Historia

funkcje błony komórkowej

oddziela wnetrze komorki od otoczenia. zapewnia transport substancji do wnetrza i na zewnątrz komorki

Aparat Golgiego

modyfikuje bialka i lipidy oraz bierze udzial w ich transporcie

lizosom

zachodzi w nim trawienie składników pokarmowych i uszkodzonych organelli

Mikolaj kopernik

o obrotach sfer niebieskich, teoria heliocentryczna

Ablrecht Hohenzollen

ksiaze pruski, dotychczasowy lennik Jagiellonow, byl luteraninem

Jan zamoyski

sekretarz krolewski, hetman wielki koronny Rzeczypospolitej obojga narodow, przylaczyl sie do ruchu egzekicyjnego, zalozyl miasto zamosc i akademie zamojska

Zygmunt II august

ostatni wladca z dynastii jagiellonow na tronie polskim, dal poczatek polskiej poczcie i podjal dzialania na rzecz budowy polskiej floty, poparl idee wiezi pomiedz PLa Litwa

Ludwik Jagiellonczyk

krol czech, wegier i chorwacji

stanislaw hozjusz

kardynal, biskup, dyplomata ostatnich Jagiellonów, wazna rola w ruchu kontrreformacyjnym, uczestniczył w radach soboru trydenckiego, sprzeciwual sie tlumaczeniu biblii na języki narodowe

Jan kochanowski

odprawa poslow greckich

Andrzej frycz modrzewski

mysliciel spoleczny, pisarz polityczny, moralista, ksiadz, autor dziela pt o naprawie Rzeczypospolitej, jego pisma trafily na indeks ksiag zakazanych

Mikolaj Rej

Poeta, autor pism politycznych, obyczajowych i religijno moralnych, szlachcic, wyznawca kalwinizmu, autor 'zywota czlowieka poczciwego", przelozyl psalterz dawidow

Bona Sforza

krolowa polski, ksiezna wloskiego krolestwa bari, żona Zygmunta starego, szlachta dazyla ja niechecia, dazyla do sojuszu z francja, uwaxa sie, ze otruto ja na zlecenie krola hiszpanii

Zygmunt I stary

Krol Polski, wielki ksiaze litewski, jego panowanie - poczatek zlotego wieku w polsce, przylaczyl do polski mazowsze, zyl 81 lat

Władysław Jagiellończyk

Krol Węgier i Czech

1573

pierwsza wolna elekcja i uchwalenie aktu konfederacji warszawskiej

1569

unia lubelska

1561

Polska zawiera sojusz z Gothardem Kutlerem, mistrzem zakonu inflanckiego

1526

bitwa pod Mohaczem

1525

hold pruski

1519-1521

wojna polsko-krzyzacka

1505

Konstytucja nihil novi

reformacja

ruch religijno-polityczno-spoleczny w Europie w XVIw. zapoczątkowany wystąpieniem Marcina Lutra w 1517r. w Niemczech. Luter skrytykowal wady Kościoła katolickiego i zaproponował reformy. Papież odrzucił jego postulat, w Niemczech i innych krajach doszło

kontrreformacja

działania podjęte przeciwko reformacji, głównie w celu ograniczenia rosnących wpływów nowych wyznań

złoty wiek

wiek XVI w Polsce, kiedy to nastąpił wzrost znaczenia Polski w różnych dziedzinach

unici

członkowie chrześcijańskiej wspólnoty wyznaniowej, która przyłączyła się do Kościoła katolickiego na podstawie wzajemnej umowy wyznań, przyjmijac jednosnie prymat papieza

bracia polscy

in. arianie, wspólnota religijna, która określała się jako nowi chrześcijanie. Ich nową siedzibą był Raków

sekularyzacja

zespół działań zmierzających do znacznego ograniczenia lub wręcz całkowitego wyeliminowania religii w społeczeństwie

ruch egzekucyjny

ruch, który domagał się zwrotu bezprawnie przetrzymywanych dóbr królewskich

folwark pańszczyźniany

gospodarstwo nastawione na zbyt, którego funkcjonowanie opierało się na przymusowej, darmowej pracy chłopa na rzecz właściciela ziemi

interrex

osoba zastępująca w Rzeczypospolitej króla w okresie bezkrólewia

artykuły henrykowskie

dokumenty, które określały fundamenty ustrojowe państwa

pacta conventa

rodzaj prywatnych, szczegółowych zobowiązań, które jako pierwszy złożył Henryk Walezy, na rzecz szlachty, skarbu i panstwa polskiego

sejmiki ziemskie

zjazdy całej szlachtu z terenu danej ziemi bądź województwa

wolna elekcja

wybór monarchy nieprzestrzegający zasad sukcesji dynastycznej

Sejm walny

staropolski parlament, który składał się z trzech stanów sejmujących - króla, izby poselskiej i senatu

demokracja szlachecka

system panujący w XV i XVI wieku w Królestwie Polskim, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w którym klasą panującą była szlachta

unia realna

związek państw oparty na wspólnych instytucjacj państwowych

unia personalna

związek 2 lub więcej państw posiadających wspólnego monarchę, prezydenta lub inny organ władzy, przy zachowaniu przez te państwa odrębności władzy