Frage |
Antworten |
Czym zajmuje się historia języka polskiego? Lernen beginnen
|
|
Zarówno wewnętrznym rozwojem systemu jezykowego jak i okolicznościami zewnętrznymi, które na niego wpływają.
|
|
|
Kto wyróżnił aspekt wewnętrzny i zewnętrzny języka? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
Podaj przykłady zewnętrznego aspektu historii jezyka. Lernen beginnen
|
|
Historia państwa (polityczna), kościoła, społeczno-kulturowa...
|
|
|
Podaj przykłady wewnętrznego aspektu historii jezyka. Lernen beginnen
|
|
|
|
|
Podaj pierwszą cezurę epok i ich datę graniczną. Lernen beginnen
|
|
Epoka przedpiśmienna i piśmienna. Granica: 1136 bulla gnieździeńska (ponad 400 wyrazów w j. pol), wcześniejsze teksty były fragmentaryczne. Bulla też jest fragmentaryczna, ale ma więcej wyrazów.
|
|
|
Podaj nazwę, cezury i charakter pierwszej doby epoki piśmiennej. Lernen beginnen
|
|
Doba staropolska (966/1136 - XV/XVIw): zanik iloczasu, próba stworzenia jednolitego j. pol.
|
|
|
Podaj nazwę i cezury drugiej doby epoki piśmiennej. Lernen beginnen
|
|
Doba średniopolska (XV/XVIw - 1772 I rozbiór Polski)
|
|
|
Podaj nazwę i cezury trzeciej doby epoki piśmiennej. Lernen beginnen
|
|
Doba nowopolska (1772 - 1939 wybuch II W.Ś.)
|
|
|
Podaj metody badania języka. Lernen beginnen
|
|
Metody: filologiczna, historyczno-porównawcza, rekonstrukcji wewnętrznej.
|
|
|
Na czym polega metoda filologiczna? Lernen beginnen
|
|
Na zestawianiu danych zabytków pisanych w tym samym języku.
|
|
|
Na czym polega metoda historyczno-porównawcza? Lernen beginnen
|
|
Na zestawianiu wariantów językowych funkcjonujcych w tym samym czasie.
|
|
|
Na czym polega metoda rekonstrukcji wewnętrznej? Lernen beginnen
|
|
Na porównywaniu współczesnych wyrazów i na podstawie podobieństw rekonstruowaniu ich praformy.
|
|
|
Jakie języki wschodnie wykształciły się z j. prasłowiańskiego? Lernen beginnen
|
|
Białoruski, ukraiński, rosyjski.
|
|
|
Jakie języki południowe wykształciły się z j. prasłowiańskiego? Lernen beginnen
|
|
Serbski, chorwacki, macedoński, bułgarski, słoweński, bośniacki, czarnogórski.
|
|
|
Jakie języki zachodnie wykształciły się z j. prasłowiańskiego? Lernen beginnen
|
|
Czeski, słowacki, dolnołużycki, górnołużycki, polski.
|
|
|
Wyjaśnij czym jest liga językowa. Lernen beginnen
|
|
Ligę językową tworzą języki sąsiadujące ze sobą, które na skutek wzajemnych oddziaływań upodobniły swoje systemy fonologiczne, gramatyczne i słownictwo. Języki tworzące l. jęz. są w stosunku do siebie powinowatem.
|
|
|
Podaj przykład ligi językowej. Lernen beginnen
|
|
Bałkańska liga językowa: grecki, rumuński, albański, bułgarski.
|
|
|
Wyjaśnij czym jest rodzina językowa. Lernen beginnen
|
|
Rodzinę jezykową tworzą języki, które rozwinęły się z jednego prajęzyka. Języki tworzące r. jęz. są w stosunku do siebie pokrewne.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Oznacza epokę przedpiśmienną danego jezyka.
|
|
|
Co oznacza człon "staro-"? Podaj przykład. Lernen beginnen
|
|
Oznacza najstarszą postać pisaną danego języka.Np. scs - IX w - Cyryl i Metody.
|
|
|
W jakich źródłach znajdują się najwcześniejsze zapisy nazw własnych, odnoszące się do terytorium jęz. polskiego? Lernen beginnen
|
|
X w. Geograf Bawarski; X w. Dagome iudex; XI w. Kronika Thietmara; XII w. Bulla gnieździeńska; XIII w. Księga Henrykowska (pierwsze pl zdanie)
|
|
|
Co oznacza * przy formie wyrazowej? Lernen beginnen
|
|
Oznacza formę rekonstruowaną, hipotetyczną, niepoświadczoną w tekstach.
|
|
|
Jakie języki są w Europie pochodzenia nieindoeuropejskiego? Lernen beginnen
|
|
Estoński, lapoński, fiński, węgierski, (ugrofiński), baskijski (nie wiadomo=izolat jęz.), jęz. z r. ałtajskiej (tureckie, mongolskie, tangulsko-mandżurskie), jidisz (na bazie dial. germ.), j. martwe (bez przekazu międzypokol.: łacina, sanskryt...)
|
|
|
Podaj dwie teorie dot. praojczyzny praidoeuropejczyków. Lernen beginnen
|
|
Teoria pontycko-kaspijska i anatolijska.
