Mikroekonomia

Gospodarka

Wszystkie czynności związane z produkcją i wymianą handlową wykonywane każdego dnia

Aktywność gospodarcza

Liczba transakcji handlowych realizowanych w danej gospodarce w pewnym przedziale czasu

Zmiany Krańcowe

Niewielkie stopniowe zmiany przyjętego planu działania

Efekt zewnętrzny

Pozytywny lub negatywny wpływ decyzji jednej osoby na dobrobyt osoby postronnej która nie została uwzględniona przy podejmowaniu decyzji

Poziom życia

Ilość dóbr i usług które mogą nabyć mieszkańcy danego kraju mierzona zazwyczaj jako realny (skorygowany o stopę inflacji) dochód na jednego mieszkańca

Produkcyjność

Przeciętna ilość dóbr i usług wytwarzana przez pracownika lub czynnik produkcji w ciągu godziny

Cykl koniunkturalny

Wahania poziomu aktywności gospodarczej mierzona wielkością zatrudnienia lub produkcji

Zmiana endogeniczna

Zmienna której wartość jest ustalana w ramach modelu

Zmienna egzogeniczna

Zmienna której wartość jest ustalana poza modelem

Wykres ruchu okrężnego

Graficzny model gospodarki który pokazuje w jaki sposób pieniądze zasoby oraz dobra i usługi finalne przepływają przez rynki krążąc między gospodarstwami domowymi i przedsiębiorstwami

Rynek

grupa nabywców i sprzedawców określonego dobra lub usługi

Wartość zapotrzebowania

Ilość dobra jaką kupujący chcą i są w stanie kupić przy danej cenie

Plan popytu

Zestawienie które pokazuje jak zmienia się wielkość zapotrzebowania na dane dobra w zależności od jego ceny

Dobro normlane

Dobro w wypadku którego wzrost dochodu przy innych czynnikach stałych prowadzi do wzrostu popytu (i odwrotnie)

Ilość oferowana

ilość dobra jaką sprzedawcy chcą i są w stanie sprzedać przy danej ceni

Prawo podaży i popytu

cena dobra dąży do poziomu przy którym ilość oferowana zrównuje się z wielkością zapotrzebowania na to dobro

Elastyczność cenowa popytu

Miara siły reakcji wielkości zapotrzebowania na dobro na zmianę ceny tego dobra. Oblicza się ją jako stosunek procentowej zmiany wielkości zapotrzebowania do procentowej zmiany ceny

Mieszana elastyczność cenowa popytu

miara siły reakcji wielkości zapotrzebowania na jedno dobro na zmianę ceny innego dobra. Oblicza się ja jako stosunek procentowej zmiany wielkości zapotrzebowania na pierwsze dobro do procentowej zmiany ceny drugiego dobra

Użyteczność

Zadowolenie płynące z konsumpcji określonej ilości dobra.

Ograncizenie budżetowe

Zbiór koszyków (kombinacji ilościowych) dóbr na które stać konsumenta

Zbiór wariantów wyboru

Wszystkie dostępne opcji rozdysponowania dochodu przez konsumenta

Krzywa obojętności

Krzywa która wyznacza koszyki dóbr i zapewniające konsumentowi jednakowe zadowolenie

Użyteczność całkowita

Zadowolenie płynące ze skonsumowania określonej ilości produktu

Krańcowa stopa substytucji

stosunek według którego konsument jest skłonny zamienić jedno dobra na inne

Efekt dochodowy

zmiana wielkości konsumpcji do jakiej dochodzi gdy w wyniku zmiany ceny konsument przesuwa się na inną krzywą obojętności

Efekt substytucyjny

zmiana wielkości konsumpcji do jakiej dochodzi gdy w wyniku zmainy ceny konsument przesuwa się wzdłuż danej krzywej obojętności do punktu o innej krańcowej stopie substytucji

Dobro Giffena

Dobro w wypadku którego wzrost ceny powoduje wzrost wielkości zapotrzebowania (podstawowe, biedne)

Krzywa Engla

Krzywa odzwierciedlająca zależność między popytem a wysokością dochodu

Ograniczona racjonalność

Koncepcja zgodnie z którą ludzie podejmują decyzje na podstawie niepełnych i czasami niepewnych informacji

