WSPOLCZULNY

Układ współczulny składa się z dwóch części

ośrodkowej i obwodowej

osrodkowa cz

Ośrodkowej, znajdującej się w rdzeniu kręgowym jako jądro pośrednioboczne (C8-L2/3).

obwodowa cz

Obwodowej, która wychodzi w postaci gałęzi łączących białych. Każda z gałęzi dochodzi do zwoju pnia współczulnego. 70% włókien w części obwodowej to włókna zazwojowe, niezmielinizowane, reszta trzewne

Mediatorem we włóknach przedzwojowych jest

acetylocholina, natomiast włókna sympatyczne zazwojowe wydzielają noradrenalinę. Wyjątkiem są włókna zazwojowe pobudzające gruczoły potowe, które wydzielają acetylocholinę.

W synapsie 90% noradrenaliny

jest wychwytywane zwrotnie.

Aminy katecholowe są metabolizowane przez

MAO i COMT.

Występują w nim receptory

α1, α2, β1, β2 i β3.

Pobudzenie receptora α1

następuje aktywacja fosfolipazy C przez białko G à to wzmaga syntezę IP3 oraz DAG à to prowadzi do uwolnienia Ca2+ z ER à napływ Ca2+ do komórki à skurcz naczyń krwionośnyc

Pobudzenie receptora α2

zaham cykl aden à następuje zablokowanie Ca2+ à następuje akt kan K+ à spadek uwalniania norad do szcz syn.

Pobudzenie receptora β1

pobudz bialk G->akt cyklazy adenylan->akt kinazy bialk->fosforylacja kan ca2+->naplyw jonow ca2+ à przyspieszenie narastania potencjałów w sercu (działanie entropowe (+), działanie chronotropowe (+)).

Pobudzenie receptora β2

 następuje wzrost aktywności białka Gs à wzrost ilości cAMP à aktywacja kinazy białkowej PKA à aktywacja białka Rho à  spadek poziomu Ca2+ w komórce.

Strategiczne znaczenie rozmieszczenia w/w receptorów w organizmie:

α1 – naczynia; • α2 – wszystkie synapsy układu współczulnego; • β1 – serce; • β2 – narządy trzewne + oskrzela + macica

Katecholaminy:

noradrenalina, adrenalina, dopamina

Noradrenalina

działa na receptory α1, α2 i β1. Powoduje skurcz naczyń (α1); daje efekt chrono- i inotropowy dodatni (β1). Podnosi ciśnienie skurczowe i rozkurczowe.

Noradrenalina stosowanie

Stosowana we wstrząsie neurogennym i septycznym. Zmniejsza wydzielanie insuliny

Adrenalina

działa na receptory α1, α2, β1, β2. Powoduje skurcz naczyń (α1); daje dodatni efekt chrono i inotropowy (β1). Powoduje rozkurcz naczyń trzewi i oskrzeli (β2).

Adrenalina w jej wyniku

W wyniku tego rośnie tylko ciśnienie skurczowe, a rozkurczowe spada. Stosowana we wstrząsie septycznym i anafilaktycznym. Podczas resuscytacji podaje się 0,5-1 mg co 3-5minut

Dopamina

ziała na receptory D3, α1 i β1 zależnie od dawki. Podawana przy pomocy pompy infuzyjnej, która zapewnia stałą podaż leku w jednostce czasu:

α – mimetyki: do uzytku ogolnoustrojowego

używa się midodryny – α1 agonisty. Jest używana do leczenia niedociśnienia, przeciwwskazana w przeroście prostaty, nadczynności tarczycy i guzie chromochłonnym, co wynika z pobudzenia układu współczulnego.

a-mimetyki: miejscowo

używa się fenylefryny, ksylometazoliny, nafazoliny głównie w postaci kropli do nosa. U dzieci nie można używać aerozoli (działanie ogólnoustrojowe). Leki te mogą powodować nadciśnienie, krwawienia z nosa, atrofię śluzówek

α i β – mimetyki

(działają jak noradrenalina): a. Etylefryna; b. Oksolefryna.

β – mimetyki nieselektywne (odtrutka na β-blokery):

Orcyprenalina; b. Izoprenalina.

β2 – agoniści

(ich selektywność kończy się przy wysokich dawkach!):; dlugo i krotko dzialajace

β2 – agoniści dlugo dzialajace

salbutamol, klenbuterol, saletrol – służą do kontroli astmy (redukcja ilości napadów).

b2 agonisciKrótko działające

fenoterol (używany do tokolizy), reproterol – służą do przerywania napadów astmy

β2 – agoniści zastosowanie

Leki te mają zastosowanie w terapii astmy lub tokolizie (przerwanie skurczów macicy podczas akcji porodowej).

Pośrednie sympatykomimetyki – dzielimy na

Powodujące wyrzut noradrenaliny do synapsy; b. Blokujące wychwyt zwrotny noradrenaliny z synapsy; c. Hamujące MAO i COMT.

Pośrednie sympatykomimetyki

efedryna, amfetamina, kokaina, metylosiarczan amezyny

Efedryna

ponadto pobudza ośrodkowo;

Amfetamina

tak samo, działa silniej niż efedryna

Kokaina

uzależnia fizycznie, znajduje zastosowanie do znieczulenia miejscowego;

Metylosiarczan amezyny

działa na wszystkie 3 sposoby, nie prowadzi do tachyfilaksji, stosowany w objawowym niskim ciśnieniu

Efedryna jest

szeroko rozpowszechnioną substancją wśród preparatów złożonych „na przeziębienie i grypę”. Dzięki działaniu na receptory α1 obkurcza naczynia krwionośne błon śluzowych, co prowadzi do złagodzenia objawów infekcji (kataru).

