Moja lekcja

1. mos maiorum

zwyczaj przodków

2. consuetudo

zwyczaj

3. ius est ars boni et aequi

prawo jest sztuką stosowania tego co dobre i słuszne

4. ius civile

prawo krajowe, obywatelskie

5. ius canonicum

prawo kanoniczne

6. ius cogens

prawo bezwzględnie wiążące, przepisy prawne, które każdy z podmiotów musi w konkretnym przypadku respektować (Istnieje jeden rodzaj powinnego zachowania)

7. ius dispositivum

prawo względnie wiążące, prawo opierające się w szerokim zakresie na uznaniu autonomii woli stron (dowolne kształtowanie przez strony np. ustalenie czynszu, umowa kupna-sprzedaży)

8. ius particulare

prawo miejscowe

9. ius universale

prawo uniwersalne, powszechne (np. dyrektywy UE)

10. ignorantia iuris nocet

nieznajomość prawa szkodzi

11. ignorantia facti non nocet

nieznajomość faktów nie szkodzi

12. forum

rynek, targ, sąd

13. forum competens

sąd właściwy do rozpoznania danej sprawy

14. forum contractus

miejsce gdzie została zawarta umowa

15. forum delicti commissi

miejsce popełnienia przestępstwa

16. forum domicilii

miejsce zamieszkania

17. forum originis

miejsce pochodzenia

18. forum rei sitae

miejsce gdzie jest przedmiot sporu

19. forum solutionis

miejsce spełnienia świadczenia

20. forum soluti contractus

miejsce wywiązania się z umowy

21. forum hereditatis

miejsce według jakiego prawa nastąpi spadek/miejsce gdzie nastąpi spadek

22. privilegium fori

przywilej stawania przed sądem specjalnym np. sąd duchowny

23. actor sequitur forum rei

powód idzie/niesie powództwo do sądu pozwanego (sąd właściwy dla miejsca zamieszkania pozwanego)

24. iura novit curia!

sąd (urząd) zna prawo. W prawie rzymskim to strony musiały udowodnić, że dane prawo obowiązuje. Obecnie przyjmuje się, że sąd zna prawo

25. lex

ustawa

26. lex perfecta

ustawa opatrzona sankcją nieważności. Nieważność czynności dokonanej wbrew przepisom np. zakaz darowizn między małżonkami

27. lex plus quam perfecta

ustawa przewidująca sankcję nieważności i represyjną np. bigamia

28. lex minus quam perfecta

ustawa nie przewidująca sankcji nieważności tylko sankcję karną np. związek małżeński zawarty w czasie żałoby był ważny, ale strony podlegały karze infamii

29. lex imperfecta

ustawa nie przewidująca ani nieważności, ani kary za dokonanie czynności zabronionej przez ustawę np. lex Cincia – zakazująca nadmiernych darowizn na rzecz osób spoza rodziny, leges sumptuariae

30. praeter legem

działanie obok prawa, szukanie luk w prawie (obejście przepisów)

31. contra legem

działanie sprzeczne z ustawą

32. iuxta legem

działanie zgodnie z ustawą (przepisem)

33. ratio legis

zamierzenie ustawodawcy, cel ustawy

34. ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio

Gdzie ten sam cel ustawy, tam takie samo uregulowanie w takich samych okolicznościach należy stosować takie same rozwiązania prawne, zasada dobrego prawodawcy

35. per analogiam

wnioskowanie przez podobieństwo np. jeśli nie mogę znaleźć czegoś w ustawie sięgam do podobnych przepisów

36. analogia legis

analogia w obrębie jednego aktu prawnego

37. analogia iuris

analogia w obrębie całego systemu prawa

38. a contrario

wnioskowanie z przeciwieństwa np. jeśli coś nie jest zakazane to jest dozwolone

39. praesumptio facti

domniemanie faktu

40. praesumptio iuris tantum

domniemanie prawne (wzruszalne) np. domniemanie ojcostwa

41. praesumptio iuris ac de iure

domniemanie prawne niewzruszalne, nie można go obalić przez przeprowadzenie przeciwdowodu np. wpisy w księgach wieczystych

42. nullum crimen sine lege

nie ma przestępstwa bez ustawy

43. lex retro non agit

ustawa nie działa wstecz np. przepisy które prowadzą do pogorszenia czyjejś sytuacji. Jeśli dzisiaj coś nie jest przestępstwem i to popełniłem a jutro jest już to spenalizowane to nie mogę zostać za to ukarany

44. lex posterior derogat legi priori

ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą

45. lex specialis derogat legi generali

ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną np. do żołnierza który popełnił przestępstwo zastosujemy kodeks karny wojskowy, a nie kodeks karny.