Heurystyki

Uproszczone reguły wnioskowania stosowane przez ludzi przy podejmowaniu decyzji

Teoria oczekiwanej użyteczności

Koncepcja zgodnie z którą nabywcy potrafią uszeregować możliwość wyboru według stopnia zbieżności ze swoimi preferencjami i na tej podstawie podejmują decyzje zakupowe

Koszty jawne

Koszty nakładów związane z wydatkowaniem pieniędzy przez przedsiębiorstwo

Koszty ukryte

Koszty nakładów niezwiązane z wydatkowaniem pieniędzy przez przedsiębiorstwo

Funkcja produkcji

Zależność między wysokością nakładów na produkcję dobra a wielkością produkcji tego dobra

Produkt krańcowy

Przyrost wielkości produkcji uzyskany w wyniku zwiększenia nakładu czynnika produkcji o jednostkę

Skala efektywna produkcji

Wielkość produkcji przy której przeciętny koszt całkowity jest najmniejszy

Stałe przychody ze skali

Zjawisko polegające na tym że zmiana wielkości produkcji nie ma wpływu na długookresowy przeciętny koszt całkowity

Korzyści skali

Wzrost efektywności wynikający stąd, że długookresowy przeciętny koszt całkowity wraz ze wzrostem wielkości produkcji

Zysk ekonomiczny

Utarg całkowity pomniejszony o koszt całkowity obejmujący koszty jawne i ukryte

Zysk normalny

Minimalna kwota niezbędna do utrzymania obecnego sposobu wykorzystania czynników produkcji

Ekonomia doborbytu

nauka o wpływie alokacji zasobów na dobrobyt ekonomiczny

Dobrobyt

stopień w jakim dana osoba czuje się szczęśliwa lub zadowolona z życia

Efektywność alokacyjna

taka alokacja zasobów, przy której wartość dóbr wytworzonych przez sprzedawców odpowiada wartości przypisanej im przez nabywców

Skłonność do płacenia

maksymalna kwota jaką nabywca chce zapłacić za dobro

Koszt

Wartość wszystkiego z czego sprzedawca musi zrezygnować by wytworzyć pewne dobro

Nadwyżka producenta

Różnica między kwotą jaką otrzymuje sprzedawca za dane dobra a poniesionymi przez niego kosztami

Równowaga ogólna

Sytuacja w której decyzje i wybory podmiotów eknomicznych są skoordynowane ramach rynków

Nadwyżka całkowita

Całkowita wartośćdóbr dla nabywców mierzona ich skłonnością do płacenia za nie pomniejszona o koszty dostarczenia tych dóbr ponoszone przez sprzedawców

Efektywność

Cecha alokacji zasobów oznaczająca maksymalizację nadwyżki całkowitej osiąganej przez wszystkich członków społeczeństwa

Poprawa w sensie pareta

polepszenie sytuacji co najmniej jednego podmiotu ekonomicznego w wyniku pewnego działania bez pogorszenia sytuacji innego podmiotu

Sprawiedliwość

Uczciwy podział korzyści ekonomicznych między członków społeczeństwa

Funkcja dobrobytu

Użyteczność zbiorowa dla społeczeństwa znajdująca odzwierciedlenie w nadwyżkach konsumenta i producenta

Podatek kwotowy

podatek od towarów i usług określony jako pewna stała kwota naliczana od każdej sprzedanej jednostki dobra

Podatek ad valorem

Podatek określony jako pewien procent od ceny dobra

Rozkład ciężaru opodatkowania

Proporcje podziału ciężaru opodatkowania między uczestników rynku

Zbędna strata społeczna

Obniżenie nadwyżki całkowitej spowodowane zakłóceniem funkcjonowania rynku np. przez podatek

Przeciętna stopa procentowa

Całkowita kwota zapłaconych podatników podzielona przez dochód całkowity

Krańcowa stopa podatkowa

Wysokość podatku od dodatkowej jednostki dochodu

Zasada korzyści

Koncepcja zgodnie z którą ludzi powinni płacić podatki w wysokości uzależnionej od tego w jakim zakresie korzystają ze świadczeń zapewnionych przez państwo

