Komórka

Organizmy jednokomórkowe

bakterie, protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne

Formy kolonijne

Zespoły komórek połączonych ze sobą za pomocą ściany komórkowej, bakterie, protisty

Organizmy wielokomórkowe dzielimy na:

plechowe i tkankowe

Plechowe

Mają ciało niezróżnicowane lub słabo zróżnicowane na tkanki, protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne

Tkankowe

Mają ciało zróżnicowane na tkanki, należą do nich rośliny i zwierzęta

Nukleoid

Odpowiednik jądra komórkowego u komórek prokariotycznych, chromosom bakteryjny

Plazmid

mała, kolista cząsteczka DNA u prokariontów

Komórka zwierzęca - materiał zapasowy

glikogen

Lizosomy, w jakiej komórce?

Zwierzęcej

Lizosomy - funkcje

Trawienie wewnątrzkomórkowe, np uszkodzonych organelii (endocytoza)

W jakim środkowisku są aktywne enzymy znajdujące się wewnątrz lizosomów?

Kwasowym, ph = 5, dlatego w błonie lizosomów znajdują się pompy protonowe transportujące H+ do wnętrza lizosomu

Komórka roślinna, ściana zbudowana z?

celulozy

Materiałem zapasowym komórki roślinnej jest:

skrobia

Chromoplasty, co to?

Barwne plastydy, nieaktywne w procesie fotosytezy, powodują zabarwienie płatków kwiatu co przyciąga owady

Komórka grzybowa, ściana komórkowa zbudowana z?

chityny

Materiałem zapasowym komórki grzybowej jest?

Glikogen

Komórki eukariotyczne, jakie mają błony?

Błonę komórkową i błonę śródplazmatyczną

Komórki prokariotyczne, jakie mają błony?

Tylko błonę komórkową

Glikokaliks

Chroni mechanicznie komórkę, bierze udział w rozpoznawaniu się komórek, cukrowy las

W skład błon biologicznych wchodzą:

Białka proste, lipoproteiny, glikoproteiny

W zewnętrznej warstwie błony znajdują się również:

glikolipidy

Cholesterol

Usztywnia błonę komórkową, zmniejsza jej płynność

Białka transportujące

Umożliwiają wymianę substancji między komórką a jej otoczeniem, oraz między przedziałami komórki

Białka kotwiczące

Zwiększają odporność mechaniczną błony

Białka receptorowe

Odbierają sygnały ze środowiska zewnętrznego, lub od innych komórek

Białka enzymatyczne

Przyśpieszają przebieg reakcji zachodzących w komórce

Czym spowodowana jest płynność błony?

Przemieszczaniem się fosfolipidów w obrębie jednej z warstw, rzadziej pomiędzy warstwami

Im płynniejsza jest błona, tym jej przepuszczalność jest:

większa

Im krótsze są łańcuchy węglowodorowe, tym płynność błony jest:

większa

Im więcej jest wiązań nienasyconych, tym płynność błony jest

większa

Transport bierny dzieli się na:

dyfuzję prostą i dyfuzję ułatwioną

Dyfuzja prosta

Transport bezpośrednio przez dwuwarstwę lipidową, małe cząsteczki NIEPOLARNE, np CO2, O2

Dyfuzja ułatwiona

Transport z udziałem białek błonowych, jony nieorganiczne, niewielkie POLARNE cząsteczki, aminokwasy, glukoza

Transport czynny - aktywny

Wymaga nakładu energii, wbrew gradientowi stężeń, zachodzi z udziałem pomp błonowych lub białek nośnikowych

Białka błonowe - transport sprzężony, czyli jaki?

Zależny od siebie

Symport

Transport obu cząsteczek zachodzi w tym samym kierunku

Antyport

Transport cząsteczek zachodzi w przeciwnych kierunkach

Osmoza - jaka dyfuzja?

prosta

Plazmoliza

Odstawanie protoplastu od ściany komórkowej (po umieszczeniu w hiper)

Deplazmoliza

Powrót do stanu sprzed plazmolizy (umieszczenie w hipo lub wodzie)

Erytrocyt w roztworze hipertoniczym, co robi?