46. lex posterior generalis non derogat legi priori speciali

ustawa ogólna późniejsza nie uchyla ustawy wcześniejszej szczególnej

47. de lege lata

komentarz do istniejącego już przepisu

48. de lege ferenda

postulat o tym, że należy wprowadzić jakiś przepis (postulat zmian)

49. sensu stricto

ściśle, w znaczeniu ścisłym

50. sensu largo

szeroko, w znaczeniu szerokim

51. clara non sunt interpretanda

normy, które są jasne nie wymagają interpretacji (wykładni)

52. ex definitione

z definicji

53. qui suo iure utitur, neminem laedit

kto korzysta ze swojego prawa, nikomu nie szkodzi

54. prior tempore potior iure

kto pierwszy ten lepszy. Pierwszy w czasie, lepszy w prawie

55. expressis verbis

wyraźnie powiedziane, dobitnymi słowami, dokładnie

56. numerus clausus

wyliczenia wyczerpujące, liczba zamknięta np. zawarty w konstytucji RP katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego

57. prima facie

na pierwszy rzut oka

58. genus

rzeczy oznaczone gatunkowo, rzeczy oznaczone co do gatunku, rzeczy zamienne, rodzajowo oznaczone, takie, które określano za pomocą wagi, miary i ilości np. zboże, olej, wino, pieniądze

59. species

rzeczy oznaczone indywidualne, rzeczy odrębnie kwalifikowane ze względu na ich cechy indywidualne (obraz, rzeźba), niezamienne

60. genus perire non censetur

uważa się, że gatunek nie ginie. (rzeczy oznaczone gatunkowo w razie zaginięcia muszą być zastąpione, zniszczenie lub utrata rzeczy nie zwalnia dłużnika od obowiązku świadczenia takiej samej rzeczy)

61. inter vivos

czynności prawne za życia np. umowy, kupno-sprzedaż

62. mortis causa

czynności prawne na wypadek śmierci np. testament

63. causa solvendi

podstawa przekazania wartości z tytułu uwolnienia się ze zobowiązania, chęć umorzenia istniejącego długu

64. causa donandi

podstawa darowizny, w celu dokonania darowizny. Dokonuje się po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby bez żadnego ekwiwalentu (przykład: darowizna przyczyna: chęć obdarowania)

65. causa obligandi vel acquirendi

w celu zobowiązania kogoś, celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów (przykład: sprzedaż, najem)

66. per facta concludenta

konkluzja przez fakty dorozumiałe

67. ad solemnitatem

(forma czynności prawnej zastrzeżona) pod rygorem nieważności, aby była skuteczna musi mieć określoną formę ta czynność np. akt notarialny

68. ad probationem

(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla celów dowodowych, czynność prawna dokonywana na piśmie w celu posiadania dowodu jej zawarcia np. umowa kredytowa zawierana z bankiem

69. ad eventum

(forma czynności prawnej zastrzeżona) dla wywołania określonych skutków prawnych np. darowizna za 1 zł

70. negotium claudicans

czynność prawna kulejąca, dokonana przez osobę nieupoważnioną (np. pełnomocnik bez upoważnienia) lub niezdolną, (np. czynność rozporządzająco-zobowiązująca wykonana przez osobę małoletnią bez zgody opiekuna)

71. essentialia negotii

istota czynności prawnej, dzięki nim można było zaliczyć czynność do danego typu i odróżnić od innych. Bez ustalenia essentialia negotii nie można zawrzeć ważnej czynności prawnej(określenie ceny/dziedzica)

72. naturalia negotii

to co jest z natury związane z czynnością. Dorozumiewa się że z określoną czynnością związane są milcząco tego rodzaju elementy np. przy kupnie – sprzedaży przyjmuje się odpowiedzialność za wady fizyczne i wady prawne towaru

73. accidentalia negotii

klauzule dodatkowe np. termin, warunek, polecenie

74. erga omnes

skuteczne wobec wszystkich którzy chcieliby naruszyć prawo właściciela jakiejś rzeczy lub jakieś inne prawo skuteczne wobec wszystkich np. prawa rzeczowe (actio in rem)