Sprawiedliwość pionowa

Koncepcja według której podatnicy o większej zdolności do płacenia powinni płacić wyższe podatki

Sprawiedliwość pozioma

Koncepcja według której podatnicy o podobnej zdolności do płacenia powinni płacić jednakowe podatki

Podatek proporcjonalny (liniowy)

Podatek procentowy którego stawka jest jednakowa dla wszystkich podatników

Dobro zastrzegalne

dobro do którego dostęp można zastrzec dla osób gotowych za nie zapłacić

Dobro rywalizacyjne

dobro którego konsumpcję jedna osoba może zwiększyć tylko w wyniku ograniczenia dostępności jego konsumpcji przez innych ludzi

Zasoby wspólne

dobra które stanowią przedmiot rywalizacji ale nie podlegają zastrzeżeniu dostępu

Problem gapowicza

Zjawisko polegające na tym że ktoś korzysta z pewnego dobra ale za to nie płaci

Analiza kosztów i korzyści

Zestawienie ogólnospołeczne kosztów i korzyści związanych z dostarczeniem dobra publicznego

Tragedia wspólnego pastwiska

Koncepcja wyjaśniająca dlaczego zasoby wspólne są wykorzystywane w większym stopniu niż jest to wskazane z punktu widzenia całego społeczeństwa

Dobra społecznie pożądane

Dobra które mogą być dostarczane przez rynek ale ich konsumpcja jest czasami zbyt iska ponieważ wymagają dokonywania wyborów międzyokresowych w przypadku których dzisiejsze decyzje mogą mieć wpływ na możliwości dostępne w późniejszym czasie

Dobra społecznie niepożądane

Dobra któe w warunkach wolnego rynku są konsumowane w zbyt dużej ilości oraz niosą ze sobą koszty indywidualne i społeczne przez konsumentów przy podejmowaniu decyzji zakupowych

Efekt zewnętrzny

Pozytywny lub negatywny wpływ decyzji pewnej osoby na dobrobyt osoby postronnej który nie został uwzględniony przy podejmowaniu decyzji

Internalizacja efektu zewnętrznego

Zmiana bodźców ekonomicznych skłaniających ludzi do uwzględnienia skutków ubocznych swoich działań przy podejmowaniu decyzji

Twierdzenie Coase'a

twierdzenie które głosi że jeśli podmioty prywatne mają możliwość negocjowania sposobu alokacji zasobów nie ponosząc przy tym żadnych kosztów to są w stanie samodzielnie uporać się z problemem efektów zewnętrznych

Relacyjny efekt zewnętrzny

sytuacja w której osiągane przez kogoś korzyści zależą od jego przewagi nad innymi

Podatek Pigou

Podatek nakładany w celu skompensowania negatywnych efektów zewnętrznych

Teoria wyboru publicznego

Dziedzina wiedzy poświęcona analizcie postępowania administracji publicznej oraz zachować obywateli w relacjach z administracją publiczną

Efekt racjonalnej ignorancji

Niechęć wyborcy do poszukiwania informacji ułatwiających rozważne oddanie głosu podczas wyborów

Efekt wąskich interesów

Zjawisko polegające na tym że korzyści osiągnięte przez niewielką grupę są mniejsze od kosztów ponoszonych przez większość społeczeństwa

Koniunkturalna koalicja

Doraźne porozumienie między politykami w sprawie wzajemnego wsparcia w określonych kwestiach

Poszukiwanie renty

Działania podejmowane przez jednostkę lub grupę w celu takiego ulokwania zasobów by zapewnić sobie dochód ekonomiczny (rentę)

Kumoterstwo

Zjawisko polegające na tym że o alokacji zasobów na rynku decydują częściowo układy polityczne i znajomości a nie czynniki ekonomiczne

Pokusa nadużycia

Skłonność osoby któa nie podlega pełnej kontroli do nieuczciwych lub niepożądanych zachowań

Asymetria informacji

sytuacja w której dwie strony mają dostęp do innych informacji

Negatywna selekcja

Sytuacja w której pan lepiej zna swoją sytuacją niż sługa więc sługa woli nie zawierać z nim transakcji