|
|
|
Na czym polegała teoria pontyczko-kaspijska? Lernen beginnen
|
|
Praindoeuropejczycy mieli pojawić się 5 tysięcy lat p.n.e. między M. Czarnym, a M. Kaspijskim (teren wielkiego stepu). Inna nazwa: teoria kurchanowa. Zakłada, że praindoeu. byli konnymi wojownikami.
|
|
|
Na czym polegała teoria anatolijska? Lernen beginnen
|
|
Praindoeuropejczycy mieli pochodzić z Półwyspu Azji Mniejszej - Anatolia (obecnie teren Turcji) około 7 tys. lat p.n.e. Zakłada, że Praindoeu. Byli spokojnymi rolnikami, którzy zakładali po prostu nowe uprawy i dzięki temu zdobywali nowe tereny.
|
|
|
Względem czego zgadzały się dwie teorie dot. praindoeuropejczyków? Lernen beginnen
|
|
1. Że istnieli. 2. Że mieli zajmować coraz to nowe obszary. 3. Że przez to wykształciły się nowe języki: przekształcenia języków (teoria falowa - im dalej od epicentrum, tym więcej zmian, przekształceń)
|
|
|
Na jakie dwa zespoły dzielą się języki? Lernen beginnen
|
|
Na kentumowe (peryferyczne), satemowe (centralne).
|
|
|
Wymień języki kentumowe (peryferyczne). Lernen beginnen
|
|
germańskie (północ), tocharskie (wschód), italoceltyckie (zachód), greckie (południe), hetyckie (bardziej południe)
|
|
|
Wymień języki satemowe (centralne). Lernen beginnen
|
|
bałtosłowiańskie, albańskie, indoirańskie, tracko-ormiańskie (języki, które najdłużej pozostawały w epicentrum)
|
|
|
Na jakie rodziny dzielą się zespoły satemowe? Lernen beginnen
|
|
Na sanskryt, albański, łotewski i górnołużycki.
|
|
|
Na jakie rodziny dzielą się zespoły kentumowe? Lernen beginnen
|
|
Na francuski, norweski, irlandzki, niemiecki, grecki, rumuński, włoski.
|
|
|
Jaka rodzina j. miała istnieć wcześniej według niektórych badaczy? Lernen beginnen
|
|
Makrorodzina nostratycka (j. pranostrarycki) [łac. nostrates - krajanie, ziomkowie]
|
|
|
Na jakie rodziny miała dzielić się makrorodzina nostratycka? Lernen beginnen
|
|
Na r. indoeuropejską, ugrofińską i ałtajską.
|
|
|
Skąd się wzięła grupa bałtosłowiańska? Lernen beginnen
|
|
Badacze zakładają, że przez jakis czas języki bałtyckie i słowiańskie rozwijały się wspólnie. W wyniku rozpadu tej grupy pojawia się zespół prasłowiański i ojczyzna prasłowian.
|
|
|
Skąd się wzięła nazwa "słowianie"? Lernen beginnen
|
|
Od słowa, od błota, od "słoboda" (wolność), od "slave" (niewolnik)?
|
|
|
O co chodzi ze wspólnotą prasłowiańską? Lernen beginnen
|
|
Etap tej wspólnoty rozpoczyna się od VI w p.n.e. i trwa do VI w. n.e., ale częściej mówi się o istnieniu etnolektów mających cechy wspólne, a nie o jednolitym języku.
|
|
|
Jak wyglądał rozpad wspólnoty prasłowiańskiej? Wyróżnij 4 etapy. Lernen beginnen
|
|
VI-IIIw.p.n.e. okres wstępny; III w.p.n.e.-III w. n.e. jednolita [wspólnota?]; III-VI w.n.e. rozpad, nasilone różnicowanie; VI w.n.e. początek języków słowiańskich
|
|
|
Na jakie zespoły różnicują się języki zachodniosłowiańskie? Lernen beginnen
|
|
Na zespoły: łużycki, czesko-słowacki i lechicki.
|
|
|
Co odróżnia języki bułgarski i macedoński od innych j. słowiańskich? Lernen beginnen
|
|
Nie są językami fleksyjnymi, ale mają rodzajniki (jak j. germańskie).
|
|
|
Jaka jest geneza czaskiego i słowackiego? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
Czy kaszubski jest słowiański? Lernen beginnen
|
|
Tak, ale nie jest oficjalny, lecz regionalny.
|
|
|
Jaki wspólny prajęzyk miały polski i scs? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
Scharakteryzuj głagolicę. Lernen beginnen
|
|
Głagolica jest najprawdopodobniej najstarszym alfabetem słowiańskich, który zawdzięczamy Cyrylowi i Metodemu. Użyty był do zapisania scs (IX w). Jest alfabetem, nie językiem!
|
|
|
Czym różni się głagolica od cyrylicy? Lernen beginnen
|
|
Cyrylica opiera się na dużych znakach alfabetu greckiego (majuskuła); głagolica jest starsza; twórcą cyrylicy jest współpracownik Cyryla - Klemens Ochrycki; głagolica i cyrylica stały się podstawą grażdanki.
