WOHRP notatki Ani poprawione - wersja bez zdjęć do druku

 0    179 Datenblatt    andrzejjamnik
mp3 downloaden Drucken spielen überprüfen
 
Frage język polski Antworten język polski
Czym zajmuje się historia języka polskiego?
Lernen beginnen
Zarówno wewnętrznym rozwojem systemu jezykowego jak i okolicznościami zewnętrznymi, które na niego wpływają.
Kto wyróżnił aspekt wewnętrzny i zewnętrzny języka?
Lernen beginnen
Klemensiewicz
Podaj przykłady zewnętrznego aspektu historii jezyka.
Lernen beginnen
Historia państwa (polityczna), kościoła, społeczno-kulturowa...
Podaj przykłady wewnętrznego aspektu historii jezyka.
Lernen beginnen
Zanik iloczasu,
Podaj pierwszą cezurę epok i ich datę graniczną.
Lernen beginnen
Epoka przedpiśmienna i piśmienna. Granica: 1136 bulla gnieździeńska (ponad 400 wyrazów w j. pol), wcześniejsze teksty były fragmentaryczne. Bulla też jest fragmentaryczna, ale ma więcej wyrazów.
Podaj nazwę, cezury i charakter pierwszej doby epoki piśmiennej.
Lernen beginnen
Doba staropolska (966/1136 - XV/XVIw): zanik iloczasu, próba stworzenia jednolitego j. pol.
Podaj nazwę i cezury drugiej doby epoki piśmiennej.
Lernen beginnen
Doba średniopolska (XV/XVIw - 1772 I rozbiór Polski)
Podaj nazwę i cezury trzeciej doby epoki piśmiennej.
Lernen beginnen
Doba nowopolska (1772 - 1939 wybuch II W.Ś.)
Podaj metody badania języka.
Lernen beginnen
Metody: filologiczna, historyczno-porównawcza, rekonstrukcji wewnętrznej.
Na czym polega metoda filologiczna?
Lernen beginnen
Na zestawianiu danych zabytków pisanych w tym samym języku.
Na czym polega metoda historyczno-porównawcza?
Lernen beginnen
Na zestawianiu wariantów językowych funkcjonujcych w tym samym czasie.
Na czym polega metoda rekonstrukcji wewnętrznej?
Lernen beginnen
Na porównywaniu współczesnych wyrazów i na podstawie podobieństw rekonstruowaniu ich praformy.
Jakie języki wschodnie wykształciły się z j. prasłowiańskiego?
Lernen beginnen
Białoruski, ukraiński, rosyjski.
Jakie języki południowe wykształciły się z j. prasłowiańskiego?
Lernen beginnen
Serbski, chorwacki, macedoński, bułgarski, słoweński, bośniacki, czarnogórski.
Jakie języki zachodnie wykształciły się z j. prasłowiańskiego?
Lernen beginnen
Czeski, słowacki, dolnołużycki, górnołużycki, polski.
Wyjaśnij czym jest liga językowa.
Lernen beginnen
Ligę językową tworzą języki sąsiadujące ze sobą, które na skutek wzajemnych oddziaływań upodobniły swoje systemy fonologiczne, gramatyczne i słownictwo. Języki tworzące l. jęz. są w stosunku do siebie powinowatem.
Podaj przykład ligi językowej.
Lernen beginnen
Bałkańska liga językowa: grecki, rumuński, albański, bułgarski.
Wyjaśnij czym jest rodzina językowa.
Lernen beginnen
Rodzinę jezykową tworzą języki, które rozwinęły się z jednego prajęzyka. Języki tworzące r. jęz. są w stosunku do siebie pokrewne.
Co oznacza człon "pra-"?
Lernen beginnen
Oznacza epokę przedpiśmienną danego jezyka.
Co oznacza człon "staro-"? Podaj przykład.
Lernen beginnen
Oznacza najstarszą postać pisaną danego języka.Np. scs - IX w - Cyryl i Metody.
W jakich źródłach znajdują się najwcześniejsze zapisy nazw własnych, odnoszące się do terytorium jęz. polskiego?
Lernen beginnen
X w. Geograf Bawarski; X w. Dagome iudex; XI w. Kronika Thietmara; XII w. Bulla gnieździeńska; XIII w. Księga Henrykowska (pierwsze pl zdanie)
Co oznacza * przy formie wyrazowej?
Lernen beginnen
Oznacza formę rekonstruowaną, hipotetyczną, niepoświadczoną w tekstach.
Jakie języki są w Europie pochodzenia nieindoeuropejskiego?
Lernen beginnen
Estoński, lapoński, fiński, węgierski, (ugrofiński), baskijski (nie wiadomo=izolat jęz.), jęz. z r. ałtajskiej (tureckie, mongolskie, tangulsko-mandżurskie), jidisz (na bazie dial. germ.), j. martwe (bez przekazu międzypokol.: łacina, sanskryt...)
Podaj dwie teorie dot. praojczyzny praidoeuropejczyków.
Lernen beginnen
Teoria pontycko-kaspijska i anatolijska.