Sygnalizacja

działania podejmowane przez podmiot posiadający pewne informacji w celu ich wiarygodnego ujawnienia innym podmiotom

odsiew

Działania podejmowane przez gorzej poinformowany podmiot mające na celu ujawnienie pewnych informacji posiadanych przez podmiot lepiej poinformowany

Satysfakcjonalista

osoba podejmująca decyzje z myślą o uzyskaniu zadowalającego a nie najlepszego rezultatu

Teoria perspektywy

Teoria zgodnie z którą ludzi przypisują różne wartości zyskom i stratom w zależności od punktu odniesienia

Izokwanta produkcji

funkcja określająca wszystkie kombinacje czynników produkcji

Krańcowa stopa substytucji technicznej

współczynnik informujący w jakim stosunku można wymienić jeden czynnik produkcji na drugi bez zmiany poziomu produkcji

Izokoszta

krzywa wyznaczająca różna kombinacje czynników produkcji które można nabyć za daną kwotę

Konkurencja niedoskonała

sytuacja w której przedsiębiorstwa są w stanie odróżnić swoje produkty od innych w związku z czym mają pewien wpływ na ich ceny

Udział w rynku

udział przedsiębiorstwa w sprzedaży ogółem na nadym rynku

Różnicowanie cen

sprzedaż takiego samego dobra różnym klientom po różnych cenach

Arbitraż

operacja zakupu dobra na pewnym rynku po niskiej cenie i sprzedaniu go na innym po wyższej cenie w celu osiągnięcia zysku na różnicy cen

Doskonałe różnicowanie ceny

sytuacja w której monopolista wie dokładnie ile wynosi skłonność do płacenia kazdego klienta i ma możliwość sprzedania dobra każdemu klientowi po innej cenie

Synergia

zjawisko polegające na tym że działając wspólnie przedsiębiorstwa osiągają lepsze wyniki niż osobno

Konkurencja monopolistyczna

rynek na którym wiele przedsiębiorstw oferuje podobne ale nie identyczne produkty

Branding

budowanie marki czyli wszelkie sposoby kreowania przez przedsiębiorstwo własnej tożsamości i podkreślania swojej odrębności od konkurentów

Cena zaporowa

cena ustalona na poziomie niższym od możliwego do osiągnięcia w celu zniechęcenia potencjalnych wchodzących

Cena drapieżna

Cena ustalona tymczasowo na poziomie niższym od kosztu przeciętnego w celu zmuszenia konkurentów od wyjścia z rynku lub powstrzymania potencjalnych wchodzących

Przewaga konkurencyjna

nadrzędna pozycja względem konkurentów oparta na pewnym niepowtarzalnym i trudnym do skopiowania atrybucie

Zbieranie śmietanki

Zbieranie śmietankipodejście polegające na zidentyfikowaniu i eksploatacji najbardziej dochodowych obszarów rynku

Oligopol

sytuacja w której rynek jest zdominowany przez kilku sprzedawców produktów identycznych lub podobnych

Wskaźnik koncentracji

Udział określonej liczby dostawców w łącznych obrotach rynku

Segment rynku

grupa klientów o podobnych nawykach zakupowych lub cechach

Zmowa

porozumienie między przedsiębiorstwami działającymi na tym samym rynku dotyczące wielkości produkcji lub ceny

Kartel

grupa przedsiębiorstw działających w porozumieniu

Równowaga Nasha

Sytuacja w której współzależne podmioty ekonomiczne wybierają najlepszą dla siebie strategię dla siebie strategię biorąc pod uwagę strategie wybrane przez innych

Konkurencja pozacenowa

sytuacja w której przedsiębiorstwo próbuje zwiększyć popyt i udział na rynku za pomocą innych metod niż zmiana ceny

Teoria gier

narzędzie umożliwiające badanie zachować ludzi w sytuacjach wymagających myślenia strategicznego

Macierz wypłat

Tabela przedstawiająca wyniki gry dla każdej możliwej kombinacji strategii wybieranych przez graczy

Dylemat więźnia

forma "gry" z udziałem dwóch więźniów która pozwala zrozumieć dlaczego kooperacja nastręcza trudności nawet jeśli jest korzystna dla wszystkich stron