|
|
|
Jaka jest geneza grażdanki? Lernen beginnen
|
|
Car Piotr I zmodyfikował cyrylicę przez upodobnienie do alfabetu łacińskiego w XVIII w. (chyba 1710). Grażdanka występuje na wschodzie, tam, gdzie obrządek grecki.
|
|
|
Jaki alfabet przynależy obrządkowi rzymskiemu? Lernen beginnen
|
|
Alfabet łaciński w wariantach narodowych.
|
|
|
Wymień 3 etapy rozwoju polskiej grafii. Lernen beginnen
|
|
Prosta (1 litera łac. ma kilka możliwych odczytań); złożona (dzieje się najwięcej); diakretyczna (znaki diakretyczne).
|
|
|
Zaborowski i Feliński. Mówi Ci to coś?! Lernen beginnen
|
|
Proces dostosowywania alfabetu łac. do jp. Zaborowski 1514 rok; ale ost. litera pl alfabetu w XIX wieku; (j) Alojzy Feliński
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Jest to lud indoeuropejski, którego pierwszym językiem literackim był scs.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
IX wiek; Cyryl i Metody zapożyczali wyrazy z greki, aby uzupełnić dialekt bułgarsko-macedoński; scs jest językiem wymarłym, zachowanym w tekstach pisanych w liturgii wschodniej.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Nazwa danego plemienia, ludu... np. Polacy.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
|
|
|
Co to jest etnolingwistyka? Lernen beginnen
|
|
Połączenie kwestii kulturowych z językowymi.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Jakiś język, dialekt lub gwara, którym posługuje się lud.
|
|
|
Co to jest grupa etniczna? Lernen beginnen
|
|
To grupa, którą łączą wspólne pochodzenie, tradycje, teren (ale może zmienić teren, nie straciwszy odrębności) historia, język... np... Łemkowie
|
|
|
Co to jest grupa etnograficzna? Lernen beginnen
|
|
Koncentruje się na kwestiach powierzchniowych, materialnych, odrębność kulturowo-materialna np. Łowiczanie.
|
|
|
Podaj dwie teorie dot. Etnogenezy Słowian. Lernen beginnen
|
|
Teoria autochtoniczna i allochtoniczna.
|
|
|
Skąd pochodzą Słowianie wg. teorii autochtonicznej? Lernen beginnen
|
|
Z terenów między Wisłą a Odrą [1813 r. J. Kostrzewski (archeolog)]
|
|
|
Skąd pochodzą Słowianie wg. teorii allochtonicznej? Lernen beginnen
|
|
Z terenów dzisiejszej Ukrainy (obecnie bardziej popularna teoria) [K. Moszyńska (antropolog)]
|
|
|
Wymień zwolenników teorii autochtonicznej. Lernen beginnen
|
|
Mańczak, Lehr-Spławiński, Rudnicki.
|
|
|
Wymień powody nierozstrzygalności kwestii pochodzenia Słowian. Lernen beginnen
|
|
Skąpe dane, manipulowanie źródłami, emocjonalne podejście, kwestie polityczne, narodowe (każdy naród chce być kolebką prasłowiańszczyzny), brak interdyscyplinarności...
|
|
|
Czy Słowianie są naszymi przodkami? Lernen beginnen
|
|
Są naszymi przodkami pod względem językowym, ale nie musieli być przodkami genetycznymi. Słowianie wędrowali, ale wędrował też język.
|
|
|
Z jakimi problemami w temacie etnogenezy Słowian boryka się historia? Lernen beginnen
|
|
Późne źródła (IX w), gdzie mowa o Słowianach, ale to niepewne; piszą o krainach nie ruszając się z domu, na podst. niedokładnych map, prawdopodobnie nie stykali się ze Słowianami (może w V w, po rozprzestrzenieniu); mieli wiadomości nie z 1. ręki.
|
|
|
Z jakimi problemami w temacie etnogenezy Słowian boryka się archeologia? Lernen beginnen
|
|
kultura archeologiczna mogła obejmować kilka ludów, ale lud mógł składać się z kulku kultur; terminy nie są tożsame; kwestia datacji odnalezionych przedmiotów;
|
|
|
Dlaczego hydronimy nie są pewnym źródłem w badaniu etnogenezy Słowian? Lernen beginnen
|
|
Najstarsze nazwy, bo miekszańcy musieli odnaleźć się w terenie; nazwy, które mogą pochodzić sprzed okresu Słowian; dzisiaj nam nic nie mówią, mogą wyniakać z zatarcia znaczenia z powodu słowotwórstwa.
|
|
|
Dlaczego nazwy gatunków roślin i zwierząt nie są pewnym źródłem w badaniu etnogenezy Słowian? Lernen beginnen
|
|
W dużej perspektywie czasowej zmieniają się terytoria występowania roślin i zwierząt; współcześnie rośliny są przewożone; zmienia się klimat.
|
|
|
Dlaczego podobieństwo jezykowe nie jest pewnym źródłem w badaniu etnogenezy Słowian? Lernen beginnen
|
|
Języki nie muszą mieć wspólnego przodka, aby na siebie wpływać. Teoria drzewa genealogicznego; teoria falowa;
|
|
|
Czy w badaniu etnogenezy Słowian problemem jest skąpość danych? Lernen beginnen
|
|
Nie, problemem jest efekt ich odczytywania; problematyczność interpretacji.