Oddaje osmotycznie wodę do otoczenia, kurczy się i ostatecznie rozpada

Erytrocyt w roztworze hipotonicznym

Pobiera wodę z otoczenia, pęcznieje i pęka

Endocytoza

Transport do wnętrza komórki za pomocą pęcherzyków

Jakich organizmów, sposobem odżywiania się, jest endocytoza?

protistów

Rodzaje endocytozy:

Fagocytoza, pinocytoza

Fagocytoza

Proces pobierania przez komórkę drobnych, nierozpuszczalnych cząstek, np bakterii lub szczątków organicznych

Pinocytoza

Proces pobierania małych kropli płynów zawierających substancje rozpuszczone w wodzie, np rozpuszczone cukry lub białka

Egzocytoza

Transport substancji na zewnątrz za pomocą pęcherzyków powstających z błon cytoplazmatycznych,(co transportuje?) lipidy i białka potrzebne do budowy błony, hormony, śluzy i enzmy trawienne

Jąderko - funkcje

synteza rRNA i jego łączenie się z białkiem, w wyniku czego powstają podjednostki rybosomów

Chromatyna - funkcje

W jądrze komórkowym, jest zbudowana głównie z DNA nawiniętego na białka histonowe, tworzy ona chromosomy w czasie podziału komórki

Pory jądrowe - funkcje

Białkowe kompleksy w otoczce jądrowej, odpowiadają za transport między wnętrzem jądra a cytozolem

Kariolimfa - co to?

To płyn wypełniający jądro komórkowe, który zawiera białka enzymatyczne i RNA, jest w nim zanurzona chromatyna

Rodzaje chromatyny:

Euchromatyna i Heterochromatyna

Euchromatyna

Zawiera aktywne geny, jest zbudowana z luźno upakowanych włókien, jej struktura ulega dodatkowemu rozluźnieniu podczas odczytywania informacji zawartej w genach

Heterochromatyna

Zawiera nieaktywne geny oraz większość pozagenowego DNA, jest zbudowana ze ściśle upakowanych włókien

Liczba porów jądrowych zależy od?

Metabolizmu komórki, im większa aktywność metaboliczna, tym więcej porów

Z jądra komórkowego do cytozolu są transportowane:

mRNA, tRNA, podjednostki rybosomów

Z cytozolu do jądra komórkowego są transportowane:

białka histonowe, enzymy, oraz wolne nukleotydy

Co stanowi fazę rozpraszającą w cytozolu?

woda

Co stanowi warstwę rozproszoną w cytozolu?

związki organiczne i nieorganiczne

Filamenty aktynowe (mikrofilamenty)

Zbudowane z aktyny, najwięcej ich występuje pod błoną komórkową

Filamenty pośrednie

Zbudowane z różnych białek, np keratyny, tworzą gęstą sieć, która otacza jądro komórkowe i rozciąga się do krańców komórki, gdzie łączy się z błonami komórkowymi

Mikrotubule

Zbudowane z tubuliny, są spolaryzowane, mogą się wydłużać i skracać

Filamenty aktynowe (mikrofilamenty) - funkcje

Umożliwiają kontrolowanie zmiany kształtu komórki i nadają błonie wytrzymałość mechaniczną, Umożliwiają ruch pełzakowaty komórek, Uczestniczą w skurczu włókien mięśniowych, Pozwalają na ruch w obrębie komórki, np ruch organelli, ruch cytozolu

Filamenty pośrednie

Pełnią funkcje wzmacniające, zwiększają wytrzymałość komórki np podczas rozciągania, wzmacniają wewnętrzną powierzchnię otoczki jądrowej oraz stabilizują włókna chromatyny

Mikrotubule

Utrzymują organelle komórkowe w odpowiednim położeniu, tworzą szlaki transportu wew. komórkowego, tworzą wrzeciono podziałowe podczas podziału kom. zwierz. Budują rusztowanie rzęsek i wici w komórkach eukariotycznych

Gdzie najczęściej występują filamenty pośrednie?

W komórkach szczególnie narażonych na urazy mechaniczne, np w komórkach nabłonka

Centriole - co to?

Organella zbudowane z mikrotubul, odpowiadają za ich organizację w trakcie interfazy

Centrosom - co to?