Na czym polegała teoria pontyczko-kaspijska?
Lernen beginnen
Praindoeuropejczycy mieli pojawić się 5 tysięcy lat p.n.e. między M. Czarnym, a M. Kaspijskim (teren wielkiego stepu). Inna nazwa: teoria kurchanowa. Zakłada, że praindoeu. byli konnymi wojownikami.
Na czym polegała teoria anatolijska?
Lernen beginnen
Praindoeuropejczycy mieli pochodzić z Półwyspu Azji Mniejszej - Anatolia (obecnie teren Turcji) około 7 tys. lat p.n.e. Zakłada, że Praindoeu. Byli spokojnymi rolnikami, którzy zakładali po prostu nowe uprawy i dzięki temu zdobywali nowe tereny.
Względem czego zgadzały się dwie teorie dot. praindoeuropejczyków?
Lernen beginnen
1. Że istnieli. 2. Że mieli zajmować coraz to nowe obszary. 3. Że przez to wykształciły się nowe języki: przekształcenia języków (teoria falowa - im dalej od epicentrum, tym więcej zmian, przekształceń)
Na jakie dwa zespoły dzielą się języki?
Lernen beginnen
Na kentumowe (peryferyczne), satemowe (centralne).
Wymień języki kentumowe (peryferyczne).
Lernen beginnen
germańskie (północ), tocharskie (wschód), italoceltyckie (zachód), greckie (południe), hetyckie (bardziej południe)
Wymień języki satemowe (centralne).
Lernen beginnen
bałtosłowiańskie, albańskie, indoirańskie, tracko-ormiańskie (języki, które najdłużej pozostawały w epicentrum)
Na jakie rodziny dzielą się zespoły satemowe?
Lernen beginnen
Na sanskryt, albański, łotewski i górnołużycki.
Na jakie rodziny dzielą się zespoły kentumowe?
Lernen beginnen
Na francuski, norweski, irlandzki, niemiecki, grecki, rumuński, włoski.
Jaka rodzina j. miała istnieć wcześniej według niektórych badaczy?
Lernen beginnen
Makrorodzina nostratycka (j. pranostrarycki) [łac. nostrates - krajanie, ziomkowie]
Na jakie rodziny miała dzielić się makrorodzina nostratycka?
Lernen beginnen
Na r. indoeuropejską, ugrofińską i ałtajską.
Skąd się wzięła grupa bałtosłowiańska?
Lernen beginnen
Badacze zakładają, że przez jakis czas języki bałtyckie i słowiańskie rozwijały się wspólnie. W wyniku rozpadu tej grupy pojawia się zespół prasłowiański i ojczyzna prasłowian.
Skąd się wzięła nazwa "słowianie"?
Lernen beginnen
Od słowa, od błota, od "słoboda" (wolność), od "slave" (niewolnik)?
O co chodzi ze wspólnotą prasłowiańską?
Lernen beginnen
Etap tej wspólnoty rozpoczyna się od VI w p.n.e. i trwa do VI w. n.e., ale częściej mówi się o istnieniu etnolektów mających cechy wspólne, a nie o jednolitym języku.
Jak wyglądał rozpad wspólnoty prasłowiańskiej? Wyróżnij 4 etapy.
Lernen beginnen
VI-IIIw.p.n.e. okres wstępny; III w.p.n.e.-III w. n.e. jednolita [wspólnota?]; III-VI w.n.e. rozpad, nasilone różnicowanie; VI w.n.e. początek języków słowiańskich
Na jakie zespoły różnicują się języki zachodniosłowiańskie?
Lernen beginnen
Na zespoły: łużycki, czesko-słowacki i lechicki.
Co odróżnia języki bułgarski i macedoński od innych j. słowiańskich?
Lernen beginnen
Nie są językami fleksyjnymi, ale mają rodzajniki (jak j. germańskie).
Jaka jest geneza czaskiego i słowackiego?
Lernen beginnen
Południowosłowiańska.
Czy kaszubski jest słowiański?
Lernen beginnen
Tak, ale nie jest oficjalny, lecz regionalny.
Jaki wspólny prajęzyk miały polski i scs?
Lernen beginnen
Prasłowiański.
Scharakteryzuj głagolicę.
Lernen beginnen
Głagolica jest najprawdopodobniej najstarszym alfabetem słowiańskich, który zawdzięczamy Cyrylowi i Metodemu. Użyty był do zapisania scs (IX w). Jest alfabetem, nie językiem!
Czym różni się głagolica od cyrylicy?
Lernen beginnen
Cyrylica opiera się na dużych znakach alfabetu greckiego (majuskuła); głagolica jest starsza; twórcą cyrylicy jest współpracownik Cyryla - Klemens Ochrycki; głagolica i cyrylica stały się podstawą grażdanki.
Jaka jest geneza grażdanki?
Lernen beginnen
Car Piotr I zmodyfikował cyrylicę przez upodobnienie do alfabetu łacińskiego w XVIII w. (chyba 1710). Grażdanka występuje na wschodzie, tam, gdzie obrządek grecki.
