antyk

Deus Ex machine

mechanika przedstawień teatralnych z grecji

aurea mediocritas

hiracjański złoty środek

carpe diem

Chwytaj dzień

non omnia marian

motyw nieśmiertelności artysty

katharsis

stan polegający na wyzwoleniu się od uczuć strachu i litości dzięki intensywnemu przeżyciu przez widza tragedii ukazującej heroizm ludzki

antyk

starożytna kultura głównie grecko-rzymska która stała się źródłem inspiracji dla kolejnych epok na przestrzeni dziejów

sztuka

dziedzina działalności ludzkiej uprawiana przez artystów

styl dorycki

brak upiększenia surowość

styl joński

zdobienia charakterystyczne ślimaki przypominające baranie rogi

styl koryncki

zdobienia w kształcie liści

twórcy tragedia antycznej

Ajschylos Eurypides i Sofokles

ajschylos

wyprowadza z chóru dwóch aktorów przedstawia sztuki w greckich amfiteatrach w agonii przywiązywał dużą wagę do pieśni chóru uważał że wszelkie konflikty wynikają ze złego stosunku ludzi wobec bogów

Eurypides

najmłodsze spośród tragików ogranicza rolę analiza psychologiczna postaci dzieło "infigienie"

Sofokles

tragediopisarz konflikt z władzą lub z bogami dzieła Król Edyp i Edyp w kolomos

epikureizm

twórca Epikur który głosił szczęście ziemskie przyjemności jako cel ludzkiego życia Carpe Diem Chwytaj dzień głosząc szczęście upatrujemy go w umiarze doskonałej harmonii

hedonizm

jest ideałem bardzo bliski epikureizmowi nurt Filozoficzny jego twórcą jest arystyb z syreny uważali rozkosz cielesną za jedyny cel życia człowieka i naczelny motyw ludzkiego postępowania najważniejszym dobrem i celem życia człowieka są przyjemności

stoicyzm

w każdej sytuacji zachowujesz spokój i rozwagę najsłynniejsi filozofowie szkoły stoickiej byli Greg Zenon z Kition i Rzymianin Seneka założona odnośnie natury świata

sceptycy

nie wierzysz w prawdę absolutna a przy okazji nie masz też zaufania do własnych sił wolisz nie zabierać głosu w żadnej sprawie bo i tak nie masz nadziei na rozwiązanie problemów

cynicy

kwestionowanie wszelkich norm społecznych nie ma społeczeństwa są tylko indywidualne jednostki

homer

autorstwo Iliady i Odysei dwa wielkie epos starożytne które ten miał stworzyć zapamiętać oraz przekazywać drogą ustną w ustnej postaci epopeje to przetrwały kilkaset lat aż do momentu spisania i h

literatura antyku

w dużej mierze miała charakter mówiony – była przekazywana ustnie, często z towarzyszeniem instrumentów.

podział mitów religijnych

Kosmo ogniczne antropogeniczne teogoniczne heroiczne genealogiczne aschetologiczne o życiu po śmierci astralne powstanie kosmosu lunarne o Księżycu solarna o słońcu

mity narodowe państwowee

założycielskie na przykład mit o Lechu Czechu i Rusie związane z wydarzeniami historycznymi na przykład cud nad Wisłą salmackie na przykład Polska narodem wybranym mity związane z wielkimi postaciami np mit Napoleona mity kulturowe np mit faust

mitologia

zbiór mitów zbiór toposów czyli powtarzających się motywów na przykład topos jabłka Biblia Królewna Śnieżka

mityzacja

kreowanie świata przedstawionego aby pokazać jego podobieństwa do obrazów i wyobraźni mitycznych

mit

pra gatunek ma stałą warstwę fabularną a różne literackie opracowania legła u podstaw religii

reinterpretacja mitu

Mit to powieść przekazywana z pokolenia na pokolenie tłumacząca zjawiska przyrodnicze na przykład Droga Mleczna czas i miejsce nieokreślony uległa u podstaw religii

funkcje mitu

poznawcza światopoglądowa religijna

sztuka apollińska

ład harmonia rytm dążenie do perfekcji zasady zgodne z klasystyczną koncepcją piękna równowaga

sztuka dionizyjska

dzikie wyuzdane tańce pochody bakchatek historie głośna muzyka podkreślenie pędu życia ekspresywnosc dynamika

epos

innacz epopeja należy do epiki cechuje się występowaniem konkretnych bohaterów występują działania ludzkiez równorzędnym działaniem bogów uroczysty patetyczny styl stosowanie wielu środków stylis. bohaterowie na tle ważnych zdarzen

etos

zbiór wartości charakterystyczny dla grupy zawodowej

heroizacja

nadawanie komuś lub czemuś cech bohaterstwa»