Centrosom jest zbudowany z dwóch centrioli ułożonych prostopadle do siebie, centrosom jest ośrodkiem formowania mikrotubul wrzeciona podziałowego

Budowa wici i rzęsek

Ich trzon tworzą mikrotubule o układzie parzystym, dziewięć par na obwodzie i jedna w środku, całość okryta jest błoną komórkową

Rzęski są:

krótkie i liczne

Wici są:

długie i występują pojedynczo lub po kilka

Organelle półautonomiczne - definicja

To organelle, które są częściowo niezależne od jądra kom. Mają własne DNA i rybosomy, dzięki czemu same syntetyzują część białek niezbędnych do ich funkcjonowania

Cechy mitochondriów i plastydów potwierdzające teorię endosymbiozy:

Występowanie kolistego DNA, który NIE jest związany z białkami histonowymi, Obecność rybosomów o budowie podobnej do rybosomów prokario. Obceność dwóch błon otaczających te organella i przypominające budową błony komórek prokario.

Cechy mitochondriów i plastydów potwierdzające teorię endosymbiozy:

Powstawanie nowych mitochondriów i plastydów wyłącznie przez podział już istniejących

Mitochondria - funkcja

Uwalnianie energii ze związków organicznych w procesie oddychania tlenowego oraz GROMADZENIE energii w postaci ATP

Wewnętrzna błona mitochondrium

jest pofałdowana i tworzy grzebienie mitochondrialne. W jej skład wchodzą białka (nośniki i pompy) które odpowiadają za transport substancji

Matrix mitochondrium

Zawiera liczne enzymy, rybosomy oraz DNA

Od czego zależy liczba mitochondriów w komórce?

Od zapotrzebowania energetycznego komórki. Im jest ono większe, tym większa jest liczba mitochondriów, mają one też bardziej pofałdowaną błonę wewnętrzną.

Gdzie występuje dużo mitochondriów?

We włóknach mięśniowych i neuronach

Plastydy barwne:

chloroplasty, etioplasty, chromoplasty

Plastydy bezbarwne (leukoplasty):

Amyloplasty i elajoplasty

Plastydy mogą się przekształcać w inne typy plastydów np

pod wpływem czynników środowiska, np dostępu do światła

Tylakoidy gran

to błoniaste woreczki ułożone w stos zwany granum

Tylakoidy stromy

mają postać kanalików łączących ze sobą poszczególne grana

W błonach tylakoidów znajdują się:

barwniki fotosyntetyczne, przenośniki elektronów oraz enzymy

Stroma chloroplastu zawiera

enzymy, rybosomy, DNA i ziarna skrobi

Proplastydy

Zawierają żółty barwnik (protochlorofilid), który pod wpływem światła przekształca się w chlorofil, występują w komórkach tkanek merystematycznych

Chloroplasty

Mają silnie rozwinięty system błon wew. w postaci tylakoidów. Zawierają zielony barwnik (chlorofil) oraz barwniki pomocnicze - karoteny i ksantofile, Występują w komórkach miękiszu asymilacyjnego w liściach i niezdrewniałych łodygach roślin lądowych

Etioplasty

Mają słabo rozwinięty system błon wewnętrznych, Zawierają protochlorofilid, przy dostępie do światła przekształcają się w chloroplasty i zielenieją, komórki miękiszu liści i łodyg u roślin które wyrosły bez światła

Chromoplasty

Mają słabo rozwinięty system błon wewnętrznych, zawierają barwniki karotenoidowe - ksantofile i karoteny, nadają barwę kwiatom i owocom. Barwa przyciąga zwierzęta, Występują w komórakch miękiszu kwiatów i owoców.

Leukoplasty dzielą się na:

Amyloplasty i Elajoplasty

Amyloplasty

Mają słabo rozwnięty system błon wew. Nie zawierają barwników. Magazynują skrobię, Występują w komórkach miękiszu wypełniającego, m. in kłącza, bulwy i korzenie spichrzowe oraz nasiona roślin oleistych

Elajoplasty

Mają słabo rozwnięty system błon wew. Nie zawierają barwników. Magazynują substancje zapasowe w postaci tłuszczów, Występują w komórkach miękiszu wypełniającego, m. in kłącza, bulwy i korzenie spichrzowe oraz nasiona roślin oleistych

Siateczka śródplazmatyczna szorstka RER

Na jej powierzchni występuja rybosomy, które syntetyzują białka

W cysternach siateczki białka przyjmują strukturę:

Trzeciorzędową

Co transportuje białka do aparatu golgiego?

