ŁACINA ZESTAW 1

Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire.

. Znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać

Repetitio est mater studiorum.

. Powtarzanie jest matką wiedzy

Sapere aude; Sapere auso.

. Miej odwagę być mądrym; Odważył się być mądrym

A priori.

. Z góry, uprzedzając fakty, z uprzedzenia

Ab ovo.

. „Od jajka” - od samego początku

Captatio benevolentiae.

. Pozyskiwanie sobie życzliwości

Casus belli.

. Wydarzenie stanowiące powód rozpoczęcia działań wojennych

Cedant arma togae!.

. Niech oręż ustąpi przed togą

Cogito, ergo sum.

. Myślę, więc jestem ~ Kartezjusz

Communi consensu.

. Za zgodą ogółu

Corpus delicti.

. Przedmiot przestępstwa

Sapienti sat.

. Mądremu wystarczy, mądrej głowie dość dwie słowie

Finis coronat opus.

. Koniec wieńczy dzieło

Memento mori.

. Pamiętaj o śmierci

O tempora! O mores!.

. O czasy! O obyczaje! ~ Cyceron

Per fas et nefas.

. Wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami

Pro publico bono.

. Dla dobra publicznego, ogółu

Qui tacet, consentire videtur.

. Ten, kto milczy, ten zdaje się zezwalać

Quod erat demonstrandum.

. (q.e.d.) Co było do udowodnienia

Salus rei publicae suprema lex esto.

. Dobro państwa najwyższym prawem

Ius.

. Prawo

Quo iure.

. Jakim prawem? (Ktoś się posługuje)

De iure.

. Według prawa

De facto.

. Według faktów

Ipso iure.

. Na mocy prawa (coś się wydarzy)

Ubi societas ibi ius.

. Tam, gdzie społeczeństwo, tam prawo

Fontes iuris.

. Źródła prawa

Fontes iuris oriundi.

. Źródła powstania prawa (Ustawa XII Tablic)

Fontes iuris cognoscendi.

. Źródła poznania prawa (teksty)

Ex nihilo.

. Z niczego

Mos maiorum.

. Zwyczaj od przodków (L. mng.: mores maiorum)

Longa consuetudo.

. Długotrwały zwyczaj

Summum ius - summan iniuria.

. Najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

adiuvandi iuris civilis gratia.

. Wspieranie ius civile

supplendi iuris civilis gratia.

. Uzupełnianie ius civile

corrigendi iuris civilis gratia.

. Poprawianie ius civile

ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat.

. Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego

ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat.

. Prawem prywatnym jest to, które ma na względzie korzyść jednostek

ius est ars boni et aequi.

. Prawo jest sztuką dobra i słuszności

ius civile – ius canonicum – utriusque iuris - ius cogens – ius dispositivum.

. Prawo cywilne - Prawo kanoniczne - Prawo obojga praw - Prawo bezwględnie wiążące - Prawo względnie wiążące

ius particulare – ius universale.

. Prawo obowiązuje tylko dany obszar, daną grupę - Prawo obowiązuje wszędzie

glossa marginalis.

. Komentarze zapisywane na marginesie

glossa interlinealis.

. Komentarze zapisywane między liniami

glossa ordinaria (Accursiusa).

. Zbiór komentarzy (?)

forum.

. Rynek -> sąd właściwy dla rozstrzygnięcia danej sprawy

forum Romanum.

. Rynek Rzymski

Ecclesia vivit lege Romana.

. Kościół żyje prawem rzymskim

neminem captivabimus nisi iure victum.

. Nie uwięzimy nikogo, kto nie zostanie zasądzony

lex perfecta.

. Norma opatrzona sankcją nieważności

lex plus quam perfecta.

. Norma opatrzona sankcją nieważności oraz inną (najczęściej karną)

lex minus quam perfecta.

. Norma opatrzona jedynie sankcją karną, ale nie sankcją nieważności

lex imperfecta.

. Norma nieopatrzona żadną sankcją

praeter legem.

. Niebędący sprzeczny z prawem, jednakże

.

. nieprzewidzianie przez to prawo

contra legem.

. Postępowanie niezgodne z prawem

iuxta legem.

. Według ustawy, według przepisów

ratio legis.

. Motyw ustawodawczy, sens ustawy, cel prawa

ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio per analogiam.

. Do przypadku nieprzewidzianego przez ustawodawcę, stosujemy normę rozstrzygającą podobne przypadki

analogia legis.

. Analogia z przepisu, która określa skutki prawne stanu faktycznego nieuregulowanego przez prawo

analogia iuris.

. Jak wyżej, lecz podstawą nie jest przepis tylko jakaś idea, istota, duch prawa

a contrario.

. Przeciwnie, odwrotnie

a fortiori.