75. inter partes

stosunki zobowiązaniowe skuteczne wobec stron np. zobowiązania z umów (actio in personam)

76. causa

przyczyna, podstawa, przypadek

77. vacatio legis

okres między datą ogłoszenia aktu prawnego, a datą jego wejścia w życie

78. verba legis

słowami ustawy, brzmienie ustawy

79. condicio

warunek

80. dies

termin

81. dies a quo

termin początkowy (od którego dnia)

82. dies ad quem

termin końcowy (do którego dnia) po zakończeniu którego czynność przestaje być skuteczna

83. computatio civilis

tzw. komputacja rzymska, sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba

84. computatio a momento ad momentum

liczenie co do minuty, bardzo dokładne

85. ex tunc

od momentu dokonania, mocą wsteczną

86. ex nunc

– od teraz

87. res

rzecz

88. res omnium communes

rzeczy wspólne dla wszystkich np. powietrze, morze, brzegi morskie

89. superficies solo cedit

to co zostało na stałe połączone z gruntem staje się własnością właściciela gruntu np. drzewo

90. iura in re aliena

prawa na rzeczy cudzej (ograniczone prawa rzeczowe) np. hipoteka na dom

91. ius possidendi

prawo do posiadania rzeczy

92. ius utendi (abutendi)

prawo do używania rzeczy

93. ius disponendi

prawo dysponowania rzeczą np. można ją sprzedać, wynająć

94. ius infinitum

prawo nieograniczone (w praktyce nie ma czegoś takiego, gdyż każde prawo da się ograniczyć)

95. nemo plus iuris ad (in) alium fransferre potest quam ipse haberet

nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam posiada np. jeśli nie jestem właścicielem jakiejś rzeczy to nie mogę przenieść jej własności na kogoś innego

96. accessio possessionis

doliczenie posiadania

97. accessio temporis

doliczenie czasu

98. in statu usucapiendi

w trakcie biegu zasiedzenia

99. dominium directum

własność zwierzchnia (senior)

100. dominium utile

własność podrzędna (wasal)

101. condominium pro indiviso

współwłasność w częściach idealnych, współwłasność niepodzielna

102. rei vindicatio

powództwo windykacyjne (skarga wydobywcza), wytacza się kiedy jest się pozbawionym danej rzeczy, aby ją z powrotem odzyskać

103. actio negatoria

powództwo negatoryjne, skarga o naruszenie posiadania, wytaczał ja właściciel kwirytarny, który nie utracił posiadania rzeczy, ale był w inny sposób naruszany w spokojnym wykonywaniu swych uprawnień

104. non facere pati

nic nie robić/ znosić służebność, ten kto jest obciążony służebnością, musi to znosić i nic nie robić

105. confussio

zmieszanie np. płynów

106. ususfructus

służebność osobista pobierania wszystkich pożytków, polega na prawie używania cudzej rzeczy i pobierania z niej wszystkich pożytków bez naruszenia jej substancji- bez zużycia

107. quasi-ususfructus

korzystanie z rzeczy zużywalnej, użytkowanie, którego przedmiotem była rzecz zużywalna, która staje się własnością użytkownika z obowiązkiem zwrotu w takiej samej ilości i jakości jak przed użytkowaniem

108. servitus in faciendo consistere nequit

służebność nie polega na działaniu. Właściciel zobowiązany był jedynie do znoszenia cudzego działania lub powstrzymania się od działania

109. pignus

zastaw ręczny

110. pignus antichreticum

zastaw antychretyczny, polega on na tym, że dłużnik daje rzecz wierzycielowi, a pożytki z tej rzeczy zaliczane są na poczet długu

111. corpus

fizyczne/faktyczne władanie(w innym znaczeniu to po prostu rzecz/przedmiot)

112. animus

wola władania

113. animus rem sibi habendi/animus possidendi

wola zatrzymania rzeczy dla siebie

114. nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest

nikt sam dla siebie nie może zmienić podstawy posiadania

115. possessio vitiosa

posiadanie wadliwe np. jeśli ktoś nabył siłą, podstępem, potajemnie

116. possessio non vitiosa

posiadanie niewadliwe

117. animus possidendi pro alieno

wola posiadania w czyimś imieniu

118. precario dans

oddający w prekarium prekarium – umowa polegająca na oddaniu rzeczy na prośbę w bezpłatne używanie z obowiązkiem zwrotu na każdoczesne żądanie