Jaki alfabet przynależy obrządkowi rzymskiemu?
Lernen beginnen
Alfabet łaciński w wariantach narodowych.
Wymień 3 etapy rozwoju polskiej grafii.
Lernen beginnen
Prosta (1 litera łac. ma kilka możliwych odczytań); złożona (dzieje się najwięcej); diakretyczna (znaki diakretyczne).
Zaborowski i Feliński. Mówi Ci to coś?!
Lernen beginnen
Proces dostosowywania alfabetu łac. do jp. Zaborowski 1514 rok; ale ost. litera pl alfabetu w XIX wieku; (j) Alojzy Feliński
Omów etnogenezę Słowian.
Lernen beginnen
Jest to lud indoeuropejski, którego pierwszym językiem literackim był scs.
Jak powstał scs?
Lernen beginnen
IX wiek; Cyryl i Metody zapożyczali wyrazy z greki, aby uzupełnić dialekt bułgarsko-macedoński; scs jest językiem wymarłym, zachowanym w tekstach pisanych w liturgii wschodniej.
Co to jest etnonim?
Lernen beginnen
Nazwa danego plemienia, ludu... np. Polacy.
Co to jest etnografia?
Lernen beginnen
Nauka o ludach.
Co to jest etnolingwistyka?
Lernen beginnen
Połączenie kwestii kulturowych z językowymi.
Co to jest etnolekt?
Lernen beginnen
Jakiś język, dialekt lub gwara, którym posługuje się lud.
Co to jest grupa etniczna?
Lernen beginnen
To grupa, którą łączą wspólne pochodzenie, tradycje, teren (ale może zmienić teren, nie straciwszy odrębności) historia, język... np... Łemkowie
Co to jest grupa etnograficzna?
Lernen beginnen
Koncentruje się na kwestiach powierzchniowych, materialnych, odrębność kulturowo-materialna np. Łowiczanie.
Podaj dwie teorie dot. Etnogenezy Słowian.
Lernen beginnen
Teoria autochtoniczna i allochtoniczna.
Skąd pochodzą Słowianie wg. teorii autochtonicznej?
Lernen beginnen
Z terenów między Wisłą a Odrą [1813 r. J. Kostrzewski (archeolog)]
Skąd pochodzą Słowianie wg. teorii allochtonicznej?
Lernen beginnen
Z terenów dzisiejszej Ukrainy (obecnie bardziej popularna teoria) [K. Moszyńska (antropolog)]
Wymień zwolenników teorii autochtonicznej.
Lernen beginnen
Mańczak, Lehr-Spławiński, Rudnicki.
Wymień powody nierozstrzygalności kwestii pochodzenia Słowian.
Lernen beginnen
Skąpe dane, manipulowanie źródłami, emocjonalne podejście, kwestie polityczne, narodowe (każdy naród chce być kolebką prasłowiańszczyzny), brak interdyscyplinarności...
Czy Słowianie są naszymi przodkami?
Lernen beginnen
Są naszymi przodkami pod względem językowym, ale nie musieli być przodkami genetycznymi. Słowianie wędrowali, ale wędrował też język.
Z jakimi problemami w temacie etnogenezy Słowian boryka się historia?
Lernen beginnen
Późne źródła (IX w), gdzie mowa o Słowianach, ale to niepewne; piszą o krainach nie ruszając się z domu, na podst. niedokładnych map, prawdopodobnie nie stykali się ze Słowianami (może w V w, po rozprzestrzenieniu); mieli wiadomości nie z 1. ręki.
Z jakimi problemami w temacie etnogenezy Słowian boryka się archeologia?
Lernen beginnen
kultura archeologiczna mogła obejmować kilka ludów, ale lud mógł składać się z kulku kultur; terminy nie są tożsame; kwestia datacji odnalezionych przedmiotów;
Dlaczego hydronimy nie są pewnym źródłem w badaniu etnogenezy Słowian?
Lernen beginnen
Najstarsze nazwy, bo miekszańcy musieli odnaleźć się w terenie; nazwy, które mogą pochodzić sprzed okresu Słowian; dzisiaj nam nic nie mówią, mogą wyniakać z zatarcia znaczenia z powodu słowotwórstwa.
Dlaczego nazwy gatunków roślin i zwierząt nie są pewnym źródłem w badaniu etnogenezy Słowian?
Lernen beginnen
W dużej perspektywie czasowej zmieniają się terytoria występowania roślin i zwierząt; współcześnie rośliny są przewożone; zmienia się klimat.
Dlaczego podobieństwo jezykowe nie jest pewnym źródłem w badaniu etnogenezy Słowian?
Lernen beginnen
Języki nie muszą mieć wspólnego przodka, aby na siebie wpływać. Teoria drzewa genealogicznego; teoria falowa;
Czy w badaniu etnogenezy Słowian problemem jest skąpość danych?
Lernen beginnen
Nie, problemem jest efekt ich odczytywania; problematyczność interpretacji.
Omów rozpad wspólnoty słowiańskiej.