|
|
|
Omów rozpad wspólnoty słowiańskiej. Lernen beginnen
|
|
Zakładamy, że najpierw była mała wspólnota, która się rozrastała; wspólnota nie zakłada istnienie jednego języka (VI w. p.n.e. - VI w. n.e.); od X w. mówimy o języku polskim (wzmacniany jest przez państwowość); V-VII w Słowianie docierają na Bałkany
|
|
|
Czy język czeski jest zachodni, czy południowy? Lernen beginnen
|
|
Czeski jest zachodni, ale na początku rozwijał się jak południowe, bo był wynikiem trzeciej migracji.
|
|
|
Co to jest palatalizacja? Lernen beginnen
|
|
Zmiękczenie: język dotyka podniebienia.
|
|
|
Kiedy miała miejsce pierwsza palatalizacja i jaki był jej przebieg? Lernen beginnen
|
|
II-III w. (regresywna); przebiega jednocześnie na czałym obszarze słowiańskim, np. okko --> ocko --> oczko.
|
|
|
Kiedy miała miejsce druga palatalizacja i jaki był jej przebieg? Lernen beginnen
|
|
VI-VII w. (też regresywna); monoftongizacja dyftongów np. muche --> muse --> musze
|
|
|
Kiedy miała miejsce trzecia palatalizacja i jaki był jej przebieg? Lernen beginnen
|
|
(progrezywna) różne hipotezy badawcze dot. czasu (mogła być: najwcześniejsza, pomiędzy I a VI, równolegle z II, najpóźniejsza) np. ovka --> ovc'a --> ovca
|
|
|
Scharakteryzuj polski język literacki. Lernen beginnen
|
|
1. Jest wspólny dla wszystkich, niezwiązany z regionem. 2. Pisana odmiana polszczyzny, która jest znormalizowana, skodyfikowana, wielofunkcyjna (np. j. prasy, poezji). 3. nie jest tym samym co język literatury.
|
|
|
W którym wieku ma miejsce wybuch piśmiennistw w j. polskim? (Podaj 2 koncepcje) Lernen beginnen
|
|
1. II poł. XVI w. (wg hipotezy małopolskiej, język lit. już na pewno był) 2. XIV w. (hipoteza wielkopolska: piśmiennictwo ciągłe)
|
|
|
Kto jest za koncepcją małopolską? Lernen beginnen
|
|
Bruckner, Milewski, Taszycki.
|
|
|
Palec pod budkę kto jest za koncepcją wielkopolską? Lernen beginnen
|
|
Nicz, Rudnicki, Kuraszkiewicz, Stiebel.
|
|
|
Jakie kwestie były brane pod uwagę w rozstrzyganiu problemu wybuchu piśmiennictwa? Lernen beginnen
|
|
Kwestie: czasu, regionu, kierunku normalizacji (czy najpierw dialekt kulturalny, czy język główny, ogólnopolski).
|
|
|
Czym wyróżnia się wielkopolska odmiana polszczyzny? Lernen beginnen
|
|
Udźwięczniającą fonetyką międzywyrazową, dyftongizacją, samogłoski nosowe wymawiane wąsko i synchronicznie (wionzać, wszyndzie, widzom itd.)
|
|
|
Czym wyróżnia się małopolska odmiana polszczyzny? Lernen beginnen
|
|
Mazurzenie, brak dyftongizacji, nosowa wymowa ą i ę; wymowa końcówki -enka; inicjalny akcent wyrazowy; zaśpiew w mowie potocznej; częste wymawianie partykuły "że".
|
|
|
Jaka odmiana jezyka mogła wpływać na j. literacki w XVII w? Lernen beginnen
|
|
W XVII w mógł wpływać j. mazowiecki (kwestia stolicy i wpływu na język przez prestiż).
|
|
|
Jaki był wpływ mazowsza na fonetykę j. literackiego? Lernen beginnen
|
|
1. Ukształtowanie grupy spółgoskowej "śr"/"źr"; 2. zanik samogłoski pochylone "a" i "e"; 3. Końcówka D w lp "e" przeszło w "i"/"y" (ziemie --> ziemi).
|
|
|
Jaki był wpływ mazowsza na morfologię j. literackiego? Lernen beginnen
|
|
1. Przedrostki "naj" w stopniu najwyższym; 2. przyrostek "ywać/"iwać" w czasownikach (wcześniej "awać"/"ować" np. wykonawać); 3. Przyrostek "ak" przy nazwach istot młodych; 4* kwestia dyskusyjna z przyrostkiem "ę".
|
|
|
Dlaczego kresy zaczęły wpływać na język literacki? Lernen beginnen
|
|
Np. przez ważne ośrodki kulturalne: Wilno.
|
|
|
Skąd się wzięli Polacy na Kresach? Lernen beginnen
|
|
1. Wilno, ważne ośrodki kulturalne; 2. Unia lubelska (powstanie RP Obojga Narodów: Polska i Wielkie Księstwo Litewskie) 1569. Na Litwie mówiono przede wszystkim po rusku; 3. Migracje ludności (szlachta, chłopstwo pod wpływem konfliktów zbrojnych;
|
|
|
Czy można mówić o dialekcie kresowym? Lernen beginnen
|
|
Nie, bo dialekt jest odmianą j. ogólnego. Lepiej: polszczyzna kresowa/j. polski na Kresach.