W przypadku nadużywania przytaczanych leków, które są dostępne bez recepty (Pośrednie sympatykomimetyki)

może dość do zawału serca (szczególnie u pacjentów z chorobami układu krążenia). Wynika to z aktywacji receptorów β1

dlaczego zawal serca jak za duzo posrednich sympatykomimetykow

Wynika to z aktywacji receptorów β1. Zwiększenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na dopływ krwi z naczyń wieńcowych, przy jednoczesnej aktywacji rec. α1, prowadzi do obkurczenia naczyń wieńcowych i narastania długu tlenowego w sercu.

α – antagoniści:

ergotamina, dihydroergotamina, fenoksybenzamina

Ergotamina

ma właściwości częściowych agonistów α i D i 5-HT, tonizuje naczynia;

Dihydroergotamina

ma właściwości częściowych agonistów α i D i 5-HT, tonizuje naczynia;

Fenoksybenzamina

nieodwracalnie blokuje receptory α; wykorzystywana przy skurczach cewki moczowej i przełomach nadciśnieniowych oraz medycynie doświadczalnej.

α1 – antagoniści co robią

nie blokują wyrzutu NA w synapsie, występuje ryzyko zaburzeń ortostatycznych:

α1 – antagoniści przyklady

prozosyna, terazosyna, doksazosyna, afluzosyna, tamsulozyna, urapidyl

Prazosyna

–prototyp;

Terazosyna, doksazosyna

używane w BPH;

Afluzosyna, tamsulozyna

blokują tylko receptory o podtypie α1a, które w większości występują w gruczole krokowym, więc mają małe działanie uboczne w postaci hipotonii ortostatycznych;

Urapidyl

oprócz działania na receptory α1 aktywuje również na rec. 5-HT1a (hamowanie ośrodkowe, podaje się go we wlewie). Ponadto blokuje receptory β1.

β – blokery

β1 – selektywne oraz β2 – nieselektywne; b. O aktywności częściowo agonistycznej – PAA; c. O nieswoistym działaniu na błonę komórkową (mało istotne); d. O dodatkowym działaniu wazodylatacyjnym (ważne).

Nieselektywne β-blokery

(należy na nie uważać w przypadku astmy): • Propanolol – w schorzeniach sercowo-naczyniowych, samoistnych drżeniach czy też stanach lękowych (ma działanie ośrodkowe); Bupranolol; • Tymolol; • Metypranolol

β-blokery wykazujące PAA

(przewaga komponentu antagonistycznego, ale są zdolne do pobudzania receptorów β u pacjentów z zaburzeniami rytmu): • Pindolol; • Oksyprenolol; • Acebutelol; • Kartelol.

Selektywni antagoniści β1

(jest to selektywność względna, przy dużych dawkach jest coraz słabsza): • Atenolol; • Acebutelol; • Betaksolol; • Metoprolol; • Bisoprolol; • Talinolol; • Esmolol – podawany i.v.

Selektywni antagoniści β1 leki te

mają mniejsze ryzyko powikłań w postaci hipoglikemii i napadu astmatycznego.

β-blokery ze stabilizującym działaniem na błonę komórkową ponadto

znieczulają błonę, ale w stężeniu terapeutycznym ten efekt jest minimalny. Rośnie wraz z lipofilnością leku: • Tymolol; • Pindolol; • Propanolol.

β-blokery z dodatkowym działaniem wazodylatacyjnym:

Karwedilol – α1 antagonista à najlepszy w badaniach klinicznych; • Celiprolol – β2 agonista; • Nabiwolol – wzmaga syntezę NO – używany u mężczyzn z problemami ze wzwodem

Kinetyka β-blokerów:

Lipofilne à więcej w tkankach, duży efekt I-go przejścia, krótki okres półtrwania; • Hydrofilne à mniej w tkankach, słaby efekt I-go przejścia; dłuższy okres półtrwania.

Przy odstawaniu β-blokerów występuje

efekt rebound, dlatego należy robić to stopniowo. Odtrutką na β-blokery jest glukagon lub atropina

Działania niepożądane β-blokerów:

Osłabienie siły skurczu serca, Zwiększenie oporu w drogach oddechowych; • Zwiększenie VLDL i spadek HDL; • maskowanie hipoglikemii.

Działania niepożądane β-blokerów: • Osłabienie siły skurczu serc

Osłabienie siły skurczu serca wynikające z działania ino- i chronotropowo (-) (w przypadku karwedilolu po pewnym czasie stosowania siła skurczu mięśnia sercowego rośnie);

Przeciwwskazania do stosowania β-blokerów:

Astma; • Bradykardia; • Blok przedsionkowo-komorowy II i III stopnia; • Cukrzyca ze spontanicznymi epizodami hipoglikemii. β-blokery wzmagają działanie leków antyarytmicznych.

Leki sympatykolityczne

klonidyna, metyldopa, rezerpina

Klonidyna

przenika do OUN i jest agonistą α2, tak samo działa na obwodzie. Oprócz tego łączy się z rec. imidazolinowymi, które obniżają napięcie w układzie współczulnym. Może powodować sedację i suchość w ustach.

Metyldopa

penetruje się do OUN, działa jak klonidyna, zalecana ciężarnym.

Rezerpina

zmniejsza zdolność gromadzenia się katecholamin w pęcherzykach synaptycznych, hamuje ATPazy, co prowadzi do braku amin w pęcherzykach. Obniża nastrój i jest przeciwwskazana w astmie.