Strategia dominująca

strategia która zapewnia graczowi najlepszy wynik niezależnie od strategii wybranych przez innych graczy

Zmowa milcząca

sytuacja w której ograniczenie konkurencji wynika stąd że przedsiębiorstwa podejmując decyzje uwzględniają występującą miedzy nimi współzależność

Popyt rezydualny

różnica miedzy krzywą popytu rynkowego a ilością oferowaną przez pozostałe przedsiębiorstwa na rynku

Funkcja reakcji

Funkcja wyznaczająca decyzję przedsiębiorstwa w pewnej kwestii np. Wielkość produkcji zapewniającej maksymalny zysk w zależności od decyzji podjętych w tej kwestii przez konkurentów

popyt pochodny

popyt którego wielkość zależy od podaży na innym rynku

Produkt krańcowy pracy

wzrost wielkości produkcji związanej za zwiększeniem nakładu pracy o jednostkę

Wartość produktu krańcowego

iloczyn produktu krańcowego czynnika produkcji i ceny rynkowej dobra

Krańcowy przychód z zasobu

wzrost utargu wynikający ze zwiększeniem nakładu czynnika produkcji o jednostkę

Monopson

Rynek na którym jest jeden nabywca

Zróżnicowanie kompensacyjne

różnica w wysokości płac która wynika z potrzeby wyrównania pozafinansowych różnic między poszczególnymi zawodami

Kapital ludzki

skumulowany efekt inwestycji w rozwój ludzki takich jak edukacja czy szkolenie w miejscu pracy

Strajk

forma protestu pracowników polegająca na przerwaniu pracy

Płaca efektywnościowa

Płaca przewyższająca poziom równowagi rynkowej oferowana w celu zwiększenia wydajności pracownika

Dyskryminacja

Zachowanie polegające na oferowaniu odmiennych możliwości ludziom którzy różnicą się jedynie przynależnością rasową lub etniczną płcią wiekiem lub innymi cechami osobowymi

Renta ekonomiczna

nadwyżka dochodu generowanego przez czynnik produkcji nad jego dochodem transferowym

Dochód transferowy

minimalna zapłata niezbędna do utrzymania czynnika produkcji w obecnym obszarze zastosowania

Krzywa Lorenza

krzywa pokazująca relację miedzy skumulowanym odsetkiem gospodarstw domowych a skumulowanym odsetkiem dochodu całkowitego

Współczynnik Giniego

miara stopnia nierówności dochodowej

Cykl życia

typowy schemat zmiany poziomu dochodów w ciągu życia człowieka

Dochód stały

normalny albo średni poziom dochodu danej osoby

Stopa ubustwa

odsetek gospodarstw domowych których dochodu nie przekraczają poziomu określonego progiem ubóstwa

Próg ubóstwa

ustalony przez państwo poziom dochodów poniżej którego rodzinę uznaje się za żyjącą w ubóstwie (w Europie za ten poziom przyjmuje się 60% medialnych dochodów)

Ubóstwo bezwzględne

sytuacja w której ludzie są pozbawieni dostępu do podstawowych dóbr niezbędnych do życia jedzenia odzieży i schronienia

Utylitaryzm

nurt filozoficzny politycznej zgodnie z którym państwo powinno prowadzić politykę ukierunkowaną na maksymalizację użyteczności całkowitej osiąganej przez wszystkich członków społeczeństwa

liberalizm

nurt filozofii politycznej postulujący prowadzenie przez państwo takiej polityki którą bezstronny obserwator pozostający za "zasoloną niewiedzy" uznałby za sprawiedliwą

Kryterium maksyminu

zasada zgodnie z którą państwo powinno dążyć do maksymalizacji dobrobytu najgorzej sytuowanego członka społeczeństwa

Libertarianizm

nurt flilozofii politycznej zgodnie z którym państwo powinno się zajmować wyłącznie ściąganiem przestępców i egzekwowaniem dobrowolnie zawieranych umów a nie redystrybucją dochodów

Pomoc społeczna

publiczny system świadczeń gwarantujący wsparcie finansowe najbardziej potrzebującym

Ujemny podatek dochodowy

metoda naliczania podatku w przypadku której gospodarstwa domowe o niskich dochodach zamiast płacić podatek otrzymują dopłatę

