogr, miała warstwy:

arystokracja,średnia, zaściankowa, gołota

- ARYSTOKRACJA (magnateria):

- był w stanie wybudować własny pałac - posiadał około 300 folwarków - nie był w stanie zliczyć swojego majątku - zatrudniał do pomocy gołotę - tylko magnateria miała tartaki i stadniny

- ŚREDNIA (80% szlachty w Polsce):

- 1-3 folwarki - hodowle i pasieki

ZAŚCIANKOWA

- majątkowo na równi z chłopem - wciąż posiada tytuł szlachecki

- GOŁOTA

szlachta pozbawiona majątku np. za zdradę ojczyzny

DEMOKRACJA SZLACHECKA

1505 - 1773

szlachta miała obowiązek udziału w pospolitym ruszeniu

szlachta miała obowiązek udziału w pospolitym ruszeniu

1505

. konstytucja Nihil novi (nic nowego) b. odtąd każde nowe prawo wymagało zgody szlachty c. szlachta wyrażała swoją wolę w sejmie

Przyczyny demokracji szlacheckiej

- przywileje szlacheckie - działalność Jana Olbrachta - zwołanie pierwszego sejmu walnego w 1496 - Aleksander Jagiellończyk używa zwrotu "demokracja szlachecka"

Sejm Walny

xdd

Sejm Walny składał się z 3 stanów sejmujących pod namiotem:

Senat (Rada Królewska) - brak stałej liczby, około 50 - 70 - Izba poselska - 204 posłów - Król - symbolicznie nazywany pierwszym stanem sejmującym

- Senat (Rada Królewska)

wieccy (WUŚ; podskarbi, starosta, kanclerze koronni) - Niżsi urzędnicy świeccy (NUŚ; cześnik koronny - mobilizator pospolitego ruszenia, wojewoda), Marszałkiem senatu był prymas polski

- Król -

Król rozpoczynał i kończył obrady, jednak nie mógł w nich uczestniczyć. Opuszczał salę i wracał na znak marszałka senatu i izby poselskiej, mianował senatorów

Diariusz sejmowy

rodzaj sejmowego dziennika, w którym są streszczane wszystkie podejmowane przez sejm uchwały. Wraz z każdą uchwałą jest podawany jej wynik głosowania, tyle kopii ile województw. Mieli na to 3 tygodnie.

Izba poselska

a jest najważniejszym stanem sejmującym, tylko oni brali udział w ostatecznym głosowaniu, u nich musi być jednomyślność, było ich 204.

Sejm Walny ekstraordynaryjny

miał na celu jak najszybsze uchwalenie uchwały. Obradują wszyscy na raz, najlepiej jedno zagadnienie, max 3, Król proponuje rozwiązanieGdy szlachta odmawia, odbywa się głosowanie znow - wtedy przynajmniej połowa posłów obecna na sali

. Sejmiki szlacheckie

Polska była podzielona na województwa, a niżej na 204 prowincje (1 prowincja - 1 poseł ). Każda prowincja była okręgiem wyborczym. Tyle sejmików, ile prowincji.

sejmik PRZEDSEJMOWY

Wybierano na nim posła na sejm walny. Powierzano funkcję posła na okres dwóch lat, byli nimi magnaci oraz szlachta średniozamożna.

RELACYJNY

Po sejmie walnym poseł opowiadał, co działo się na sejmie walnym, najczęściej kłamał, by ponownie go wybrano

ELEKCYJNY

- Raz na 2 lata. Wybierano władzę lokalną, czyli najniższych urzędników świeckich. Nie kwalifikowali się do senatu, najczęściej była to szlachta średniozamożna.

KAPTUROWY

Od 1573 roku; na czas bezkrólewia przejmuje władzę nad prowincją

- DEPUTANCKI

Od 1576 roku, powołał go Stefan Batory. Raz na 10 lat; każda prowincja wytypuje deputanta, z 204 w stolicy wybierano 10 najlepszych prawników, oni dostawali się do Trybunału Koronnego.

REFORMACJA

xdd

1517 -

xdd

1525

1525 w Memingen Wojna chłopska w Niemczech, Thomas Munzer, 12 artykułów, radykalne hasła, zniesienie poddaństwa, dziesięciny, krwawo stłumiony

Główne tezy:

- świadomy sakrament chrztu - anulowanie spowiedzi - usunięcie zakonów (są wbrew naturze) - anulowanie symonii, odpustów, nepotyzmu, brak celibatu - anulowanie kultu świętych - przetłumaczenie Biblii na języki narodowe, swobodna jej interpretacja

luteranizm

Wyznanie ewangelicko-augsburskie, Komunia pod dwoma postaciami, zbawienie zależne od wiary, brak pośredników, język narodowy, zniesienie celibatu, tylko 2 sakramenty: chrzest i komunia

Związek Szmalkaldzki

1531 książęta protestanccy zawarli związek obronny przed katolikami

1526 r

Sejm w Spirze, mieszkańcom księstw i miast niemieckich zagwarantowano swobodę religijną, 3 lata później zakazano, bo cesarz kazał, w 1529 r zwolennicy wyznania protestowali, więc protestanci

1546-1547 r

Wojna szmalkaldzka, cesarz próbuje rozprawić się z protestantami, książęta ponoszą klęskę,

1552

II wojna szmalkaldzka, protestanci odniesli kilka zwyciestw

1555 r

Pokój w Augsburgu, w wyniku wojen szmalkaldzkich, Czyja władza tego wyznanie, jednak wolność sumienia tylko władca, podzial wyznaniowy w calych niemczech

Ulrich Zwingli

Głosił hasła reformacji w konfederacji Szwajcarii w XVI w., bardziej radykalny niż Luter, chciał pozbawić szwajcarskich kondotierów dochodów przez zakaz zaciągania się do obcych armii, w czasie wojny między kantonami ginie Zwingli

1536

Działalność Jana Kalwina w Szwajcarii, jedyne źródło wiary to Pismo Święte, predestynacja, cnotliwe życie bez rozrywek, gminy wyznaniowe, konsystorz na czele gminy, kościół ewangelicko-reformowany,

Powstaje kościół anglikański - zamiast papieża, król jest głową kościoła, rozwód z Katarzyną Aragońską to przyczyna, zlikwidowano klasztory, zniesiono celibat, język angielski w liturgii, Maria Tudor chciała katolicyzm z powrotem

1534

1525

Powstaje I państwo protestanckie, Prusy Książęce, Albrecht Hohenzollern

1561

Gotthard Kettler czyni państwo protestanckie z inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego, protestantyzm też w Danii, Szwecji

1455 r

Gutenberg wynalazł ruchomą czcionkę, książki stają się tańsze, rozwój czyelnictwa

1378-1417 r

Wielka schizma zachodnia, pomóc miał w odbudowaniu autorytetu Kościoła sobór w Konstancji, ale nie udało się