Lernen beginnen
Zakładamy, że najpierw była mała wspólnota, która się rozrastała; wspólnota nie zakłada istnienie jednego języka (VI w. p.n.e. - VI w. n.e.); od X w. mówimy o języku polskim (wzmacniany jest przez państwowość); V-VII w Słowianie docierają na Bałkany
Czy język czeski jest zachodni, czy południowy?
Lernen beginnen
Czeski jest zachodni, ale na początku rozwijał się jak południowe, bo był wynikiem trzeciej migracji.
Co to jest palatalizacja?
Lernen beginnen
Zmiękczenie: język dotyka podniebienia.
Kiedy miała miejsce pierwsza palatalizacja i jaki był jej przebieg?
Lernen beginnen
II-III w. (regresywna); przebiega jednocześnie na czałym obszarze słowiańskim, np. okko --> ocko --> oczko.
Kiedy miała miejsce druga palatalizacja i jaki był jej przebieg?
Lernen beginnen
VI-VII w. (też regresywna); monoftongizacja dyftongów np. muche --> muse --> musze
Kiedy miała miejsce trzecia palatalizacja i jaki był jej przebieg?
Lernen beginnen
(progrezywna) różne hipotezy badawcze dot. czasu (mogła być: najwcześniejsza, pomiędzy I a VI, równolegle z II, najpóźniejsza) np. ovka --> ovc'a --> ovca
Scharakteryzuj polski język literacki.
Lernen beginnen
1. Jest wspólny dla wszystkich, niezwiązany z regionem. 2. Pisana odmiana polszczyzny, która jest znormalizowana, skodyfikowana, wielofunkcyjna (np. j. prasy, poezji). 3. nie jest tym samym co język literatury.
W którym wieku ma miejsce wybuch piśmiennistw w j. polskim? (Podaj 2 koncepcje)
Lernen beginnen
1. II poł. XVI w. (wg hipotezy małopolskiej, język lit. już na pewno był) 2. XIV w. (hipoteza wielkopolska: piśmiennictwo ciągłe)
Kto jest za koncepcją małopolską?
Lernen beginnen
Bruckner, Milewski, Taszycki.
Palec pod budkę kto jest za koncepcją wielkopolską?
Lernen beginnen
Nicz, Rudnicki, Kuraszkiewicz, Stiebel.
Jakie kwestie były brane pod uwagę w rozstrzyganiu problemu wybuchu piśmiennictwa?
Lernen beginnen
Kwestie: czasu, regionu, kierunku normalizacji (czy najpierw dialekt kulturalny, czy język główny, ogólnopolski).
Czym wyróżnia się wielkopolska odmiana polszczyzny?
Lernen beginnen
Udźwięczniającą fonetyką międzywyrazową, dyftongizacją, samogłoski nosowe wymawiane wąsko i synchronicznie (wionzać, wszyndzie, widzom itd.)
Czym wyróżnia się małopolska odmiana polszczyzny?
Lernen beginnen
Mazurzenie, brak dyftongizacji, nosowa wymowa ą i ę; wymowa końcówki -enka; inicjalny akcent wyrazowy; zaśpiew w mowie potocznej; częste wymawianie partykuły "że".
Jaka odmiana jezyka mogła wpływać na j. literacki w XVII w?
Lernen beginnen
W XVII w mógł wpływać j. mazowiecki (kwestia stolicy i wpływu na język przez prestiż).
Jaki był wpływ mazowsza na fonetykę j. literackiego?
Lernen beginnen
1. Ukształtowanie grupy spółgoskowej "śr"/"źr"; 2. zanik samogłoski pochylone "a" i "e"; 3. Końcówka D w lp "e" przeszło w "i"/"y" (ziemie --> ziemi).
Jaki był wpływ mazowsza na morfologię j. literackiego?
Lernen beginnen
1. Przedrostki "naj" w stopniu najwyższym; 2. przyrostek "ywać/"iwać" w czasownikach (wcześniej "awać"/"ować" np. wykonawać); 3. Przyrostek "ak" przy nazwach istot młodych; 4* kwestia dyskusyjna z przyrostkiem "ę".
Dlaczego kresy zaczęły wpływać na język literacki?
Lernen beginnen
Np. przez ważne ośrodki kulturalne: Wilno.
Skąd się wzięli Polacy na Kresach?
Lernen beginnen
1. Wilno, ważne ośrodki kulturalne; 2. Unia lubelska (powstanie RP Obojga Narodów: Polska i Wielkie Księstwo Litewskie) 1569. Na Litwie mówiono przede wszystkim po rusku; 3. Migracje ludności (szlachta, chłopstwo pod wpływem konfliktów zbrojnych;
Czy można mówić o dialekcie kresowym?
Lernen beginnen
Nie, bo dialekt jest odmianą j. ogólnego. Lepiej: polszczyzna kresowa/j. polski na Kresach.
Jaki był wpływ polsczyzny kresowej na fonetykę j. literackiego?