|
|
|
Jaki był wpływ polsczyzny kresowej na fonetykę j. literackiego? Lernen beginnen
|
|
1. Zmiana wymowy nazwisk zakończonych na "owicz"/"ewicz"; 2. W czasownikach zakończonych na "tać" "ć" przeszło w "cz" np. depczę; 3. Bogactwo przyrostków zdrabniających zakończonych na "eńka" itp.; 4. Upowszechnia się przedrostek "prze" np. przemiły.
|
|
|
Jakie są dwa etapy rozwoju j. literackiego? Lernen beginnen
|
|
I - kształtowanie (wlkp. i młp.); II - wykończenie - mazowsze i kresy.
|
|
|
Wymień 6 przełomów w kształtowaniu się polskiego jęz. literackiego (z datacją). Lernen beginnen
|
|
1. XIIw Uchwycenie najstarszych tekstów: wyrazy, zdanie (1270), zab. ciągłe (XIVw) 2. Gatunki: np. pierwszy przekład biblijny (XVw) 3. Traktaty ort. (1440; XVIw Zaborowski) 4. Teksty naukowe 5. Książka druk. (XVIw, Raj duszny) 6. Uniwersytet (1364).
|
|
|
Wymień przełomy w kształtowaniu się czeskiego jęz. literackiego (z datacją). Lernen beginnen
|
|
XIIw - zabytki; 1057/XIIIw - zdanie; koniec XIIIw - teksty ciągłe; lata 80 XIVw - przekład biblijny; XVw - Jan Hus, reforma ort.; 1468 druk; 1348 uniwersytet.
|
|
|
Kto był lepszy jeśli chodzi o rozwój jezyka literackiego? Lernen beginnen
|
|
Czechy wyprzedzały PL o 100 lat. Druk pojawił się, gdy czeski był już rozwinięty, a w PL druk przyczynił się do rozwoju. Mało jest tekstów PL nieprzerobionych z czes.; prestiż czeskiego i łaciny - zwyciężały cechy dialektalne mające poparcie w czes.
|
|
|
Co się wydarzyło w 1620? I jakie były trgo konsekwencje dla j. czeskiego? Lernen beginnen
|
|
Klęska Czechów pod Białą Górą -> katolizacja i germanizacja szachty: język literacki przestał być używany (tylko mówiony i dialektalny) -> do dziś: dyglosja/dwukodowość czeskiego (literacki różny od mówionego)
|
|
|
W którym wieku nastąpiło odrodzenie narodowe w Czechach i jakie były jego konsekwencje? Lernen beginnen
|
|
XVIII i XIX w - odrodzenie nar. -> tworzenie odrębności narodowej/językowej; powstaje nowoczesny czeski j. literacki.
|
|
|
Podaj autora i nazwę XIX wiecznego słownika czeskiego. Lernen beginnen
|
|
Słownik czesko-niemiecki Józefa Jungmana (uzupełnianie luk koszystaniem z języka polskiego i rosyjskiego.
|
|
|
Jak był widziany język słowacki? Lernen beginnen
|
|
Ma krótszą tradycję i nigdy nie był postrzegany jako prestiżowy z naszego punktu widzenia; Słowacja nie miała swojej państwowości, a państwo pomaga rozwijać kulturę i język.
|
|
|
W którym roku powstała Czechosłowacja? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
W którym roku powstała Słowacja? Lernen beginnen
|
|
W 1993 (wcześniej był to region o mniejszej lub większej autonomii)
|
|
|
W którym wieku powstał słowacki język literacki, skąd się wziął i co narobił? Lernen beginnen
|
|
W XVIIIw. - początek powstawania, a powstanie w XIX w.; kształtuje się na podstawie dialektów zach-słow., bo były najbliższe czeskiemu(wcześniej j. czeski był j. lit.); XIX w. - środkowosł. -> oderwanie się od Czechów.
|
|
|
W którym wieku przełożono Biblię na j. słowacki? Lernen beginnen
|
|
W XVIIIw - klasztor w Pieninach.
|
|
|
Scharakteryzuj język dolno- i górnołużycki. Lernen beginnen
|
|
hamuje go brak państwowości; jęz. z zach. kręgu chrześcijańskie; nie jest wymarły - funkcjonuje (tożsamość jest pielęgnowana - szkoły, tablice, książki itd.)
|
|
|
Kto i kiedy przetłumaczył Biblię na górno i dolnołużycki? Lernen beginnen
|
|
przełom: tłumacz. Biblii na jęz. narodowe (1548 r. I tłum. Biblii Lutra przez Mikołaja Jakubica) - określa się je jako tłum. Na dialekt żarski.
|
|
|
Jakie 3 jęz. lit. były w górnych i dolnych Łużycach? Lernen beginnen
|
|
hociebuski (wariant protestancki); kulowski (katolicki) i budziszyński (protestancki).