tragizm

sytuacja dotyczącą odpowiedzialności za los innych ludzi kategoria estetyczna prezentuje bohaterów w konflikcie z siłami wyższymi sytuacji wyboru przy czym każdy wybór prowadzi do klęski

epos homerycki

idealizm realizm cudowność

patos

. Polega na ukazywaniu zjawisk o charakterze monumentalnym i wzniosłym, o wysokich walorach uczuciowych powodujących stany napięcia emocjonalnego u odbiorców

porównanie homeryckie

porównanie, którego jeden człon jest rozbudowanym opisem ludzkich czynów zestawionych z zachowaniem zwierząt lub ze zjawiskami przyrody

porównanie homeryckie

porównanie, którego jeden człon jest rozbudowanym opisem ludzkich czynów zestawionych z zachowaniem zwierząt lub ze zjawiskami przyrody

stopa metryczna

odcinek wersu o z góry założonej kolejności występowania sylab długich

patos

podniosły charakter zdarzeń o wielkim, historycznym znaczeniu poważne tematy szyk przestawny wykorzystywanie symboli kulturowych

heksmetr

w wersyfikacji antycznej: wers składający się z sześciu stóp

trochej

stopa wierszowa złożona z sylaby długiej i krótkiej

epitet stały

powtarzające się określenia, które uwypuklają główną cechę bohatera lub zjawiska

daktyl

w metryce iloczasowej stopa metryczna składająca się z trzech sylab

zasada decorum

zasada stosowności

horacy

poeta rzymski żył w 2 połowie 1 wieku pne jego finansowym opiekunem był mecenas

budowa teatru

duż siedzeń dysroporcja do sceny budoway w kształcie amfiteatru siedzenia z kamenia pod gołym niebem theatron-miejsce gdzie siedzą osoby orchestra-miejsce dla chóru rampa-przejście dla chóru proskene-miejsce gdzie występują aktorzy skene-zadaszone gardero

Dionizos tearts

ku czci Dionizosa odbywały się na wiosnę wielkie dionizje-tragedia a małe Dionizje jesienią-komedia

aktor

tylko mężczyźni konieczność zakrywania twarzy maski-jeden aktor do kilku ról pozwalały ukryć płeć ubiór który optycznie powiększa aktora przez koturny przed wejściem okładany watą by go powiększyć nakładano na to himation peruka i onkos

dytyramb

chóralne pieśni ku czci Boga dionizosa

klasyka

dzieła sztuki i literatury z różnych okresów historycznych i stylów uznane za doskonałe

tragedia

utwór dramatyczny przedstawiający konflikt moralny, ideowy lub psychologiczny prowadzący nieuchronnie do klęski bohatera»

komedia

ga­tu­nek dra­ma­tycz­ny. Ko­me­die, ina­czej niż tragedie, cha­rak­te­ry­zu­ją się ra­do­sną, wol­ną od klęsk głów­nych bo­ha­te­rów, tre­ścią, a ich ak­cja ob­fi­tu­je w wie­le wy­da­rzeń, któ­re zmie­rza­ją do szczę­śli­we­go za­koń­cze­nia.

estetyka

pojmowana jako dyscyplina filozoficzna jest wiedzą o przedmiotach pięknych i przeżyciach z nimi związanych, potraktowana zaś jako oddzielna nauka — jest ogólną teorią sztuki.

katharsis

według poetyki Arystotelesa: stan polegający na wyzwoleniu się od uczuć strachu i litości dzięki intensywnemu przeżyciu przez widza tragedii ukazującej heroizm ludzki

mimesis

kategoria estetyczna wykształcona na gruncie filozofii starożytnej Grecji dla określenia sposobu naśladowania rzeczywistości w sztuce;

platonizm

doktryna filozofa platona

archetyp

pierwowzór jakiejś postaci, zdarzenia, motywu

Topos

stały motyw, temat utrwalony w literaturze

horacjanizm

odnoszące się do: 1) twórczości Horacego; 2) wpływu jego poezji na dzieła autorów późniejszych; 3) sposobu sięgania przez poetów kolejnych epok do jego pism jako do ważnego źródła tradycji kultury świata śródziemnomorskiego.