Lernen beginnen
1. Zmiana wymowy nazwisk zakończonych na "owicz"/"ewicz"; 2. W czasownikach zakończonych na "tać" "ć" przeszło w "cz" np. depczę; 3. Bogactwo przyrostków zdrabniających zakończonych na "eńka" itp.; 4. Upowszechnia się przedrostek "prze" np. przemiły.
Jakie są dwa etapy rozwoju j. literackiego?
Lernen beginnen
I - kształtowanie (wlkp. i młp.); II - wykończenie - mazowsze i kresy.
Wymień 6 przełomów w kształtowaniu się polskiego jęz. literackiego (z datacją).
Lernen beginnen
1. XIIw Uchwycenie najstarszych tekstów: wyrazy, zdanie (1270), zab. ciągłe (XIVw) 2. Gatunki: np. pierwszy przekład biblijny (XVw) 3. Traktaty ort. (1440; XVIw Zaborowski) 4. Teksty naukowe 5. Książka druk. (XVIw, Raj duszny) 6. Uniwersytet (1364).
Wymień przełomy w kształtowaniu się czeskiego jęz. literackiego (z datacją).
Lernen beginnen
XIIw - zabytki; 1057/XIIIw - zdanie; koniec XIIIw - teksty ciągłe; lata 80 XIVw - przekład biblijny; XVw - Jan Hus, reforma ort.; 1468 druk; 1348 uniwersytet.
Kto był lepszy jeśli chodzi o rozwój jezyka literackiego?
Lernen beginnen
Czechy wyprzedzały PL o 100 lat. Druk pojawił się, gdy czeski był już rozwinięty, a w PL druk przyczynił się do rozwoju. Mało jest tekstów PL nieprzerobionych z czes.; prestiż czeskiego i łaciny - zwyciężały cechy dialektalne mające poparcie w czes.
Co się wydarzyło w 1620? I jakie były trgo konsekwencje dla j. czeskiego?
Lernen beginnen
Klęska Czechów pod Białą Górą -> katolizacja i germanizacja szachty: język literacki przestał być używany (tylko mówiony i dialektalny) -> do dziś: dyglosja/dwukodowość czeskiego (literacki różny od mówionego)
W którym wieku nastąpiło odrodzenie narodowe w Czechach i jakie były jego konsekwencje?
Lernen beginnen
XVIII i XIX w - odrodzenie nar. -> tworzenie odrębności narodowej/językowej; powstaje nowoczesny czeski j. literacki.
Podaj autora i nazwę XIX wiecznego słownika czeskiego.
Lernen beginnen
Słownik czesko-niemiecki Józefa Jungmana (uzupełnianie luk koszystaniem z języka polskiego i rosyjskiego.
Jak był widziany język słowacki?
Lernen beginnen
Ma krótszą tradycję i nigdy nie był postrzegany jako prestiżowy z naszego punktu widzenia; Słowacja nie miała swojej państwowości, a państwo pomaga rozwijać kulturę i język.
W którym roku powstała Czechosłowacja?
Lernen beginnen
W 1918.
W którym roku powstała Słowacja?
Lernen beginnen
W 1993 (wcześniej był to region o mniejszej lub większej autonomii)
W którym wieku powstał słowacki język literacki, skąd się wziął i co narobił?
Lernen beginnen
W XVIIIw. - początek powstawania, a powstanie w XIX w.; kształtuje się na podstawie dialektów zach-słow., bo były najbliższe czeskiemu(wcześniej j. czeski był j. lit.); XIX w. - środkowosł. -> oderwanie się od Czechów.
W którym wieku przełożono Biblię na j. słowacki?
Lernen beginnen
W XVIIIw - klasztor w Pieninach.
Scharakteryzuj język dolno- i górnołużycki.
Lernen beginnen
hamuje go brak państwowości; jęz. z zach. kręgu chrześcijańskie; nie jest wymarły - funkcjonuje (tożsamość jest pielęgnowana - szkoły, tablice, książki itd.)
Kto i kiedy przetłumaczył Biblię na górno i dolnołużycki?
Lernen beginnen
przełom: tłumacz. Biblii na jęz. narodowe (1548 r. I tłum. Biblii Lutra przez Mikołaja Jakubica) - określa się je jako tłum. Na dialekt żarski.
Jakie 3 jęz. lit. były w górnych i dolnych Łużycach?
Lernen beginnen
hociebuski (wariant protestancki); kulowski (katolicki) i budziszyński (protestancki).
Gdzie leżały Łużyce?
Lernen beginnen
Na styku dwóch państw. Obecnie tylko na terenie Niemiec.
Gdzie leżą Górne, a gdzie Dolne Łużyce?
Lernen beginnen
Dolne Ł. Są na północy (Budziszyn), a górne na południu (Hociebusz), bo patrzy się względem rzeki - Nysy Łużyckiej.
Kiedy pojawia się jeden język Łużycki i na podstawie jakiego wariantu?
Lernen beginnen
Powstaje w XIX wieku, na podstawie budziszyńskiego. Jest to język bezwyznaniowy.
Co się stało z Łużyczanami po II wś?