119. precario accipiens

prekarzysta otrzymujący w prekarium

120. beneficium possessionis

dobrodziejstwa posiadania

121. cautio damni infecti

gwarancja naprawienia szkody, stypulacja o charakterze gwarancyjno-odszkodowawczym

122. constitutum possessorium

ustanowienie kogoś posiadaczem, zbywca przenosił własność rzeczy na nabywcę bez jej wydawania np. przenoszę własność mojego niewolnika z jednoczesnym zawarciem umowy, iż przez określony czas będę tytułem najmu korzystać z jego pracy

123. traditio corporalis

przeniesienie fizyczne, przeniesienie posiadania poprzez wydanie rzeczy

124. longa manu tradittio

przekazanie przez wskazanie rzeczy z odległości, bez fizycznego zetknięcia się z nią

125. traditio brevi manu

zachodziła wówczas, gdy dotychczasowy depozytariusz w drodze umowy (np. kupna) stawał się posiadaczem tej rzeczy, kupowanie rzeczy, którą się dzierżyło

126. traditio symblolica

przeniesienie własności poprzez symboliczną czynność np. wręczenie kupującemu kluczyków do samochodu

127. successio

dziedziczenie

128. successio ex lege

dziedziczenie z ustawy

129. successio anticipata

to co ktoś otrzymał na poczet spadku, dziedziczenie za życia (spadek wcześniej przyjęty)

130. successio ordinum et gradum

dziedziczenie wg stopni/klas (wstępni, zstępni),. Gdy do spadku nie zgłosili się w określonym terminie powołani w pierwszej kolejności, pretor oferował go dalszym krewnym w tej samej klasie lub dziedzicom następnej klasy

131. successio in possessionem

przejęcie uprawnień swojego poprzednika, spadkobierca mógł kontynuować zasiedzenie spadkodawcy, o ile ten spełniał przesłanki potrzebne do zasiedzenia

132. successio ab intestato

dziedziczenie beztestamentowe (ustawowe), po kimś kto nie pozostawił testamentu, lub był on nieważny czy też nieskuteczny

133. successio contra tabulas

dziedziczenie wbrew testamentowi

134. successio ex testamento

dziedziczenie na podstawie testamentu

135. successio in universitatem

dziedziczenie w zakresie ogólnym, przejęcie ogółu praw i obowiązków które przysługiwały poprzednikowi np. przejęcie i aktywów i pasywów

136. successio in capita

dziedziczenie wg głów, dziedziczenie po równo, wg ustawy XII tablic każde dziecko dostawało tyle samo (żona w tym przypadku traktowana jako agnacyjna córka)

137. successio in stirpes

dziedziczenie wg szczepów

138. nasciturus pro iam nato habetur

mający się narodzić jest uważany za narodzonego ilekroć chodzi o jego korzyść

139. cum animo testandi

z wolą, zamiarem, myślą testowania (animus-duch zmian)

140. favor testamenti

wątpliwości, które pojawiają się w testamencie rozpatrujemy na korzyść jego ważności. Tendencja interpretatorska zmierzająca do realizacji rzeczywistej woli spadkodawcy wyrażonej w testamencie,

141. lucidum intervallum

przebłysk świadomości, przebłyski występowały u chorego psychicznie, były przerwą w chorobie, która pozwalała na odzyskanie pełnej zdolności do czynności prawnych.

142. legatum per vindicationem

zapis windykacyjny, na jego mocy legatariusz stawał się właścicielem kwiryntarnym rzeczy zapisanej mu w testamencie w momencie przyjęcia spadku przez spadkobiercę, zatem mógł się domagać wydania tego przedmiotu od dziedzica

143. legatum per damnationem

legat damnacyjny, polecenie aby spadkobierca wydał rzecz danej osobie- dziedzic był zobowiązany wydać zapisany przedmiot zapisobiorcy

144. legatum nominis

zapis wierzytelności, legat zapisany z imienia (nazwiska) z wierzytelnościami, z tytułu legatu, zapis wierzytelności należącej do spadku, w legacie zapisuje się wierzytelność

145. legatum liberationis

legat zwalniający z długu zapisobiorcę, jaki miał wobec spadkodawcy

146. transmissio hereditatis

przekazanie spadku na inną osobę, prawo przejęcia spadku nie przez samego powołanego, ale przez jego spadkobierców, Na przykład jeśli dziedzic zmarł zanim otrzymał spadek, to spadek ten otrzymuje dziedzic dziedzica

147. cum viribus hereditatis

odpowiedzialność spadkobiercy rzeczy spadkowych z tytułu spadku, spadkobierca odpowiada tylko tym, co jest w spadku – rzeczami należącymi do spadku

148. pro viribus hereditatis

odpowiedzialność do wysokości spadku, nie odnosi się do konkretnej rzeczy ze spadku a jedynie do określonej wartości, którą można spłacić inną rzeczą.