Pomoc rzeczowa

pomoc dla ludzi biednych przekazywana w postaci dóbr i usług a nie w formie pieniężnej

Granica mozliwości produkcyjnych

krzywa wyznaczająca kombinacje dóbr jakie jest w stanie wytworzyć dana gospodarka na bazie dostępnych zasobów z wykorzystaniem obecnie stosowanej technologii

Przewaga absolutna

przewaga wynikająca z porównania nakładów ponoszonych przez różnych producentów na wytworzenie takiej samej ilości dobra

Przewaga komparatywna

przewaga wynikająca z porównania kosztów alternatywnych ponoszonych przez producentów takiego samego dobra producent ma przewagę komparatywną w zakresie wytwarzania pewnego dobra jeśli ponosi niższy koszt alternatywny niż inny producent tego dobra

Import

przywóz dóbr wytworzonych za granicą w celu ich sprzedaży w danym kraju prowadzącym do odpływu pieniędzy z gospodarki

cena światowa

cena dobra dominująca na rynku światowym

Cło

podatek od dobra wytwarzanego za granicą i sprzedawanego na rynku krajowym

Kontyngent przewozowy

maksymalna ilość dobra wytwarzanego za granicą którą można sprowadzić do danego kraju

Ziemia

Całość zasobów naturalnych naszej planety

Praca

wysiłek fizyczny i umysłowy człowieka potrzebny do wytworzenia dóbr i usług

Kapitał

wszelkie środki materialne wykorzystywane do wytworzenia dóbr i usług

Rzadkość zasobów

właściwość zasobów polegająca na tym że ich ilość jest ograniczona

Ekonomia

Nauka o tym w jaki sposób społeczeństwo gospodaruje zasobami rzadkimi

Koszt alternatywny

wszystko z czego trzeba zrezygnować żeby uzyskać coś innego wartość utraconych (poświęconych) korzyści

Gospodarka rynkowa

gospodarka która rozstrzyga trzy zasadnicze kwestie składające się na problem ekonomiczny w drodze zdecentralizowania decyzji wielu przedsiębiorstw i gospodarstw domowych współdziałających ze sobą na rynkach dóbr i usług

Zawodność rynku

sytuacja w której rynek nie zapewnia efektywnej alokacji zasobów

Siła rynku

zdolność jednego podmiotu rynkowego (lub niewielkiej grupy podmiotów rynkowych) do wywierania istotnego wpływu a ceny rynkowe

Mikroekonomia

nauka o tym jak gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa podejmują decyzje i współdziałają ze sobą na rynku

Makroekonomia

nauka o zjawiskach charakteryzujących całą gospodarkę takich jak inflacja bezrobocie i wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy

wzrost ilości dóbr i usług wytwarzanych przez gospodarkę w pewnym przedziale czasu

Produkt krajowy brutto per capita (na jednego mieszkańca)

wartość rynkowa wszystkich dóbr i usług wytworzonych w kraju w danym okresie podzielona przez liczbę mieszkańców

Inflacja

wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce

Krzywa Phillipa

krzywa obrazująca krótkookresową, odwrotną zależność między inflacją a bezrobociem

Sądy pozytywne

stwierdzenia opisujące świat takim jaki jest

Sądy normatywne

stwierdzenia wskazujące jak świat powinien wyglądać

Rynek konkurencyjny

rynek w którym działa wielu nabywców i wielu sprzedawców więc każdy z nich pojedynczo ma znikomy wpływ na cenę rynkową

Krzywa popytu

wykres pokazujący zależność wielkości zapotrzebowania na dane dobro od jego ceny

Dobra substytucyjne

dwa dobra w wypadku których wzrost ceny jednego z nich prowadzi do wzrostu popytu na drugie

Dobra komplementarne

dwa dobra w wypadku których wzrost ceny jednego z nich prowadzi do spadku popytu na drugie

Dobro niższego rzędu

dobro w wypadku któego wzrost dochodu przy innych czynnikach stałych prowadzi do spadku popytu (i odwrotnie)

Prawo podaży

jeśli inne czynniki są stałe ilość oferowana dobra zwiększa się gdy cena tego dobra rośnie

