łacina prawnicza, pierwsze 52

prawo stanowione

ius

prawo boskie

fas

ustawa

lex

z mocy samego prawa (jeśli prawo nie wymagało oświadczenia stron zainteresowanych)

ipso iure

tam gdzie społeczeństwo, tam prawo (żadna wspólnota nie może egzystować bez praw)

ubi societas ibi ius

źródła powstania prawa (w znaczeniu materialnym)

fontes iuris oriundi

źródła poznania prawa (w znaczeniu poznawczym)

fontes iuris cognoscendi

z niczego

ex nihilo

zwyczaj odziedziczony po przodkach

mos maiorum

długotrwałe przyzwyczajenie; warunek, który musiał być spełniony, aby obyczaj został uznany za normę prawną

longa consuetudo

zwyczaje obowiązujące na danym terenie

consuetudines loci

zwyczaje przyjęte najpierw przez społeczeństwo

consuetudines approbatae

zwyczaje spisane

consuetudines in scriptis redactae

chłopaki, w górę ptaki!

pueri, sursum aves!

prawo publiczne (jeden z dwóch działów prawa wg ogólnego podziału zaproponowanego przez Ulpiana)

ius publicum

prawo prywatne (jeden z dwóch działów prawa wg ogólnego podziału zaproponowanego przez Ulpiana)

ius privatum

prawo cywilne

ius civile

prawo kanoniczne

ius canonicum

prawo partykularne (nie obowiązuje powszechnie)

ius particulare

prawo bezwzględnie wiążące (przepis prawny, który każdy z podmiotów musi w konkretnym przypadku bezwzględnie respektować, nie mając żadnej możliwości uchylenia jego zastosowania przez własne oświadczenie woli)

ius cogens

prawo względnie wiążące (przepis prawny, którego zastosowanie może być w konkretnym przypadku wyłączone przez oświadczenie woli zainteresowanego podmiotu)

ius dispositivum

chcącemu i wiedzącemu nie dzieje się krzywda

volenti et scienti non fit iniuria

przywilej czytania

veniam legendi

przywilej pisania

veniam scribendi

niewiedza

ignorantia

błąd

error

nieznajomość prawa szkodzi (nieznajomość normy prawnej nie może być podstawą uchylenia się od odpowiedzialności prawnej)

ignorantia iuris nocet

nieznajomość prawa nie uwalnia od winy

ignorantia iuris non exculpat

nieznajomości faktów nie szkodzi (nieznajomość pewnych faktów przez podmiot może być podstawą uchylenia się od odpowiedzialności prawnej)

ignorantia facti non nocet

objaśnienia (glosy) umieszczane na marginesie

glossa marginalis

objaśnienia (glosy) umieszczane między wierszami

glossa interlinealis

zbiorowe dzieło obejmujące wszystkie glosy (tj. objaśnienia znaczeń poszczególnych wyrazów i zdań w Corpus iuris civilis), którego twórcą jest Accursius (XIIIw.)

glossa ordinaria (Accursiusa)

prawo książęce

ius ducale

wódz, książę

dux

rynek, agora, miejsce zgromadzeń, zebrań wieców, także: sąd właściwy do rozpoznania sporu między stronami

forum

centralne miejsce zgromadzeń obywateli rzymskich, centrum polityczne, gospodarcze i religijne Państwa Rzymskiego

forum Romanum

miejsca, gdzie odbywają się procesy/ miejsca targowe

loca forensia

sąd, który można wybrać/ rynek, który jest zwolniony z opłat

forum liberum

wykaz sądów/ opłata targowa

census fori

przywilej skorzystania ze szczególnego sądu

privilegium fori

zarzut niewłaściwości sądu/ przedawnienie

praescriptio fori

powód idzie na sąd pozwanego (właściwość sądu określana jest wg miejsca pochodzenia lub zamieszkania pozwanego)

actor sequitur forum rei

formuła, sposób prowadzenia procesu

formula processus

Kościół żyje prawem rzymskim (Kościół średniowieczny czerpał wiele wzorców z prawa rzymskiego)

Ecclesia vivit lege Romana

spółka wszelkiego życia= małżeństwo

consortium omnis vitae

sprawy duchowe, np. związane z grzechem, sakramentów; w średniowieczu sprawy te podlegały jurysdykcji sądów kościelnych

causae spirituales

sprawy świeckie

causae saeculares

sprawiedliwość

iustitia

ustawa opatrzona sankcją nieważności

lex perfecta

ustawa przewidująca karę za dokonanie czynności prawnej wbrew przepisom ustawy

lex minus quam perfecta

ustawa, której naruszenie nie powodowało żadnej sankcji, np. lex Cincia, która zakazywała nadmiernych darowizn

lex imperfecta

opatrzona sankcją nieważności i sankcją karną, np. bigamia

lex plus quam perfecta