149. hereditatis petitio

powództwo o wydanie spadku jako całości, wnosił go dziedzic przeciw każdemu kto kwestionował jego prawo do spadku i nie chciał mu wydać majątku spadkowego

150. separatio bonorum

oddzielenie spadkobiercy od majątku który otrzymał

151. matrimonium

małżeństwo

152. mas

mężczyzna

153. femina

kobieta

154. vir

mąż

155. uxor

żona

156. coniunctio maris et feminae

połączenie mężczyzny i kobiety/ związek mężczyzny i kobiety

157. matrimoniale foedus

przymierze małżeńskie/ umowa małżeńska, małżeństwo równouprawnionych osób

158. impedimentum matrimonii

przeszkody małżeńskie

159. impedimentum matrimonii dirimens

przeszkoda małżeńska zrywająca (np. wiek, bigamia)

160. impedimentum matrimonii impediens

przeszkoda małżeńska wzbraniająca, przeszkody tamujące zawarcie małżeństwa (np. różnice wyznań), jeżeli jednak zostanie zawarte to jest już ważne

161. matrimonium iustum

małżeństwo zgodne z prawem

162. matrimonium iniustum

małżeństwo niezgodne z prawem

163. matrimonium legitimum

małżeństwo zgodne z prawem

164. matrimonium non legitimum

małżeństwo faktycznie nie zawarte

165. matrimonium non existens

małżeństwo które, nie istnieje

166. matrimonium non consummatum

małżeństwo niedopełnione

167. matrimonium ratum et consummatum

małżeństwo zawarte (ważne) i dopełnione jest nierozerwalne

168. matrimonia libera esse debent

małżeństwa powinny być wolne, tzn. zawarte dobrowolnie. Nikogo nie zmusza się ani do zawarcia, ani do trwania w małżeństwie

169. sponsalia

zaręczyny (formalne)

170. matrimonii promissio

przyrzeczenie zawarcia małżeństwa (nieformalne)

171. ad reparationem damnorum

można domagać się naprawienia szkody, np. po wycofanych zaręczynach

172. nemo turpitudinem suam allegans audiatur

ten kto powołuje się na swoją niegodziwość niech nie będzie wysłuchany np. rozwód bo ładniejsza sąsiadka

173. nulla humana potestas

żadna ludzka władza (nie może rozerwać małżeństwa zawartego i dopełnionego)

174. separatio quoad torum et separatio mensam

rozdzielenie co do łoża i stołu

175. separatio perpetua

separacja stała

176. separatio temporanea

separacja na jakiś czas

177. separatio manente vinculo

separacja przy trwającym węźle (małżeństwo nadal trwa)

178. mater semper certa est

matka jest zawsze pewna

179. pater noster

ojciec nasz

180. pater est quem nuptiae demonstrant

ojcem jest ten na którego wskazuje małżeństwo, domniemanie prawne, ojcem jest mąż matki

181. impotentia generandi

bezpłodność, niezdolności do reprodukcji, nawet jeżeli możliwe jest odbycie stosunku płciowego

182. impotentia coeundi

niemożność współżycia

183. filius

syn

184. filia

córka

185. avus

dziadek

186. avia

babcia

187. nepos

wnuk

188. neptis

wnuczka

189. liberi vulgo concept

dzieci poczęte bez małżeństwa/ pozamałżeńskie

190. liberi prioris tori

dzieci z pierwszego małżeństwa

191. filii legitimi

dzieci z prawego łoża

192. filii illegitimi

dzieci z nieprawego łoża

193. filii illegitimi legitimantur per subsequens matrimonium parentum

jeżeli dziecko urodzi się poza małżeństwem, a rodzice zawrą małżeństwo to dziecko zostaje uznane jako dziecko z prawego łoża