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Na styku dwóch państw. Obecnie tylko na terenie Niemiec.
|
|
|
Gdzie leżą Górne, a gdzie Dolne Łużyce? Lernen beginnen
|
|
Dolne Ł. Są na północy (Budziszyn), a górne na południu (Hociebusz), bo patrzy się względem rzeki - Nysy Łużyckiej.
|
|
|
Kiedy pojawia się jeden język Łużycki i na podstawie jakiego wariantu? Lernen beginnen
|
|
Powstaje w XIX wieku, na podstawie budziszyńskiego. Jest to język bezwyznaniowy.
|
|
|
Co się stało z Łużyczanami po II wś? Lernen beginnen
|
|
Zostali uznani w Niemczech za mniejszość. Mniejszości będą zawsze dujęzyczne. Muszą się odnaleźć w społ. Najczęściej pierwszym jęz. jest ogólnonarodowy, więc łużycki jest zagrożony wymarciem.
|
|
|
Kiedy i jak zostały uporządkowane kwestie języka łużyckiego? Lernen beginnen
|
|
W XIX wieku na fali odrodzenia narodowego.
|
|
|
Jakie języki wyodrębniły się pod koniec XVII wieku? Lernen beginnen
|
|
Języki wschodniosłowiańskie: rosyjski, ukraiński, białotuski.
|
|
|
Scharakteryzuj j. rosyjski literacki. Lernen beginnen
|
|
Scs był przez długi czas jęz. lit. -> przejmował coraz więcej el. jęz. ruskiego; utworzył się w XVIII/XIX w. [późno, ale przez rolę scs]
|
|
|
Wymień zasłużonych dla j. ros. lit. Lernen beginnen
|
|
Puszkin (fizyk, chemik i pisarz, napisał gram. j. ros. na podst. mowy w Moskwie); Piotr I (reformacja alfabetu [cyrylicy], wprowadza grażdankę, którą przyswojono we wszystkich jęz., w których była cyrylica.
|
|
|
Kiedy kształtuje się język ukraiński? Lernen beginnen
|
|
Kształtuje się w tym czasie, kiedy rosyjski.
|
|
|
Wymień pisarzy ukraińskich? Lernen beginnen
|
|
Taras Szewczenko, A. Franko (ważni dla języka).
|
|
|
O jaką gwarę opiera się jęz. ukraiński? Lernen beginnen
|
|
Jest oparty na podst. Gwary naddnieprzańskiej.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Mieszanka ukraińskiego i rosyjskiego.
|
|
|
Lernen beginnen
|
|
Mieszanka białoruskiego i rosyjskiego.
|
|
|
Kiedy rozwija się lit. jez. białoruski? Lernen beginnen
|
|
W XIX wieku, ale przez wpływy rosyjskie został zachamowany. Obecnie się go wskrzesza.
|
|
|
Co można powiedzieć o słoweńskim języku literackim? Lernen beginnen
|
|
Rozwijał się tak samo jak w Czechach i w Polsce. Istnieje od XVI w. (Słowenia - kraj od zawsze katolicki).
|
|
|
Co można powiedzieć o bułgarskim języku literackim? Lernen beginnen
|
|
Najstarszy literacki jęz. słowiański; kolejny etap scs (obecna struktura bardzo oddalona od scs); bułgarski narodowy - XIXw (odrodzenie narodowe); powstał na podstawie gwar południowo-bułgarskich. Po 1045 reforma cyrylicy zbliżająca ją do grażdanki.
|
|
|
Co można powiedzieć o macedońskim języku literackim? Lernen beginnen
|
|
Pojawia się po 1945 na podłożu gwar centralnych. Macedonia (ważna historycznie) nie była samodzielnym państwem (Jugosłowiańska Republika Macedonii);
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj tytuł artykułu H. Dalewskiej-Greń. Lernen beginnen
|
|
Kształtowanie się narodowych literackich języków słowiańskich - typy dróg rozwojowych.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Wymień dwie strefy kulturowe narodów słowiańskich i podaj przyporządkowane im kraje. Lernen beginnen
|
|
Slavia Orthodoxa (s. kult. grecka [bizantyńska]): (Rosja, Ukraina, Białoruś, Serbia, Macedonia, Bułgaria) i Slavia Latina/Romana (s. kult. łacińska [rzymska]): Polska, Czechy, Słowacja, Łużyce, Słowenia, Chorwacja
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co jest wykładnikiem przynależności do dwóch stref kulturowych? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki język pełni funkcję jęz. literackiego w Slavia Orthodoxa? Scharakteryzuj go. Lernen beginnen
|
|
Język staro-cerkiewno-słowiański, najstarszy język słowiański mający formę pisaną, skodyfikowany w IX w. przez Cyryla i Metodego na podstawie dialektów macedońskich okolic Salonik.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Przez kogo używany był SCS? Podaj pierwsze centrum piśmiennictwa w tym języku. Lernen beginnen
|
|
SCS był używany też przez Słowian zachodnich. Pierwsze centrum piśmiennictwa w tym języku: państwo wielkomorawskie.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak SCS rozwijał się w Czechach? Lernen beginnen
|
|
Piśmiennictwo w SCS było kontynuowane w Czechach do końca XI w. Współistniało z Łaciną. Ostatni ośrodek piśmiennictwa słow. w Czechach – klasztor w Sazawie à szybki rozwój czeskiego języka literackiego.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak SCS rozwijał się w Chorwacji? Lernen beginnen
|
|
Nie miał tam aż takiej rangi jak w Slavia Orthodoxa. Nastąpiło tam zbliżenie języka pisanego i mówionego. Obszar piśmiennictwa cerkiewnego był tam niewielki. Liturgia słowiańska przetrwała aż do XX w.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj najstarszy zabytek słowiański pisany alfabetem łacińskim. Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki alfabet wymyślili Cyryl i Metody? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Gdzie powstała cyrylica i jakie kraje zaczęły się nią posługiwać? Lernen beginnen