Plan podaży

zestawienie które pokazuje jak zmienia się ilość oferowana danego dobra w zależności od jego ceny

Krzywa podaży

pokazuje zależność ilości oferowanej danego dobra od jego ceny

Cena równowagi (cena rynkowa)

cena przy której wielkość zapotrzebowania jest taka sama jak ilość oferowana

ilość równowagi

ilość oferowana i wielkość zapotrzebowania przy cenie równowagi

Nadwyżka

sytuacja w której ilość oferowana jest większa niż wielkość zapotrzebowania przy bieżącej cenie rynkowej

Niedobór

Sytuacja w której wielkość zapotrzebowania jest większa niż ilość oferowana przy bieżącej cenie rynkowej

Elastyczność

miara wrażliwości wielkości (lub ilości oferowanej) na zmianę jednego z warunkujących ją czynników

Suma wydatków

łączna kwota zapłaconych przez nabywców liczona jako iloczyn ceny i zakupionej ilości dobra

Elastyczność dochodowa popytu

miara siły reakcji wielkości zapotrzebowania a dobro na zmianę dochodu nabywców. oblicza się ją jako stosunek procentowej zmiany wielkości zapotrzebowania do procentowej zmiany dochodu

Elastyczność cenowa podaży

miara siły reakcji ilości oferowanej dobra na zmianę ceny tego dobra. Oblicza się ja jako stosunek procentowej zmiany ilości oferowanej do procentowej zmiany ceny

Utarg całkowity

łączna kwota uzyskana przez sprzedawców którą oblicza się jako iloczyn ceny i sprzedanej ilości dobra

Uzyteczność krańcowa

przyrost użyteczności całkowitej w wyniku skonsumowania dodatkowej jednostki danego produktu

Malejąca użyteczność krańcowa

dodatkowe zadowolenie płynące z konsumowania kolejnych jednostek dobra jest coraz mniejsze

Dobra doskonale substytucyjne

dwa dobra w przypadku których krzywa obojętności są liniami prostymi

Dobra doskonale substytucyjne

dwa dobra w przypadku których krzywe obojętności są załamane pod kątem prostym

Krótki okres

okres w którym pewne czynniki produkcji nie ulegają zmianie

Długi okres

okres w którym wszystkie czynniki produkcji mogą ulec zmianie

Malejąca produkcyjność krańcowa

Zjawisko polegające na tym że produkt krańcowy czynnika produkcji maleje wraz ze wzrostem nakładu tego czynnika

Koszty stałe

koszty które nie zmieniają się wraz z wielkością produkcji

Koszty zmienne

koszty które zmieniają się wraz z wielkością produkcji

Przeciętny koszt całkowity

koszt całkowity podzielony przez wielkość produkcji

Przeciętny koszt stały

koszty stałe podzielony przez wielkość produkcji

Przeciętny koszt zmienny

koszty zmienne podzielone przez wielkość produkcji

Koszt krańcowy

przyrost kosztu całkowitego wynikający ze zwiększenia produkcji o jednostkę

Niekorzyści skali

spadek efektywności wynikający stąd że długookresowy przeciętny koszt całkowity zwiększa się wraz ze wzrostem wielkości produkcji

Utarg przeciętny

utarg całkowity podzielony przez wielkość produkcji

Utarg krańcowy

zmiana utargu całkowitego w wyniku zwiększenia sprzedaży o jednostkę

Zysk księgowy

utarg całkowity pomniejszony o całkowity koszt jawny

Zysk nadzwyczajny

nadwyżka zysku ponad zysk normalny

Koszty utopione

koszty które zostały poniesione i nie mogą być odzyskane

Nadwyżka konsumenta

różnica między kwotą jaką nabywca jest skłonny zapłacić a kwotą przez niego zapłaconą

Cena maksymalna

najwyższa cena po jakiej zgodnie z prawem można sprzedać dane dobro

Cena minimalna

najniższa cena po jakiej zgodnie z prawem można sprzedać dane dobro

Podatki bezpośrednie

podatki obciążające dochód lub majątek

podatki pośrednie

podatki obciążające sprzedaż dóbr i usług

Subwencja

suma pieniędzy przekazywana przez państwo nabywcom lub sprzedawcom po to by zwiększyć dochód nabywców lub obniżyć koszty sprzedawców a tym samym poprawić ich sytuację ekonomiczną lub zwiększyć konsumpcję

