procesy egzo

procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemii

erozja, transport, akumulacja

erozja

niszczenie podłoża

transport

niszczenie materiału sklanego

akumulacja

osadzanie materiału

efekty procesów zewnętrznych zależą od:

ukształtowania terenu, budowy geologicznej, warunków klimatycznych

wietrzenie

proces, w którym skały ulegają rozkładowi lub rozpadają się na mniejsze fragmenty

przyczyny wietrzenia

nieustanne oddziaływanie czynników atmosferycznych oraz organizmów na skały występujące na powierzchni ziemi

zwietrzelina

produkt wietrzenia, zewnętrzna część skały o przekształconych właściwościach chemicznych lub fizycznych

typy wietrzenia

mechaniczne (fizyczne), chemiczne, biologiczne

rodzaje wietrzenia mechanicznego

wietrzenie termiczne (insolacyjne), ilaste, mrozowe (zamroz), solne

na czym polega wietrzenie fizyczne?

polega na rozluźnianiu połączeń między minerałami budującymi skalę

skutek wietrzenia mechanicznego

rozpad skały na mniejsze fragmenty o różnej wielkości- od dużych bloków po pojedyncze ziarna

czynnik prowadzący do rozpadu skał (wietrzenie termiczne)

Zmiany temperatury powierzchni skał

czynnik prowadzący do rozpadu skał (wietrzenie ilaste)

zmiany wilgotności ośrodka skalnego

czynnik prowadzący do rozpadu skał (wietrzenie mrozowe i solne)

zwiększenie objętości substancji znajdujących się w próżniach skalnych

do czego prowadzą zmiany temperatury? (wietrzenie termiczne)

do rozszerzania się minerałów w ciągu dnia i do ich kurczenia się w nocy

rozpad ziarnisty

rozsypanie się skały na pojedyncze ziarna mineralne

co podlega zmianom termicznym skał?

tylko ich zewnętrzna, nasłoneczniona część

łuszczenie (eksfoliacja)

zmniejszenie spójności na granicy między wewnętrzna a zewnętrzna częścią skał, co prowadzi do pęknięć

skutek łuszczenia i przykład

zaokrąglone bloki skalne w północnej Australii

przyczyna wietrzenia ilastego

pęcznienie i kurczenie się skał pod wplywem wody

skutek wietrzenia ilastego i przykład

szczeliny w podłożu np. na pustyni Atakama

przyczyna wietrzenia mrozowego (zamrozu)

zamarzanie i rozmarzanie wody wypełniającej pory i szczeliny skalne

obszary o najintensywniejszym wietrzeniu mrozowym

klimat subpolarny, umiarkowany chłodny, wysokie góry i tam gdzie temperatura oscyluje w okolicy 0 stopni

przyczyna wietrzenia solnego

pęcznienie kryształów soli obecnych w szczelinach i porach skalnych

Gdzie wystepuje wietrzenie solne

obszary o suchym klimacie

wietrzenie chemiczne

obejmuje procesy polegające na zmianie składu chemicznego skał- te zmiany zachodzą pod wplywem wody i rozpuszczonych w niej związków chemicznych głównie C02

wietrzenie chemiczne zachodzi na skutek

rozpuszczania minerałów pod wplywem wody, utleniania niektórych składników minerałów, uwodniania- przyłączania cząstek wody do minerałów oraz uweglanowieniq- działania na skalę kwasu węglowego

skutki i przykład wietrzenia chemicznego

powstawanie w skałach zaglebien przypominających plastry miodu - wybrzeże Kalifornii

wietrzenie biologiczne

pośrednie między wietrzeniem chemicznym, a fizycznym, rozwoj i aktywność życiowa organizmów maja wpływ na zmiany fizyczne i chemiczne skał

wietrzenie biologiczne w wietrzeniu chemicznym

różne substancje wydzielone przez systemy korzeniowe roślin zmieniają skład chemiczny skał

wietrzenie biologiczne w wietrzeniu fizycznym

rozkruszanie skal może być powodowane przez zwierzęta ryjące w ziemii lub korzenie drzew

skutek wietrzenia biologicznego

rozrastanie się korzeni drzew może powodować poszerzanie szczelin w skałach litych

czynniki prowadzące do rozpadu skał

zmiany temperatury powierzchni skał, zmiany wilgotności ośrodka skalnego, zwiększenie objętości substancji znajdujących się w prozniach skalnych

procesy eoliczne

procesy polegające na tym, że wiatr kształtuje powierzchnię Ziemii porzez erozje, transport i akumulacje

Intensywność procesów eolicznych jest uwarunkowana:

kierunkiem, częstością wystepowania oraz prędkością wiatru, podatnością podłoża na wywiewanie i ścieranie, warunkami klimatycznymi, działalnością człowieka

podatność podłoża na wywiewanie i ścieranie zależy od:

wielkości ziaren mineralnych, wilgotności podłoża, stopnia pokrycia roślinnością

erozja eoliczna

niszcząca działalność wiatru, dzieli się na deflacje i korozje

deflacja

polega na wywiewaniu cząstek mineralnych z powierzchni zbudowanych ze skał luźnych

formy utworzone w wyniku deflacji

misy deflacyjne (niecki deflacyjne), ostance deflacyjne, bruk deflacyjny

korazja

rysowanie, polerowanie, ścieranie i drążenie skał przez twarde ziarna mineralne unoszone przez wiatr, modelowanie istniejących form skalnych

misy deflacyjne (niecki deflacyjne)

pustynia Naimb, rozległe zagłębienia terenu powstałe w wyniku wywiewania dużych ilości piasku i pyłu na obszary pozbawione roślinności

ostance deflacyjne

pagórki o stromych stokach, które powstały w wyniku nierównomiernego wywiewania piasku i pyłu

bruk deflacyjny

pokrywa złożona z większych fragmentów skalnych, powstała w skutek wywiewania drobniejszego materiału

formy powstałe w wyniku korazji

graniaki wiatrowe, grzyby skalne, bruzdy korazyjne

graniaki wiatrowe

glazy i okruchy skalne o ściętych wypolerowanych powierzchniach i wyraźnie zaznaczonych krawędziach

grzyby skalne

Pustynia Zachodnia w Egipcie, pojedyncze skałki o kształcie zbliżonym do grzyba

bruzdy korazyjne

wąskie i podłużne zagłębienia oddzielone od siebie ostrymi grzbietami skalnymi- jardangami