tragizm

sytuacja dotyczącą odpowiedzialności za los innych ludzi kategoria estetyczna prezentuje bohaterów w konflikcie z siłami wyższymi sytuacji wyboru przy czym każdy wybór prowadzi do klęski

ironia tragiczna

nieprzezwyciężona sprzeczność naznaczająca los bohatera tragedii, którego czyny wbrew jego woli i wiedzy prowadzą do wypełnienia przeznaczenia

konflikt tragixzny

nieroztrzygnięty konflikt z siłami zewnętrznymi lub konflikt wynikający że zdarzenia dwóch równoległych racji prowadzi do klęski bohaterów

wina tragiczna hamartia

tragedii starożytnej błędne rozpoznanie i fałszywa ocena własnej sytuacji przez bohatera. Bohater, nieświadomy rzeczywistego znaczenia okoliczności, w jakich się znalazł, popełnia czyny prowadzące do dalszego przypieczętowania jego losu

sacrum

sfera świętości, wszystko, co przynależy do porządku duchowego

profanum

rzeczywistość pozostająca poza dziedziną religii (sfera święta

retoryka

sztuka budowania artystycznej, perswazyjnej wypowiedzi oraz nauka na ten temat. Pojęciem tym określa się także wiedzę o komunikacji pomiędzy autorem słów a ich adresatem

heros

mitologii greckiej postać zrodzona ze związku człowieka i boga. Herosi mieli nadzwyczajne zdolności, jak wielka siła, spryt, odwaga, inteligencja czy inne przymioty

heroizacja

nadawanie komuś lub czemuś cech bohaterstwa»

retardacja

jej celem jest zwiększenie napięcia u czytelnika poprzez opóźnienie bądź zatrzymanie akcji utworu, zwykle literackiego. Osiąga się ją poprzez długie, obszerne opisy

retrospekcja

w utworze epickim przywołanie wcześniejszych wydarzeń przez bohatera bądź bohaterów.

hybris

cechą bohatera tragedia greckiej pycha pewność siebie

funkcje pieśni chóru

głos poety do opowiadania dydaktyzm zamknięcie dziejących się zdarzeń kanalizowanie emocji widzów

piesn

Najstarszy i najbardziej powszechny gatunek poezji lirycznej, związany genetycznie z muzyką; w tradycji antycznej występowała jako składnik zbiorowych obrzędów

ontologia

dział filozofii dotyczący bytu

epistemologia

teoria poznania lub gnoseologia – dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością

politelizm

wiara w istnienie wielu bóstw

fatum

Przeznaczenie, jedno z najważniejszych pojęć związanych z wierzeniami starożytnych. Słowem Fatum starożytni Rzymianie określali tajemnicze pierwotne siły rządzące światem, decydujące o biegu wydarzeń i losie ludzi, ich wyroków nie można było zmienić

koncepcja teatrum mundi

ludzki los to igraszka bogów od ich woli i wyroczni zależy los człowieka ludzie jak aktorzy mają za zadanie odegrać swoje życiowe role na scenie świata

antyk to

kultura europejska wywodzi sei z bliskiego Wschodu i basenu Morza Śródziemnego. przełom był wynalezienie pisma data końcowa epoki to 476 czyli upadek cesarstwo zachodniorzymskiego dwie ważne kultury to gracja i Rzym

epikurejczyvy

przyjemnością jest już sam brak cierpienia

cynicy

najważniejsze w życiu to uwolnienie się od konwenansów

sceptycy

wszystkie sądy są względne i możliwe do zakwestionowania

stoicy

każda prawda jest subiektywna

sofiści

w zyciu należy się kierować rozumem

cechy antycznego ideału życia

umiar prostota harmonia jasność zachowanie proporcji

cechy budowy tragedia greckiej

prolog parados stasimon epejsodion exodos

cechy eposu

dwie płaszczyzny fabularne świat bogów i ludzi. rozbudowane opisy. porównania homeryckie. elementy retrospekcji. inwokacja. tematyka mitologiczna

archetyp ikara

marzyciel

archetyp Narcyza

własnej miłości

archetyp syzyfa

ciężkiej bezowocnej pracy

archetyp orfeusza

miłości silniejszej niz śmierć. artysty. poety

archetyp prometeusz

miłości do ludzi

archetyp Demeter

matczynej miłości

po kolei jak powstał biblio świat

chaos-pierwsi bogowie Gaja i Uranos kolejna para bogów to Kronos raja

zasady dramatu antycznego

zasada trzech jedności(jedności czasu miejsca i akcji) zasada decorum(zasada stosowności stylu do gatunku) zasada niezmienności charakteru postaci zasada nieprzedstawiania bezpośrednio scen krwawych(o scenach krwawych opowiadano w dialogach)

fatum w antygonie

nad rodem labdakidów krąży klątwa. przeznaczenia bohaterów nie da się odworcic. dlatego wybór którego dokonuje antygona jest wyborem tragicznym. wypełniając boski nakaz pochowania zwłok brata sprzeciwia się władcy za co musi pomieść karę w postaci śmierci

antyk

I-Vw.

teatr grecki geneza

wywodzi z uroczystości religijnych ku czci boga Dionizosa płodności i wina. Podczas odbywających się na wiosnę Wielkich Dionizji organizowano procesje, podczas których chór mężczyzn przebranych za satyrów wykonywał pieśni chwalące Dionizosa, dytyrambami.