Wielka powtórka z historii - nowożytność

4 główne powody wielkich odkryć geograficznych

1) brak zajęcia dla byłych żołnierzy 2) rozwój techniki żeglarskiej 3) próba odkrycia lepszej drogi do Indii 4) wzrost zainteresowania światem

kto i w którym roku odkrył: 1) Przylądek dobrej nadziei 2) Amerykę 3) opłynął świat 4) drogę do Indii przez opłynięcie Afryki

1) Bartolomeo Diaz w 1488 roku 2) Krzysztof Kolumb w 1492 roku 3) Ferdynand Magellan w 1522 roku 4) Vasco da Gama w 1498 roku

Rozwój w XVI wieku

W XVI w. nastąpił dynamiczny rozwój miast i wzrost liczby ich ludności. Pojawiły się banki. Wzrosła produkcja towarów. Zaczął powstawać kapitalizm.

Dualizm gospodarczy Europy nowożytnej

Dualizm gospodarczy Europy to podział, który ukształtował się w XVI wieku: na zachodzie rozwijał się kapitalizm i gospodarka towarowo-pieniężna, a na wschodzie dominowało rolnictwo folwarczno-pańszczyźniane.

3. charakterystyczne cechy budownictwa renesansowego

1. harmonia 2. wieże zakończone hełmami 3. kopuły

reformacja - 1. 3 główne grzechy Kościoła 2. rok ogłoszenia tez Lutra 3. ciuis regio, cuius religio

1. symonia, nepotyzm, sprzedaż odpustów 2. 1517 3. zasada wprowadzona w 1555 roku po długoletnich wojnach religijnych, według której rządzący regionem decyduje o religii

Powód stworzenia kościoła anglikańskiego

Henryk VIII, król Anglii, nie otrzymał od papieża zgody na rozwód, założył więc kościół z poparciem parlamentu (1534 r. - akt supremacji).

Sobór trydencki - lata i postanowienia

1) 1545-1563 2) kontrreformacja - była bezkompromisową walką. Źródłem wiary jest pismo święte, jedynie duchowieństwo objaśnia Biblię, potępiono predestynację. Nastąpiła pewna odnowa duchowa, powstali jezuici.

Noc św. Bartłomieja - rok i co się stało

1) 1572 roku 2) we Francji mordowano protestantów

,Paryż wart jest mszy" - kontekst

Henryk IV Burbon, protestant, w 1594 roku zostając królem Francji przeszedł na katolicyzm ze względów politycznych

Edykt nantejski - rok, postanowienia

1598, protestanci (Hugenoci) we Francji otrzymali pewne wolności

Wielka Armada - czym była, rok wysłania

Wielka Armada to hiszpańska flota wysłana w 1588 roku do inwazji na Anglię. Została pokonana przez Anglików i niekorzystne warunki pogodowe, co osłabiło potęgę Hiszpanii, będąc początkiem jej końca jako potęgi kolonialnej.

Spór francusko-habsburski w XVI wieku

Spór francusko-habsburski w XVI wieku to rywalizacja między Francją a Habsburgami o wpływy w Europie, zwłaszcza o terytoria we Włoszech. Konflikty trwały w serii wojen włoskich i walk o dominację polityczną.

1. Rozwój Moskwy w XVI w., 2. pierwszy car, 3. Wielka smuta

1. Moskwa w XVI w. uwolniła się spod władzy Tatarów 2. Iwan IV Groźny, koronowany w 1547 r. 3. trwała od 1598 do 1613 roku, była okresem bezkrólewia i chaosu

Jan I Olbracht - lata panowania i krótki opis rządów

Panował w latach 1492-1501. Wydał przywilej piotrkowski w 1496 roku, zakazujący chłopom opuszczania wsi bez zgody. Dokonał nieudanej wyprawy mołdawskiej w 1497 roku (, Za króla Olbrachta wyginęła szlachta")

Aleksander Jagiellończyk - lata panowania i krótki opis rządów

Panował w latach 1501-1506. Za jego panowania wydano konstytucję nihil novi, zgodnie z którą każda decyzja musiała być zatwierdzana przez sejm.

Zygmunt I Stary - lata panowania i krótki opis rządów

Rządził w latach 1506-1548. W 1515 roku podpisano układ jagiellońsko-habsburski o sukcesji. W 1525 roku przyjął hołd pruski. W 1530 roku dokonał elekcji syna vivente rege. W 1537 roku miał miejsce rokosz lwowski, w którym szlachta się zbuntowała.

Zygmunt II August - lata panowania i krótki opis rządów

Panował w latach 1548-1572. Ożenił się pomimo sprzeciwu szlachty. W I wojnie północnej Polska walczyła o Inflanty z Rosją i Szwecją (remis). W 1569 roku dopiął unię realną z Litwą (unia lubelska). Wspierał ruch egzekucyjny, chcący zwrotu królewszczyzn.

Odrębność a jedność Polski i Litwy po unii lubelskiej

Po unii lubelskiej (1569) Polska i Litwa tworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów – wspólny sejm, król, polityka zagraniczna i moneta. Zachowały jednak odrębne wojsko, urzędy i prawo.

Konfederacja warszawska

Konfederacja warszawska z 1573 roku zagwarantowała wolność religijną w Rzeczypospolitej (poza arianami), zapewniając tolerancję dla różnych wyznań i spokój religijny.