Lernen beginnen
Zostali uznani w Niemczech za mniejszość. Mniejszości będą zawsze dujęzyczne. Muszą się odnaleźć w społ. Najczęściej pierwszym jęz. jest ogólnonarodowy, więc łużycki jest zagrożony wymarciem.
Kiedy i jak zostały uporządkowane kwestie języka łużyckiego?
Lernen beginnen
W XIX wieku na fali odrodzenia narodowego.
Jakie języki wyodrębniły się pod koniec XVII wieku?
Lernen beginnen
Języki wschodniosłowiańskie: rosyjski, ukraiński, białotuski.
Scharakteryzuj j. rosyjski literacki.
Lernen beginnen
Scs był przez długi czas jęz. lit. -> przejmował coraz więcej el. jęz. ruskiego; utworzył się w XVIII/XIX w. [późno, ale przez rolę scs]
Wymień zasłużonych dla j. ros. lit.
Lernen beginnen
Puszkin (fizyk, chemik i pisarz, napisał gram. j. ros. na podst. mowy w Moskwie); Piotr I (reformacja alfabetu [cyrylicy], wprowadza grażdankę, którą przyswojono we wszystkich jęz., w których była cyrylica.
Kiedy kształtuje się język ukraiński?
Lernen beginnen
Kształtuje się w tym czasie, kiedy rosyjski.
Wymień pisarzy ukraińskich?
Lernen beginnen
Taras Szewczenko, A. Franko (ważni dla języka).
O jaką gwarę opiera się jęz. ukraiński?
Lernen beginnen
Jest oparty na podst. Gwary naddnieprzańskiej.
Co to jest surżyk?
Lernen beginnen
Mieszanka ukraińskiego i rosyjskiego.
Co to jest trasianka?
Lernen beginnen
Mieszanka białoruskiego i rosyjskiego.
Kiedy rozwija się lit. jez. białoruski?
Lernen beginnen
W XIX wieku, ale przez wpływy rosyjskie został zachamowany. Obecnie się go wskrzesza.
Co można powiedzieć o słoweńskim języku literackim?
Lernen beginnen
Rozwijał się tak samo jak w Czechach i w Polsce. Istnieje od XVI w. (Słowenia - kraj od zawsze katolicki).
Co można powiedzieć o bułgarskim języku literackim?
Lernen beginnen
Najstarszy literacki jęz. słowiański; kolejny etap scs (obecna struktura bardzo oddalona od scs); bułgarski narodowy - XIXw (odrodzenie narodowe); powstał na podstawie gwar południowo-bułgarskich. Po 1045 reforma cyrylicy zbliżająca ją do grażdanki.
Co można powiedzieć o macedońskim języku literackim?
Lernen beginnen
Pojawia się po 1945 na podłożu gwar centralnych. Macedonia (ważna historycznie) nie była samodzielnym państwem (Jugosłowiańska Republika Macedonii);
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj tytuł artykułu H. Dalewskiej-Greń.
Lernen beginnen
Kształtowanie się narodowych literackich języków słowiańskich - typy dróg rozwojowych.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Wymień dwie strefy kulturowe narodów słowiańskich i podaj przyporządkowane im kraje.
Lernen beginnen
Slavia Orthodoxa (s. kult. grecka [bizantyńska]): (Rosja, Ukraina, Białoruś, Serbia, Macedonia, Bułgaria) i Slavia Latina/Romana (s. kult. łacińska [rzymska]): Polska, Czechy, Słowacja, Łużyce, Słowenia, Chorwacja
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co jest wykładnikiem przynależności do dwóch stref kulturowych?
Lernen beginnen
Religia i alfabet.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki język pełni funkcję jęz. literackiego w Slavia Orthodoxa? Scharakteryzuj go.
Lernen beginnen
Język staro-cerkiewno-słowiański, najstarszy język słowiański mający formę pisaną, skodyfikowany w IX w. przez Cyryla i Metodego na podstawie dialektów macedońskich okolic Salonik.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Przez kogo używany był SCS? Podaj pierwsze centrum piśmiennictwa w tym języku.
Lernen beginnen
SCS był używany też przez Słowian zachodnich. Pierwsze centrum piśmiennictwa w tym języku: państwo wielkomorawskie.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak SCS rozwijał się w Czechach?
Lernen beginnen
Piśmiennictwo w SCS było kontynuowane w Czechach do końca XI w. Współistniało z Łaciną. Ostatni ośrodek piśmiennictwa słow. w Czechach – klasztor w Sazawie à szybki rozwój czeskiego języka literackiego.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak SCS rozwijał się w Chorwacji?
Lernen beginnen
Nie miał tam aż takiej rangi jak w Slavia Orthodoxa. Nastąpiło tam zbliżenie języka pisanego i mówionego. Obszar piśmiennictwa cerkiewnego był tam niewielki. Liturgia słowiańska przetrwała aż do XX w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj najstarszy zabytek słowiański pisany alfabetem łacińskim.
Lernen beginnen
Zabytki z Freising
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki alfabet wymyślili Cyryl i Metody?
Lernen beginnen
Alfabet głagolicki.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Gdzie powstała cyrylica i jakie kraje zaczęły się nią posługiwać?
