pedalska fiszka

wprowadzenie do dzieła literackiego elementów zaczerpniętych z odległych krajów i kultur.

egzotyzm

jedną z naczelnych zasad romantyków był zwrot ku ludowości, wykorzystywanie podań i legend ludu, wiele bowiem tematów romantycznych zostało zaczerpniętych z ludowych opowiadań, wiele gatunków literackich (np. ballada) wywodzi się z twórczości ludu

Ludowość

romantycy ze szczególną namiętnością zwrócili się ku kulturze Wschodu. czyli zachwyt tradycją arabską, perską, japońską, chińską zaowocował w wielu utworach

orientalizm

fascynacja kulturą średniowiecza, nawiązywanie do średniowiecznych postaci, scenerii i przestrzeni. Tendencja występująca w kulturze od drugiej połowy XVIII wieku.

gotycyzm

gatunek literacki, który czerpie tematy z kultury ludowej. Ballady ukazują świat rzeczywisty z elementami fantastycznymi i zagadkową fabułą. Jej cechą jest także synkretyzm rodzajowy.

ballada

w literaturze: mieszanie ze sobą różnych rodzajów literackich – liryki, epiki i dramatu.

Synkretyzm

pogląd filozoficzno-religijny (niekiedy teologiczny) utożsamiający wszystko z bogiem (lub absolutem). Neguje istnienie boga osobowego, głosi zaś przenikanie absolutu we wszystkie substancje jakie istnieją.

panteizm

zainteresowanie historią, czerpanie z niej tematów i inspiracji. Romantycy lubili powracać do czasów średniowiecznych, umieszczać „w historii” akcję utworów, czerpać tematy z historycznych kronik.

historyzm

dar przewidywania przyszłości, jasnowidzenia, jaki przypisywano niektórym jednostkom.

profetyzm

gatunek liryczny, który charakteryzuje się wzniosłością tematu i stylu, sławi ideę, wydarzenie lub czas. Zwykle cechuje ją także zbiorowy podmiot wypowiedzi. Należała do najpopularniejszych form poezji klasycznej.

oda

oznacza postawę człowieka, którego obok cech typowych dla każdego bohatera romantycznego (takich jak indywidualizm, samotność, poświęcenie dla idei, duma, a nawet pycha, nieszczęśliwa miłość, bunt

walenrodyzm

postawa łączona z tytułową postacią powieści Goethego pt. Cierpienia młodego Wertera. Bohater werterowski to człowiek nadwrażliwy, przeżywający Weltschmerz, próbujący uciec w świat literatury, natury, w miłość.

werteryzm

wybór postawy aktywnej, gotowość do podjęcia walki o niepodległość narodu. Polska, według Słowackiego, powinna stanąć do boju, nawet mając świadomość czekającej ją klęski.

Winkelriedyzm

nie jest gatunkiem stricte romantycznym, stanowi on formę wypowiedzi o tradycji renesansowej, szeroko stosowaną przez autorów wszystkich następnych epok.

sonet

gatunek literacki powstały w romantyzmie, należący do gatunków synkretycznych, łączący w sobie elementy dramatu, epiki i liryki.

powieść poetycka

odmiana poematu epickiego powstała w epoce romantyzmu. Utwór wierszowany, o charakterze fabularnym, o luźnej, fragmentarycznej kompozycji, najczęściej związanej prowadzącym cały tekst motywem podróży bohatera

poemat dygresyjny

pogląd według którego istnieje świat ducha, równie ważny a może ważniejszy od porządku świata widzialnego.

spirytualizm

idzie w parze z indywidualizmem epoki. Poświęcający się bohater jest zawsze postacią ponadprzeciętną, zbuntowaną i duchowo wielką.

prometeizm

twór poetycki utrzymany w poważnym tonie zazwyczaj o tematyce żałobnej. Opisuje rozpacz po stracie osoby bliskiej lub wybitnej.

elegia

typ dramatu ukształtowany w okresie romantyzmu w opozycji do poetyki dramatu klasycystycznego, a w nawiązaniu do twórczości Williama Szekspira, barokowego dramatu hiszpańskiego (Lope de Vega, Calderon) i dramaturgii mieszczańskiej, zwłaszcza melodramatu.

dramat romantyczny

postawa zapoczątkowana przez biografię i twórczość George’a Byrona. Cechy bohatera bajronicznego to tajemniczość, indywidualizm, wewnętrzne rozterki, bunt przeciwko światu, samotność, duma.

bajronizm

przypisywanie jednostce lub nawet całemu narodowi misji posłannictwa wobec ludzkości. Jednostka – mesjasz – wybrana jest, by dla idei ogólnej poświęcić siebie.

mesjanizm

typ obrazowania, który nadaje prezentowanej rzeczywistości cechy irracjonalności, nieprawdopodobieństwa, groteski, absurdu, a wydarzenia pozbawia logiki i związków przyczynowo-skutkowych.

oniryzm

jest to „tworzenie na żywo”, bez uprzedniego przygotowania. Kiedy poeta pod wpływem natchnienia tworzy i wygłasza przed od–biorcami utwór, mamy do czynienia z improwizacją poetycką.

improwizacja

eksponowanie osobowości bohatera literackiego lub autora, skupienie uwagi czytelnika na ich wewnętrznych przeżyciach i doznaniach.

egotyzm

utwór jest trudny do wystawienie na tradycyjnej scenie teatralnej.

aceniczność

doktryna polityczna sformułowana przez Niccolò Machiavellego, autora Księcia. Głosi ona, że najważniejszym celem w polityce jest racja państwa.

makiawelizm