Henryk Walezy - lata panowania i krótki opis rządów

Panował w Polsce w latach 1573–1574. Był pierwszym elekcyjnym królem Polski, ale szybko uciekł do Francji po tron. Podpisał pacta conventa (zobowiązania władcy) i artykuły henrykowskie (prawa ustrojowe do przyjęcia dla obcego władcy)

Stefan Batory - lata panowania i krótki opis rządów

Stefan Batory panował w Polsce w latach 1576–86. Umocnił władzę królewską, przeprowadził reformy wojskowe i skutecznie walczył z Rosją, odzyskując część Inflant. Najważniejsze jego bitwy to pod Pskowem (1581-1582) i pokój w Jamie Zapolskim (1582)

Zygmunt III Waza - lata panowania i krótki opis elekcji i rządów

Panował w latach 1587-1632. Tron wygrał po rywalizacji z Maksymilianem Habsburgiem, pokonanym przez Zamoyskiego. W 1592 r. został też królem Szwecji, w 1599 roku jednak go zdetronizowano. Po tym zaatakował Szwedzkie Inflanty, ze średnim skutkiem.

Wojna trzydziestoletnia

Wybuchła w 1618 roku po defenestracji praskiej. Liga katolicka (cesarz, książę bawarski) walczyła z Unią protestancką (palatyn reński, czeska szlachta). Dołączyła Dania, Francja i Szwecja. W 1648 r. po porażkach Habsburgów cesarz podpisał pokój westfalski

Wojna domowa w Anglii w latach 40. XVI w.

W 1641 roku wybuchła wojna domowa, gdyż król nie szanował parlamentu. W 1649 r. parlament kadłubowy zdecydował o ścięciu króla, a Cromwell objął pozycję lorda protektora. Po śmierci Cromwella około 10 lat później wróciła monarchia.

Dymitriady

Dymitriady to zbrojne interwencje polskiej magnaterii w Moskwie w latach 1604–1609, wspierające samozwańców Dymitrów. Zakończyły się fiaskiem próby osadzenia Władysława IV na tronie carskim. Polska załoga była obecna w Moskwie do 1612 roku.

Władysław IV Waza - lata panowania

Władysław IV Waza panował w latach 1632–1648.

Potop szwedzki - 1. przyczyny 2. reakcja części szlachty 3. dwa ważne wydarzenia - z 1657 i 1660 roku

1. spory wewnętrzne, zachowanie magnatów jak Radziwiłł 2. Radziwiłł oddał Litwę, polskie pospolite ruszenie się poddało 3. Traktaty welawsko-bydgoskie z 1657 - Prusy zrywają sojusz ze Szwecją, Pokój w Oliwie 1660 - koniec wojny

2 XVII-wieczne rokosze

Zebrzydowskiego 1606-07 i Lubomirskiego 1665-66

Jan III Sobieski - lata panowania i krótki opis rządów

Jan III Sobieski panował w Polsce w latach 1674–1696. Był wybitnym wodzem, który pokonał Turków pod Wiedniem w 1683, zatrzymując ekspansję Imperium Osmańskiego. Mimo to sytuacja kraju wewnętrznie wybitnie się nie polepszyła.

3 charakterystyczne cechy budowli barokowych

1. bogate zdobienia 2. zdobione okna i portale 3. kartusze (obramowania w kształcie tarczy)

3 cechy architektury klasycystycznej

1. kolumny 2. tympanony 3. regularne proporcje

Deklaracja niepodległości USA i konstytucja USA - daty roczne

1776, 1787

Kolejność rządów w trakcie rewolucji francuskiej (6)

1. Zgromadzenie Narodowe (1789–1791) 2. Konstytuanta (1791) 3. Legislacja (1791–1792) 4. Konwent Narodowy (1792–1795) – republika, terror jakobinów 5. Dyrektoriat (1795–1799) 6. Konsulat (od 1799) – Napoleon obejmuje władzę.

August II - lata panowania i krótki opis rządów (elekcja, wojna północna)

August II Mocny panował w latach 1697–1706 i 1709–1733. Wybrany dzięki wsparciu Saksonii, wplątał Polskę w wojnę północną (1700–1721). Jego rządy to okres chaosu, walk wewnętrznych i osłabienia Rzeczypospolitej.

Sejm niemy

Sejm niemy odbył się 1 lutego 1717 r. Trwał jeden dzień, a posłowie nie mogli zabierać głosu. Ograniczono wpływy Augusta II i wojska saskie, by zapobiec dalszemu chaosowi.

August III Sas - lata panowania i krótki opis rządów

August III Sas panował w latach 1733–1763. Jego rządy to czas stagnacji, słabej władzy królewskiej i dominacji magnaterii. Sejmy często zrywano, a reformy były blokowane.

Konfederacja barska

Konfederacja barska (1768–1772) to zbrojny związek szlachty w obronie niepodległości Rzeczypospolitej i wiary katolickiej, wymierzony przeciw Rosji i królowi Stanisławowi Augustowi.

Rok I rozbioru

1772

Rok konstytucji 3 maja

1791

Konfederacja targowicka

Konfederacja targowicka (1792) to związek magnatów przeciwnych Konstytucji 3 maja. Z pomocą Rosji chcieli przywrócić dawny ustrój. Jej skutkiem była interwencja rosyjska i II rozbiór Polski.

II i III rozbiór - daty roczne

1793, 1795

Insurekcja kościuszkowska

Insurekcja kościuszkowska (1794) to powstanie przeciw Rosji i Prusom pod wodzą Tadeusza Kościuszki. Miało na celu ratowanie niepodległości po II rozbiorze. Zakończyło się klęską i III rozbiorem.