Lernen beginnen
Powstała najprawdopodobniej w Bułgarii, potem przeszła do Macedonii, Serbii, Bośni i na Ruś, dotarła też do Czech.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak wyglądała próba ponownego zaszczepienia SCS w Czechach. Kiedy miała miejsce?
Lernen beginnen
XIV w: Król sprowadził chorwackich głagolaszy.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Gdzie i w którym roku w Polsce powstał klasztor głagolicki?
Lernen beginnen
Na Śląsku w 1380 r.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki słowiański język literacki został najwcześniej ukształtowany?
Lernen beginnen
Literacki j. czeski.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Od którego wieku datuje się zabytki ciągłe pisane w języku czeskim?
Lernen beginnen
Zabytki ciągłe pisane – od końca XIII w. XIV w. – różne gatunki piśmiennictwa.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy miał miejsce pierwszy przekład Biblii na czeski?
Lernen beginnen
Lata 80. XIV w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Od którego wieku datuje się zabytki ciągłe pisane w języku polskim?
Lernen beginnen
Najstarsze teksty ciągłe w j. polskim – XIV w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Wpływ jakiego języka na j. pol. był prestiżowy? Gdzie można ten wpływ odnaleźć?
Lernen beginnen
Wpływ języka czeskiego w leksyce i fonetyce.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku ukształtował się polski j. literacki?
Lernen beginnen
Na początku XVI w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku rozwinęło się piśmiennictwo narodowe w Chorwacji? Kiedy nastąpił szczyt rozwoju?
Lernen beginnen
Na przełomie XIV i XV w. – (dialekt czakawski); szczyt rozwoju – XVI w. Różne gatunki literackie.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku rozwinęło się piśmiennictwo narodowe w Słoweni?
Lernen beginnen
W 2 poł. XVI w. – przekład Nowego Testamentu, gramatyka j. słoweńskiego
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy miały miejsce pierwsze druki na Łużycach?
Lernen beginnen
Pierwsze druki – 2 poł. XVI w., ale nie dochodzi do utworzenia j. literackiego.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku wprowadzono normę górnołużycką? Czego dotyczyła?
Lernen beginnen
XVII i XVIII w. w wariancie katolickim i ewangelickim. Odrębny j. literacki na Dolnych Łużycach. Tylko język religijny.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Dlaczego j. polski rozwijał się harmonijnie?
Lernen beginnen
Mamy ten sam system językowy co od czasów Piastów.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy nastąpiło zahamowanie w rozwoju języka czeskiego? Kiedy język ten się odrodził?
Lernen beginnen
Po klęsce na Białej Górze (1620 r.) j. czeski zostaje zatrzymany – odrodzenie na końcu XVIII w. i XIX w. (zapożyczenia z j. polskiego).
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czy język słoweński rozwijał się harmonijnie? Kiedy powstał wspólny j. słoweński?
Lernen beginnen
Nie. Charakteryzowała go stagnacja, regionalizacja. XVIII w. – kilka regionalnych j. literackich. Wspólny – XIX w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co cechowało językowo Chorwację? Co wydarzyło się w XVII wieku?
Lernen beginnen
Regionalność. XVII w. – upadek literatury czakawskiej, potem przestaje być j. literackim.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy datuje się początek narodowego języka słowackiego?
Lernen beginnen
Pod koniec XVIII w. (wcześniej używali czeskiego)
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku wypada okres kształtowania się większości współczesnych narodowych słowiańskich j. literackich?
Lernen beginnen
W XIX wieku.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Dlaczego język pisany i potoczny mówiony w Czachach i Słowenii są b. różne?
Lernen beginnen
Ze względu na oparcie j. literackiego na języku z dawnych form rozwojowych.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Dlaczego w trakcie odrodzenia narodowego Chorwaci zrywają z tradycją?
Lernen beginnen
Ponieważ podstawą j. lit. będzie sztokawski dialekt jekawski.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kim są ilircy?
Lernen beginnen
Są to działacze odrodzenia narodowego.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co zrodbił Vuk Karadzić?
Lernen beginnen
Wprowadził nowy serbski j. literacki. Potem: dążenie do dostosowywania j. chorwackiego do tych norm, w celu utworzenia wspólnego języka Serbskiego i Chorwackiego.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Na czym opierają się Słowacy zastępując dotychczasowy j. literacki?
Lernen beginnen
Opierają się na dialektach środkowosłowackich.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy nastąpiło zjednoczenie Górnych Łużyczan? W obrębie czego? Na jakiej podstawie? Z jakim skutkiem?
Lernen beginnen
XIX w. – w obrębie jednego j. literackiego, podstawa: wariant ewangelicki. Nie udaje się połączenie wszystkich Łużycan w obrębie jednego j. literackiego.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakie redakcje powstają w XIX w.? Co się dzieje z SCS?
Lernen beginnen
Powstają redakcje: bułgarska, serbska, ruska (SCS nasycony j. mówionym danego regionu).
