Romanizm

apsyda

rodzaj niszy lub wnęki półkolistej stanowiącej zakończenie prezbiterium lub nawy

archiwolta

dekoracyjne oprofilowanie łuku w kamieniu, tynku lub stiuku

empora

kryta galeria nad nawą boczną lub wejściem

fryz

poziomy pas ozdobny, rzeźbiony lub malowany, zdobiący ściany

glif

skośne ścięcie ościeża okiennego lub drzwiowego poszerzające otwór do wnętrza lub na zewnątrz

gmerk

znak kamieniarski, którym artysta lub rzemieślnik oznaczał swoje dzieło

kapitularz

pomieszczenie w kościele/klasztorze przeznaczone na spotkania kapituły

kolumna

pionowa podpora o przekroju kolistym; składa się z bazy, trzonu i głowicy (kapitelu)

laskowanie

dekoracja archtektoniczna z wąskich, profilowanych, wypukłych prętów (lasek)

pilaster

płaski filat przyścienny, służący jako podpora i element dekoracyjny

portal

ozdobne obramienie otworu wejściowego

refektarz

zakonna jadalnia

transept

nawa poprzeczna; oddziela nawę główną od prezbiterium

tympanon

płyta o kształcie trójkątnym/półkolistym nad nadprożem portalu, zwykle wypełniona dekoracją rzeźbiarską

wirydarz

czworoboczny wewnętrzny dziedziniec klasztorny

abmit

obejście - przejście między wiencem kaplic a arkadami prezbiterium

al Fresco

technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku odpornymi na wapno farbami

arkada

element architektoniczny składający się z dwóch podpór zamkniętych łukiem

bazylika

typ chrześcijańskiej świątyni wielonawowej z nawą główną wyższą od bocznych i oknami ponad dachami naw bocznych (bez tych okien: pseudobazylika)

biforium

arkadowe okno podzielone na pół kolumienką lub słupkiem

gomółki

niewielkie, najczęściej okrągłe szybki w oknach, łączone ołowiem

gurt

płaski pas sklepienny przebiegający w poprzek sklepienia, wzmacniający je i dzielący na przęsła; występuje w sklepieniu kolebkowym, krzyżowym i krzyżowo-żebrowym, wykonany z cegły lub kamienia

nartex

kryty przedsionek przy przedniej (frontowej) ścianie kościoła

przęsło

odległość między dwoma filarami arkady

triforium

obejście nawy głównej nad wielką arkadą mieszczące się w grubości ściany; pełni funkcję dekoracyjną

romańskie budowle w Polsce

kolegiata w Tumie, rotunda św. Mikołaja w Cieszynie, kościół w opactwie cystersów w Sulejowie, kościół św. Idziego we Wrocławiu, kolegiata w Kruszwicy, katedry w Gnieźnie, Płocku, Poznaniu, Krakowie, rotundy w Strzelnie i Grzegorzewicach