|
|
Powstała najprawdopodobniej w Bułgarii, potem przeszła do Macedonii, Serbii, Bośni i na Ruś, dotarła też do Czech.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak wyglądała próba ponownego zaszczepienia SCS w Czechach. Kiedy miała miejsce? Lernen beginnen
|
|
XIV w: Król sprowadził chorwackich głagolaszy.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Gdzie i w którym roku w Polsce powstał klasztor głagolicki? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki słowiański język literacki został najwcześniej ukształtowany? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Od którego wieku datuje się zabytki ciągłe pisane w języku czeskim? Lernen beginnen
|
|
Zabytki ciągłe pisane – od końca XIII w. XIV w. – różne gatunki piśmiennictwa.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy miał miejsce pierwszy przekład Biblii na czeski? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Od którego wieku datuje się zabytki ciągłe pisane w języku polskim? Lernen beginnen
|
|
Najstarsze teksty ciągłe w j. polskim – XIV w.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Wpływ jakiego języka na j. pol. był prestiżowy? Gdzie można ten wpływ odnaleźć? Lernen beginnen
|
|
Wpływ języka czeskiego w leksyce i fonetyce.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku ukształtował się polski j. literacki? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku rozwinęło się piśmiennictwo narodowe w Chorwacji? Kiedy nastąpił szczyt rozwoju? Lernen beginnen
|
|
Na przełomie XIV i XV w. – (dialekt czakawski); szczyt rozwoju – XVI w. Różne gatunki literackie.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku rozwinęło się piśmiennictwo narodowe w Słoweni? Lernen beginnen
|
|
W 2 poł. XVI w. – przekład Nowego Testamentu, gramatyka j. słoweńskiego
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy miały miejsce pierwsze druki na Łużycach? Lernen beginnen
|
|
Pierwsze druki – 2 poł. XVI w., ale nie dochodzi do utworzenia j. literackiego.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku wprowadzono normę górnołużycką? Czego dotyczyła? Lernen beginnen
|
|
XVII i XVIII w. w wariancie katolickim i ewangelickim. Odrębny j. literacki na Dolnych Łużycach. Tylko język religijny.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Dlaczego j. polski rozwijał się harmonijnie? Lernen beginnen
|
|
Mamy ten sam system językowy co od czasów Piastów.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy nastąpiło zahamowanie w rozwoju języka czeskiego? Kiedy język ten się odrodził? Lernen beginnen
|
|
Po klęsce na Białej Górze (1620 r.) j. czeski zostaje zatrzymany – odrodzenie na końcu XVIII w. i XIX w. (zapożyczenia z j. polskiego).
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czy język słoweński rozwijał się harmonijnie? Kiedy powstał wspólny j. słoweński? Lernen beginnen
|
|
Nie. Charakteryzowała go stagnacja, regionalizacja. XVIII w. – kilka regionalnych j. literackich. Wspólny – XIX w.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co cechowało językowo Chorwację? Co wydarzyło się w XVII wieku? Lernen beginnen
|
|
Regionalność. XVII w. – upadek literatury czakawskiej, potem przestaje być j. literackim.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy datuje się początek narodowego języka słowackiego? Lernen beginnen
|
|
Pod koniec XVIII w. (wcześniej używali czeskiego)
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku wypada okres kształtowania się większości współczesnych narodowych słowiańskich j. literackich? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Dlaczego język pisany i potoczny mówiony w Czachach i Słowenii są b. różne? Lernen beginnen
|
|
Ze względu na oparcie j. literackiego na języku z dawnych form rozwojowych.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Dlaczego w trakcie odrodzenia narodowego Chorwaci zrywają z tradycją? Lernen beginnen
|
|
Ponieważ podstawą j. lit. będzie sztokawski dialekt jekawski.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kim są ilircy? Lernen beginnen
|
|
Są to działacze odrodzenia narodowego.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co zrodbił Vuk Karadzić? Lernen beginnen
|
|
Wprowadził nowy serbski j. literacki. Potem: dążenie do dostosowywania j. chorwackiego do tych norm, w celu utworzenia wspólnego języka Serbskiego i Chorwackiego.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Na czym opierają się Słowacy zastępując dotychczasowy j. literacki? Lernen beginnen
|
|
Opierają się na dialektach środkowosłowackich.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy nastąpiło zjednoczenie Górnych Łużyczan? W obrębie czego? Na jakiej podstawie? Z jakim skutkiem? Lernen beginnen
|
|
XIX w. – w obrębie jednego j. literackiego, podstawa: wariant ewangelicki. Nie udaje się połączenie wszystkich Łużycan w obrębie jednego j. literackiego.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakie redakcje powstają w XIX w.? Co się dzieje z SCS? Lernen beginnen
|
|
Powstają redakcje: bułgarska, serbska, ruska (SCS nasycony j. mówionym danego regionu).