194. exceptio plurium concubentium

zarzut wielu współżyjących, (zarzut posiadania wielu partnerów seksualnych przez matkę, używany obecnie przy ustaleniu ojcostwa)

195. adoptio

przysposobienie osoby podległej czyjejś władzy (alieni iuris), która skutkiem tego aktu wchodzi pod władzę ojcowską (patria potestas) adoptującego, wychodząc jednocześnie spod dotychczasowej

196. adrogatio

adrogacja, przyjęcie pod władzę pater familias, - przysposobienie osoby "sui iuris", w momencie przysposobienia osoba "sui iuris" stawała się "alieni iuris" ze wszystkimi tego konsekwencjami

197. adoptio naturam imitatur

adopcja naśladuje naturę (musi być zachowana odpowiednia różnica wieku między adoptującym, a adoptowanym)

198. in vivo

zapłodnienie naturalne

199. in vitro

zapłodnienie sztuczne (w probówce/ szkle)

200. obligare

zobowiązywać

201. obligatio

zobowiązanie

202. creditor

wierzyciel

203. debitor

dłużnik

204. ex contractu

zobowiązanie z kontraktu/umowy

205. ex delicto

zobowiązanie z czynu niedozwolonego

206. ius obligationis

prawo zobowiązań np. zadatek przepada

207. vinculum iuris

węzeł prawny

208. obligatio naturalis

zobowiązanie naturalne, nie mogły być dochodzone w drodze procesu, dłużnik nie ponosi odpowiedzialności prawnej za swój dług np. długi karciane

209. dare

dać (świadczyć)

210. facere

działać (czynić)

211. non facere

zaniechać

212. pati

znosić

213. impossibilium nulla obligatio est

nie ma zobowiązania gdy (świadczenie) jest niemożliwe

214. damnum emergens

rzeczywista szkoda majątkowa, dająca się wyliczyć w pieniądzach

215. lucrum cessans

zysk którego poszkodowany nie osiągnął (korzyści jakich poszkodowany mógł się spodziewać gdyby szkoda nie nastąpiła) np. jak taksówkarz rozwalił taksówkę i na czas naprawy nią nie jeździł, a więc nie zarobił)

216. pretium commune

cena rynkowa

217. pretium singulare

cena szczegółowa/jednostkowa/detaliczna

218. pretium affectionis

cena sentymentalna (związana z przywiązaniem do rzeczy) wartość rzeczy na podstawie subiektywnego odczucia

219. ius moderandi

prawo miarkowania przy szacowaniu szkody, np. wycena sędziego (zachowanie umiaru w wycenie), sędzia może dokonać innego oszacowania wartości niż powód

220. compensatio lucri cum damno

zysk ze stratami, sytuacja w której jedno zdarzenie szkodzące staje się dla poszkodowanego źródłem zarówno straty, jak i korzyści, np. na skutek niewłaściwego remontu zawalił się dom ale odzyskano i sprzedano cegły

221. ius retentionis

prawo zatrzymania rzeczy do momentu spełnienia świadczenia, prawo zatrzymania pewnych części majątku(np. na wychowanie dzieci z powodu rozwodu zawinionego przez żonę)

222. ius tollendi

prawo do zatrzymania nakładów (użytecznych, zbytecznych) przez posiadacza zobowiązanego do wydania rzeczy właścicielowi np. Prawo do zabrania drogich szat niewolnikowi

223. ius variandi

prawo wyboru świadczenia

224. obligatio alternativa

zobowiązanie przemienne, z treści zobowiązania wynika możliwość spełnienia więcej niż jednego świadczenia. Spełnienie któregokolwiek z nich zwalnia dłużnika ze zobowiązania. Wybór świadczenia należał w zasadzie do dłużnika

225. facultas alternativa

upoważnienie przemienne, w treści zobowiązania istnieje tylko jedno świadczenie, jednakże dłużnik może zwolnić się ze swojego obowiązku również przez spełnienie innego świadczenia(kara prywatna za delikt niewolnika)

226. datio in solutum

przekazanie własności w celu uwolnienia się od zobowiązania

227. negotium mixtum cum donatione

czynność prawna mieszana z darowizną, umowa darowizny z częściową odpłatnością, przeniesienie własności rzeczy lub prawa majątkowego za częściową odpłatnością

228. contractus innominatus

kontrakty nieokreślone/ nienazwane, których zawarcie możliwe jest dzięki zasadzie swobody umów