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czym charakteryzował się język rosyjski na początku XVIII w.?
Lernen beginnen
W języku rosyjskim występowały wtedy dwie normy j. literackiego – styl wysoki i niski, potem średni.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku nastąpił proces kształtowania się współczesnego j. rosyjskiego literackiego? I co w nim przeważało?
Lernen beginnen
W połowie XVIII w. Styl średni – dominujący, więź z tradycją cerkiewną.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki język przenika j. cerkiewny redakcji rosyjskiej od XVII w. i co się dzieje w wieku XIX?
Lernen beginnen
bułgarski j. literacki. XIX w. – nowy kształt j. literackiego, oparcie języka na żywym j. bułgarskim.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakich języków i w jakich redakcjach używali Serbowie do XVIII w. włącznie?
Lernen beginnen
W funkcji j. literackiego używali najpierw SCS, a od XII w. cerkiewnego w redakcji serbskiej. W XVIII w. redakcja serbska zastąpiona zostaje redakcją rosyjską.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakie 3 języki w roli literackich wykorzystywane były przez Serbów w XVIII w.?
Lernen beginnen
Cerkiewny w red. rosyjskiej, ludowy dialekt sztokawski, mieszanina cerkiewnego, rosyjskiego i serbskiego.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku i za czyją sprawą j. serbski zerwał z tradycją cerkiewną?
Lernen beginnen
Współczesny j. serbski – Vuk Karadzić – zerwanie z tradycją cerkiewną (XIX w.)
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czy Vuk Karadzić radzi Ci wódki się napić po egzaminie?
Lernen beginnen
Jak najbardziej.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Gdzie białoruski był językiem urzędowym?
Lernen beginnen
W Wielkim Księstwie Litewskim.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj nazwę i wiek pierwszej książki drukowanej w jęz. białoruskim.
Lernen beginnen
XVI w. Biblia Skoryny
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co się dzieje z białoruskim w XVIII i XIX wiekach?
Lernen beginnen
Piśmiennictwo zanika w XVIII w. XIX w. – próby wprowadzenia b. do literatury. Białoruski kształtuje się nadal, w oderwaniu od tradycji cerkiewnej.
[H. DALEWSKA-GREŃ] W jakich wiekach j. ukraiński był językiem piśmiennictwa na Ukrainie?
Lernen beginnen
Od poł XVI w. do końca XVII w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co się działo w XIX w. z jęz. ukraińskim. Wymień ważne nazwisko.
Lernen beginnen
J. literacki – XIX w. – duży udział Tarasa Szewczenki. Odrębność wschodniej i zachodniej Ukrainy.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Scharakteryzuj język macedoński.
Lernen beginnen
Najstarszy i najmłodszy język literacki – skodyfikowany na bazie dialektów okolic Sołunia przez Cyryla i Metodego, pierwszy j. piśmiennictwa słowiańskiego. Współczesny macedoński – l. 50./60. XIX w. Tak samo jak bułgarski.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Z czym skojarzysz Jana Kollara?
Lernen beginnen
Z projektem utworzenia języka ilirskiego, dla wszystkich południowych Słowian.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Z czym wiąże się panslawizm?
Lernen beginnen
Z projektami tworzenia języka ogólnosłowiańskiego – najwięcej takich koncepcji w rejonie chorwacko-słoweńskim.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Do czego przyczyniły się idee iliryzmu?
Lernen beginnen
Przyczyniły się do zjednoczenia wszystkich Chorwatów w obrębie jednego języka literackiego opartego na dialekcie sztokawskim i jednego języka liter. dla Serbów i Chorwatów – XIX w.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czym różnią się j. słowiańskie?
Lernen beginnen
Różnią się charakterem związku między j. literackim a jego bazą dialektalną.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy baza dialektalna jest homogeniczna?
Lernen beginnen
Gdy j. lit. oparty jest na jednym dialekcie.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy baza dialektalna jest heterogeniczna?
Lernen beginnen
Gdy łączy elementy różnych dialektów
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakie dialekty występują w j. polskim?
Lernen beginnen
Dialekty wielko- i małopolskie, później mazowiecki i kresowy, ale od XVI w. rozwija się w oderwaniu od bazy dialektalnej.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak wygląda alfabet w Slavia Ortodoxa?
Lernen beginnen
Alfabet łaciński w Slavia Orthodoxa – na pograniczu polsko-białoruskim i polsko-ukraińskim.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czym jest mikrojęzyk?
Lernen beginnen
Cechuje go zwykle mniejszy stopień kodyfikacji normy niż literackie języki narodowe, funkcjonują na małym terytorium, w obrębie społeczności charakteryzujących się odrębnością kulturalną i językową, rzadziej narodowością.
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj przykłady i występowanie mikrojęzyków.
Lernen beginnen
Najwięcej na południowej słowiańszczyźnie: dialekt kajkawski i czakawski. Na wschodzie – brak. Zachód – słowaccy kalwini w XX w. j. literacki oparty na dialektach kaszubskich.

Sie müssen eingeloggt sein, um einen Kommentar zu schreiben.