Podatek Ryczałtowy (pogłówny)

podatek płacony przez wszystkich w takiej samej kwocie

Zasada zdolności do płacenia

koncepcja zgodnie z którą ciężar podatku powinien być dostosowany do możliwości finansowych podatnika

Podatek regresywny

podatek procentowy którego stawka maleje wraz ze wzrostem dochodu

Podatek regresywny

podatek procentowy którego stawka zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu

Sektor publiczny

część gospodarki w której wszelka działalność jest finansowana i zarządzana przez państwo a oferowane dobra i usługi służą całemu społeczeństwu

Sektor prywatny

część gospodarki w której wszelka działalność jest finansowana i zarządzana przez osoby prywatne

Dobra prywatne

dobra które stanowią przedmiot rywalizacji i mogą podlegać zastrzeżeniu dostępu

Dobra publiczne

dobra które nie stanowią przedmiotu rywalizacji i nie podlegają zastrzeżeniu dostępu

Monopol naturalny

sytuacja w której dobro może podlegać zastrzeżeniu dostępu ale nie stanowi przedmiotu rywalizacji

Negatywny efekt zewnętrzny

koszt poniesiony przez osobę postronną wskutek czyjejś decyzji

Pozytywny efekt zewnętrzny

korzyść uzyskana przez osobę postronną wskutek czyjejś decyzji

Koszt transakcyjny

ponoszone przez strony koszty uzgadniania i realizacji porozumienia

Pozycyjny wyścig zbrojeń

sytuacja w której ludzie podejmują różne działania w celu zdobycia przewagi nad innymi ale ich wysiłki wzajemnie się znoszą

Koszt krańcowy redukcji zanieczyszczeń

koszt przypadający na ostatnią wyeliminowana jednostkę zanieczyszczeń

Prawo własność

wyłączne prawo osoby fizycznej grupy osób lub organizacji do dysponowania pewnym zasobem

Zawodność państwa

zjawisko polegające na zakłóceniu przez czynniki polityczne procesu podejmowania decyzji w taki sposób że jego rezultaty nie idą w parze z efektywnością ekonomiczną

Interes publiczny

zasada podejmowania decyzji z myślą o zapewnianiu jak największych korzyści jak największej liczbie ludzi przy jak najmniejszych kosztach

Prywatyzacja

przekazanie mienia państwowego w ręce prywatne

Pan

osoba lub organizacja dla której inna osoba zwana sługą wykonuje pewną czynność

Sługa

osoba która wykonuje pewną czynność dla innej osoby zwanej panem

Efekt posiadania

zjawisko polegające na tym że pewna rzecz ma dla właściciela większą wartość niż taka sama rzecz należąca do kogoś innego

Siła rynkowa

zdolność przedsiębiorstwa do podniesieni ceny produktu bez utraty całej sprzedaży na rzecz konkurentów

Monopolista

przedsiębiorstwo które jest jedynym sprzedawcą produktu pozbawionego bliskich substytutów

Bariery wejścia

wszelkie czynniki utrudniające rozpoczęcie działalności na pewnym rynku lub w pewnej branży

Patent

prawo do wyłącznego korzystania z pewnego rozwiązania technicznego przez jego właściciela

Prawa autorskie

prawo własności osoby lub organizacji do stworzonego przez siebie dzieła uniemożliwiające innym jego kopiowanie lub powielanie

Monopol naturalny

monopol który powstaje wtedy kiedy pojedyncze przedsiębiorstwo jest w stanie zaspokoić cały zapotrzebowanie na dane dobro lub usługę po niższym koszcie niż większa liczba przedsiębiorstw

Płaca minimalna

najniższe wynagrodzenie jakie pracodawca może zgodnie z prawem zaoferować pracownikowi

Związek zawodowy

zrzeszenie pracowników które prowadzi z pracodawcami negocjacje w sprawie płac i warunków pracy

Ubustwo względne

sytuacja w której ludzie żyją poniżej standardów uznawanych w danym społeczeństwie za możliwe do przyjęcia