. Wnioskowanie „tym bardziej”, aby dowód jakiegoś twierdzenia wyrazić przez już udowodnione, mocniejsze twierdzenie. Jest stosowane dla wzmocnienia argumentacji

a maiore ad minus.

. Wnioskowanie polegające na założeniu, że jeżeli norma dozwala czynić więcej, to dozwala także i mniej - wnioskowanie z większego na mniejsze

a minore ad maius.

. Wnioskowanie polegające na założeniu, że jeżeli norma prawna zakazuje czynić mniej, to zakazuje także więcej (np jeśli zakazany jest wstęp na teren rezerwatu, to tym bardziej zakazane jest tam polowanie

praesumptio facti.

. Domniemanie faktyczne - domniemywanie jakiejś okoliczności faktycznej, np art 9 i 32 kc

praesumptio iuris tantum.

. Domniemanie prawne wzruszalne - można je obalić dowodem z przeciwieństwa, np domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary

praesumptio iuris ac de iure.

. Domniemanie prawne niewzruszalne

lex generalis.

. Prawo ogólne

lex specialis.

. Prawo szczegółowe

lex retro non agit.

. Prawo nie działa wstecz - zakaz retroaktywności prawa

desuetudo.

. Martwe prawo - zjawisko długotrwałego niestosowania i nieprzestrzegania normy prawnej, wskutek czego traci ona moc obowiązującą

lex posterior derogat legi priori.

. Ustawa późniejsza uchyla moc obowiązującą

lex specialis derogat legi generali.

. Prawo bardziej szczegółowe ma pierwszeństwo, w przypadku kolizji, przed prawem bardziej ogólnym (reguła kolizyjna)

lex posterior generalis non derogat legi priori speciali.

. Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczegółowej

de lege lata.

. Prawo obowiązujące, obowiązujący stan prawny (o ustawie uchwalonej)

de lege ferenda.

. Ewentualne przyszłe zmiany w obowiązującym ustawodawstwie (o ustawie, która ma być uchwalona)

erga omnes – inter partes.

. Dotyczy wszystkich, a nie tylko zainteresowanych — Coś ma znaczenie (dotyczy) tylko stron

da mihi factum, dabo tibi ius.

. Daj mi fakt, a dam ci prawo

iura novit curia.

. Sąd zna prawo

sensu stricto – sensu largo.

. W znaczeniu wąskim — W znaczeniu szerokim

clara non sunt interpretanda.

. Nie dokonuje się wykłada tego, co jasne - jasne przepisy prawa nie wymagają interpretacji

interpretatio cessat in claris.

. Wykładnia kończy się wtedy, gdy osiąga się jasność

omnia sunt interpretanda.

. Wszystko jest do zinterpretowania

ex definitione.

. Z definicji

qui suo iure utitur, neminem laediht.

. Kto korzysta ze swojego prawa, nie szkodzi innym

prior tempore potior iure.

. Wcześniejszy w czasie, lepszy w prawie - kto pierwszy ten lepszy

expressis verbis.

. Jasno wyrażone, wyraźnie powiedziane

numerus clausus.

. Ograniczona ilość

prima facie.

. Na pierwszy rzut oka

inter vivos – mortis causa.

. Za życia — na wypadek śmierci

causa solvendi.

. W celu uwolnienia się od zobowiązania

causa donandi.

. W celu dokonania darowizny

causa obligandi vel acquirendi.

. W celu zobowiązania kogoś

per facta concludentia.

. Zawarcie czynności przez sam fakt czynności dokonanej

forma ad solemnitatem.

. Forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności, np małżeństwo przed USC

forma ad probationem.

. -||- zastrzeżona dla celów dowodowych

forma ad eventum.

. -||- zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych

simulatio.

. Symulacja, czynność pozorna

reservatio mentalis.

. Zastrzeżone w umyśle

error iuris.

. Mylne wyobrażenie co do obowiązującego prawa

error facti.

. Mylne wyobrażenie co do faktów

ignorantia iuris nocet

ignorantia iuris non exculpat.

ignorantia facti non nocet.

. Nieznajomość faktów nie szkodzi

dolus.

. Oszustwo, podstęp

metus.

. Groźba

essentialia negotii.

. Istotne składniki treści czynności prawnej, np w testamencie jest to ustanowienie dziedzica, a w umówię kupna sprzedaży - cena i towar

naturalia negotii.

. Nieistotne składniki treści czynności prawnej, np odpowiedzialność za wady fabryczne towaru w umówię kupna sprzedaży

accidentalia negotii.

. Składniki dodatkowe, klauzule (termin, warunek)

dies ad quem.

. Termin końcowy

computatio civilis.

. Komputacja rzymska, sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba

computatio a momento ad momentum.

. Rachuba czasu od momentu do momentu; sposób liczenia czasu od godziny zdarzenia (bardzo dokładny)

ex nunc.

. Od teraz