Pęcherzyki powstające z błon siateczki

Siateczka środplazmatyczna gładka SER

W kanalikach siateczki zachodzi: Synteza kwasów tłuszczowych oraz lipidów, np fosfolipidów, glikolipidów, cholesterolu, Neutralizacja substancji toksycznych, np w komórkach wątroby, Magazynowanie jonów wapnia np w mięśniach

Gdzie występuje duża ilość siateczki śródplazmatycznej

W komórkach wątroby (detoksykacja) W mięśniach (magazynowanie jonów wapnia)

Rybosomy typu eukariotycznego

40s + 60s = 80s, Występują w cytozolu jako rybosomy wolne lub na powierzchni błon siateczki śródplazmatycznej szorstkiej jako rybosomy związane

Rybosomy typu prokariotycznego

30S + 50S = 70S, Występują w cytozolu komórek prokariotycznych

Rybosomy mitochondrialne i rybosomy chloroplastowe

Przypominają budową chromosomy prokariotyczne, Są mniejsze od rybosomów znajdujących się w cytozolu

Gdzie znajduje się najwięcej aparatów Golgiego?

W komórkach wydzielniczych, np w komórkach gruczołów dokrewnych (np tarczycy), oraz w komórkach gruczołów wydzielania zewnętrznego (np. ślinianek)

Funkcja aparatu Golgiego

Odpowiada on głównie za modyfikowanie, sortowanie i transport białek

Peroksysomy

Występują we wszystkich komórkach eukariotycznych, drobne pęcherzyki otoczone pojedynczą błoną, zawierające liczne enzymy

Gdzie znajduje się dużo peroksysomów?

W komórkach wątroby

Peroksysomy - funkcje

Przeprowadzają proces rozkładu kwasów tłuszczowych do jednostek dwuwęglowych, wytwarzają mielinę, z której są zbudowane otoczki komórek nerwowych, neutralizują m. in leki i substancje szkodliwe

Co jest produktem procesów utleniania zachodzących w peroksysomach?

H2O2

Co w dużej ilości znajduje się w peroksysomach?

Enzym - katalaza, rozkładający H2O2

Wakuole - ile błon je otacza?

Jedna

Jak nazywa się błona otaczająca wakuole?

Tonoplast

Wakuole - funkcje

Utrzymują odpowiedni stopień udowodnienia (turgor) w komórce, Magazują jony i substancje zapasowe, Magazynują uboczne produkty przemiany materii np kryształy szczawianu wapnia

Co gromadzą wakuole?

Gromadzą glikozydy, które nadają barwę kwiatom i owocom, oraz alkaloidy i garbniki, które pełnią funkcje obronne (mają działanie odstraszające i trujące np smakiem lub zapachem)

Rodzaje wodniczek w wakuolach

Wodniczki pokarmowe i wodniczki tętniące

Wodniczki pokarmowe

Występują u niektórych protistów, powstają na skutek endocytozy

Wodniczki tętniące

Występują u protistów słodkowodnych, które żyją w środowisku hipotonicznym, uczestniczą w usuwaniu nadmiaru wody z komórki

Ściana komórkowa pierwotna

Okrywa młode, rosnące komórki roślin, mała zawartość celulozy, duża zawartość wody, hemiceluloz, pektyn i białek, ma stosunkowo cienkie i nieregularnie rozmieszczone włókna celulozowe

Ściana komórkowa wtórna

Okrywa wyrośnięte i wyspecjalizowane komórki roślin, Charakteryzuje się dużą zawartością celulozy a mniejszą zawartością białek i wody, Ma grube, regularnie ułożone włókna celulozowe, Często ma budowę warstwową

Inkrustacja - co to?

Wysycanie, polega na wnikaniu substancji do przestrzeni między włóknami celulozy

Inkrustacja - jakie substancje? 1

Lignina - nadaje ścianom komórkowym sztywnośc oraz umożliwia pionowy transport wody w roślinie. (występuje w kom. drewna)

Inkrustacja - jakie substancje? 2

Krzemionka SiO2 - wysyca ściany komórkowe m. in skrzypów i niektórych gatunków traw. Wzmacnia roślinę i zwiększa jej odporność na ataki patogenów i roślinożerców

Adkrustacja - powlekanie

Polega na odkładaniu się substancji na powierzchni ściany komórkowej