wprowadzenie do prawa zobowiązań

zobowiązanie

stosunek prawny między dwiema stronami (wierzycielem – creditor, a dłużnikiem – debitor), z których pierwszy domaga się określonego świadczenia od drugiej – zobowiązanej do jej wykonania

Odpowiedzialność

zaspokojenie wierzyciela z majątku dłużnika

dare

Danie(przeniesienie) prawa własności

facere

wykonanie

praestere

świadczenie

nexum

pożyczka pieniężna (nexis - dłużnik)

sponsio

powstawało przez zapytanie wierzyciela i odpowiedź dłużnika w przepisanej formie, 1. forma przejęcia odpowiedzialności za cudze> własne czynności prawne>świadczenie długu i w razie niedopełnienia tego obowiązku, odpowiedzialność.

mutuum

nieformalna pożyczka

stipulatio

kontrakt słowny

expensilatio

kontrakt literalny

fiducia

kontrakt powiernictwa

depositum

kontrakt przechowania

commodatum

kontrakt użyczenia

pignus

kontrakt zastawu

emptio-venditio, locatio conductio, societas

sprzedaż, najem, spółka

mandatum

zlecenie

acceptilatio

umorzenie postępowania według prawa cywilnego

nowacja

zastępienie zobowiązania nowym

litis contestatio

czynność w rzymskim prawie procesowym, która kończyła postępowanie in iure (pierwszą część rzymskiego postępowania sądowego). Wezwanie świadków lub przekazanie formułkinpozwanemu przez powoda

prawo regresu

jeżeli dłużnik solidarny uregulował cały dług, mógł domagać się zwrotu od współdłużników części ich długu, tak samo współwierzyciele mogli domagać się swoich części od wierzyciela, który przejął całe świadczenie

Kumulatywność

każdy z dłużników odpowiadał za całe świadczenie, które kumulowało się po stronie wierzyciela

Cesja

Przelanie wierzytelności z dotychczasowego wierzyciela – cedenta na drugą osobę – cesjonariusza na podstawie umowy cesyjnej; nie wymagało to zgody dłużnika.

zobowiązania alternatywne

dłużnik był zobowiązany do kilku świadczeń, ale spełnienie jednego zwalniało go z pozostałych

Upoważnienie przemienne facultas alternativa

dłużnik mógł zastąpić spełnienie jednego świadczenia poprzez drugie

culpa lata, culpa levis, levis> in abstracto, >in concreto

duże niedbalstwo, małe, osoby szanowanej, osoby zwykle porządnej w swoich interesach

skargi stricti iuris

w przypadku oznaczonej kwoty – zasądzał na jej zapłacenie; jeśli chodziło o rzecz - przeciętną sprzedajną wartość (ile była warta) rzeczy w chwili litis contestatio,

actiones in factum – res certa

obiektywna wartość rzeczy (verum pretium), jednak w chwili wydania wyroku (ile będzie warta),

actiones bona fidei

subiektywna wartość rzeczy z pozycji wierzyciela

formuła in quod interest

różnica między tym co mogłoby być w razie odpowiedniego wykonania a stanem faktycznym

w przypadku certa quantitas vel natura prawo justyniańskie mówiło

kara nie może przekraczać dwukrotnej wartości rzeczy

damnum emergens (rzeczywistą stratę), lucrum cessens (przewidywane stracone zyski), nie liczyło się przywiązanie do rzeczy

damnum emergens (rzeczywistą stratę), lucrum cessens (przewidywane stracone zyski), nie licząc się przywiązać do rzeczy

w razie mora dłużnika, wierzyciel używał

pacti non petendo, skarga nie podlegająca ekscepcji

w przypadku mora creditoris

dłużnik odpowiadał tylko za dolus i culpa lata i to wierzyciel ponosił odpowiedzislność za ewentualne koszty

Nuda pacta

kontrakty nagie – nie podlegające zaskarżeniu, z czasem niektóre uzyskały zaskarżalność – pacta vestitia – umowy „ubrane” pacta praetoria, pacta legitima – przez ustawodawstwo cesarskie, pacta adiecta – umowy dodane

Zobowiązania stricti iuris

zaskarżalne actiones stricti iuris – ściśle według litery umowy, niezależnie od zasad słuszności, były to kontrakty werbalne i literalne oraz kontrakt pożyczki, pozostałe były kontraktami bonae fidei – zobowiązania dobrej wiary.

Wymień kontrakty realne

Kontrakt pożyczki mutuum, kontrakt powiernictwa fiducia, kontrakt użyczenia (commodatum), kontrakt depozytu (depositum) > dea ostatnie dają tylko dzierżenie, kontrakt zastawu ręcznego (pignus) dawał jedynie poręczenie

wymień kontrakty werbalne

iusiurandum liberti(przyrzeczenie wyzwoleńca), dotis dictio(przyrzeczenie posagu), stypulacja

wymień kontrakty konsensualne

emptio venditio, locatio conductio, societas, mandatum

literalne

expensilatio, nowacja, delegacja, skrypty dłużne

Kontrakt pożyczki

przeniesienie własności wierzyciel musiał być jej właścicielem, rzeczy zamiennej z zastrzeżeniem zwrotu w oznaczonym terminie/na żądanie, tylko rzeczy oznaczone gatunkowo zamienne. jednostronnie zobowiązująca, stypulacja odsetek.

specjalne pożyczki

fili familias i pożyczka morska -Określano trasę żeglugi, wierzyciel ponosił ryzyko zniszczenia towaru, poza zajściem winy dłużnika. W prawie klasycznym nie limitowano wysokości odsetek, ces. Justynian określił je na max. 12 % rocznie

Fiducia cum creditore contracta

przeniesienie własności z zastrzeżeniem zwrotu, tutaj przewłaszczenie dla zabezpieczenia zobowiązania

fiducia cum amico contacta i cum creditore contracta zawierana za pomocą?

za pomocą mancypacji lub in iure cessio, w interesie nabywcy zawierano fiducię (przeniesienie własności dla umożliwienia używania rzeczy)

rodzaje szczególne depozytu

depozyt konieczny(pożar), sekwestrowy (w razie sporu),

depozyt nieprawidłowy a pożyczka

również przechowywanie rzeczy z przeniesieniem własności, jednakpożyczka dochodziła do skutku w interesie odbiorcy, depozyt nieprawidłowy ® deponenta; pożyczka stricte iuris, depozyt bona fidei,

kontrakt użyczenia (commodatuum)

Oddanie w bezpłatne używanie rzeczy (niezużywalnej) przez komodanta – komodatariuszowi, z obowiązkiem oddania tej samej rzeczy (in specie) w oznaczonym czasie

scharakteryzuj commodatum

dwustronnie obowiązujące niedoskonałym, dawał jedynie dzierżenie rzeczy. Zwrot w oznaczonym terminie/ po spełnieniu celu użyczenia rzeczy. komodatariusz- odpowiedzialność za dolus, culpa lata i culpa levis in abstracto, oraz zobowiązanie do custodia.

precarium

podobne do commodatum, dotyczyło ziemi,

prekarzyście przysługiwała

ochrona posesoryjna

przeciwko wadliwemu prekarzyście

interdicto de precario

uprawnienia stron w przypadku commodatum

Komodatariuszowi miał prawo retencji – zatrzymania rzeczy do czasu zwrócenia kosztów, miał skargę – actio commodati contraria.