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czym charakteryzował się język rosyjski na początku XVIII w.? Lernen beginnen
|
|
W języku rosyjskim występowały wtedy dwie normy j. literackiego – styl wysoki i niski, potem średni.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku nastąpił proces kształtowania się współczesnego j. rosyjskiego literackiego? I co w nim przeważało? Lernen beginnen
|
|
W połowie XVIII w. Styl średni – dominujący, więź z tradycją cerkiewną.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jaki język przenika j. cerkiewny redakcji rosyjskiej od XVII w. i co się dzieje w wieku XIX? Lernen beginnen
|
|
bułgarski j. literacki. XIX w. – nowy kształt j. literackiego, oparcie języka na żywym j. bułgarskim.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakich języków i w jakich redakcjach używali Serbowie do XVIII w. włącznie? Lernen beginnen
|
|
W funkcji j. literackiego używali najpierw SCS, a od XII w. cerkiewnego w redakcji serbskiej. W XVIII w. redakcja serbska zastąpiona zostaje redakcją rosyjską.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakie 3 języki w roli literackich wykorzystywane były przez Serbów w XVIII w.? Lernen beginnen
|
|
Cerkiewny w red. rosyjskiej, ludowy dialekt sztokawski, mieszanina cerkiewnego, rosyjskiego i serbskiego.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W którym wieku i za czyją sprawą j. serbski zerwał z tradycją cerkiewną? Lernen beginnen
|
|
Współczesny j. serbski – Vuk Karadzić – zerwanie z tradycją cerkiewną (XIX w.)
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czy Vuk Karadzić radzi Ci wódki się napić po egzaminie? Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Gdzie białoruski był językiem urzędowym? Lernen beginnen
|
|
W Wielkim Księstwie Litewskim.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj nazwę i wiek pierwszej książki drukowanej w jęz. białoruskim. Lernen beginnen
|
|
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co się dzieje z białoruskim w XVIII i XIX wiekach? Lernen beginnen
|
|
Piśmiennictwo zanika w XVIII w. XIX w. – próby wprowadzenia b. do literatury. Białoruski kształtuje się nadal, w oderwaniu od tradycji cerkiewnej.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] W jakich wiekach j. ukraiński był językiem piśmiennictwa na Ukrainie? Lernen beginnen
|
|
Od poł XVI w. do końca XVII w.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Co się działo w XIX w. z jęz. ukraińskim. Wymień ważne nazwisko. Lernen beginnen
|
|
J. literacki – XIX w. – duży udział Tarasa Szewczenki. Odrębność wschodniej i zachodniej Ukrainy.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Scharakteryzuj język macedoński. Lernen beginnen
|
|
Najstarszy i najmłodszy język literacki – skodyfikowany na bazie dialektów okolic Sołunia przez Cyryla i Metodego, pierwszy j. piśmiennictwa słowiańskiego. Współczesny macedoński – l. 50./60. XIX w. Tak samo jak bułgarski.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Z czym skojarzysz Jana Kollara? Lernen beginnen
|
|
Z projektem utworzenia języka ilirskiego, dla wszystkich południowych Słowian.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Z czym wiąże się panslawizm? Lernen beginnen
|
|
Z projektami tworzenia języka ogólnosłowiańskiego – najwięcej takich koncepcji w rejonie chorwacko-słoweńskim.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Do czego przyczyniły się idee iliryzmu? Lernen beginnen
|
|
Przyczyniły się do zjednoczenia wszystkich Chorwatów w obrębie jednego języka literackiego opartego na dialekcie sztokawskim i jednego języka liter. dla Serbów i Chorwatów – XIX w.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czym różnią się j. słowiańskie? Lernen beginnen
|
|
Różnią się charakterem związku między j. literackim a jego bazą dialektalną.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy baza dialektalna jest homogeniczna? Lernen beginnen
|
|
Gdy j. lit. oparty jest na jednym dialekcie.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Kiedy baza dialektalna jest heterogeniczna? Lernen beginnen
|
|
Gdy łączy elementy różnych dialektów
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jakie dialekty występują w j. polskim? Lernen beginnen
|
|
Dialekty wielko- i małopolskie, później mazowiecki i kresowy, ale od XVI w. rozwija się w oderwaniu od bazy dialektalnej.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Jak wygląda alfabet w Slavia Ortodoxa? Lernen beginnen
|
|
Alfabet łaciński w Slavia Orthodoxa – na pograniczu polsko-białoruskim i polsko-ukraińskim.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Czym jest mikrojęzyk? Lernen beginnen
|
|
Cechuje go zwykle mniejszy stopień kodyfikacji normy niż literackie języki narodowe, funkcjonują na małym terytorium, w obrębie społeczności charakteryzujących się odrębnością kulturalną i językową, rzadziej narodowością.
|
|
|
[H. DALEWSKA-GREŃ] Podaj przykłady i występowanie mikrojęzyków. Lernen beginnen
|
|
Najwięcej na południowej słowiańszczyźnie: dialekt kajkawski i czakawski. Na wschodzie – brak. Zachód – słowaccy kalwini w XX w. j. literacki oparty na dialektach kaszubskich.
|
|
|