229. pactum de contrahendo

nieformalna umowa o zawarciu umowy (umowa przedwstępna)

230. rebus sic stantibus

„skoro sprawy przybrały taki obrót”, klauzula zasadniczej zmiany okoliczności, ustalone warunki obowiązują, o ile okoliczności się nie zmienią, np. siła nabywcza pieniądza

231. exceptio non adimpleti contractus

zarzut niewykonanej umowy

232. dolus

zły zamiar (wina umyślna)

233. culpa

wina nieumyślna, niedbalstwo

234. culpa in abstracto

niedochowanie staranności wg abstrakcyjnego wzorca

235. culpa in concreto

niedochowanie staranności

236. culpa Aquiliana

wina akwiliańska

237. culpa in eligendo

niedbalstwo przy wyborze, np. przyjęcie do pracy nieodpowiednich osób

238. culpa in custodiendo

wina osoby zobowiązanej do nadzoru rzeczy np. gdy ją ktoś ukradł

239. culpa in contrahendo

wina przy zawieraniu kontraktu, gdy źle sformułujemy umowę

240. casus

sprawa, przypadek

241. vis maior

siła wyższa

242. lex fori processualis

prawo procesowe jakie obowiązuje w miejscu gdzie toczy się spór

243. iudicium

actus trium personarum – sąd- akt (czynność) 3 osób: sędziego, powoda i pozwanego

244. audiatur et altera pars

niech będzie wysłuchana i druga strona (zasada kontradyktoryjności)

245. domini litis

władcy(dysponenci procesu/sporu) zarządzają procesem, decydują o tym czy spór się odbędzie czy nie

246. nemo iudex sine actore

nie ma sędziego bez powoda(musi zostać wniesione powództwo, inaczej nie ma sprawy)

247. vigilantibus iura sunt scripta

prawa pisane są dla pilnujących/uważnych

248. ne eat iudex ultra petita partium

niech nie wychodzi sędzia ponad żądanie stron (kompetencje sędziego mieszczą się tylko w granicach jakie wytaczają strony)

249. ante litem natam

przed powstaniem sporu

250. post litem natam

po powstaniu sporu

251. qui rem in iudicium ducti

ten, który wniósł sprawę do sądu

252. contra quem res in iudicium deducitur

ten jest pozwanym, przeciwko komu została wniesiona sprawa do sądu

253. legitimatio ad processus

upoważnienie do (prowadzenia) procesu

254. legitimatio ad causam

upoważnienie do konkretnej sprawy, występowanie w procesie w charakterze strony procesowej

255. successio mortis causa

następstwo prawne na wypadek śmierci

256. successio inter vivos – następstwo prawne między żyjącymi

256. successio inter vivos - legal succession between the living

257. res iudicata- inter partes

sprawa osądzona- tworzy prawo między stronami

258. res inter alios gesta

rzecz dokonana między osobami trzecimi

259. ad quem

do pewnego czasu

260. post quem

po pewnym czasie

261. prorogatio fori

zgodny wybór sądu przez strony (oddanie do rozstrzygnięcia sporu sądowi bez względu na jego właściwość miejscową czy osobową)

262. prorogatio iurisdictionis

przedłużenie jurysdykcji (do zakończenia sprawy sąd będzie właściwy)

263. prorogatio imperii

przedłużenie władzy

264. exceptiones peremptoriae

zarzuty powodujące zniweczenie żądania (trwałe) np. przedawnienie

265. exceptiones dilatoriae

oddalenie powództwa ze względu na niewłaściwość sądu (przejściowe)

266. exceptiones non sunt extendendae

zarzut należy interpretować ściśle, nie rozszerzająco, wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco

267. replicatio

odpowiedź na zarzuty

268. duplicatio

odpowiedź na odpowiedź (replikację)

269. onus proferendi

ciężar wniesienia dowodu, przytoczenia twierdzeń, dla uczestników (ciężar przytoczenia dowodu), strony są obowiązane podejmować działania, ażeby wyjaśnić istotne okoliczności sprawy i przedstawiać dowody

270. onus probandi

ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, ciężar na oskarżycielu

271. ei incumbit probatio qui dicit non qui negat

ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, co zaprzecza

272. ne bis in idem

nie można wnieść powództwa 2 razy w tej samej sprawie

273. sententia facit ius inter partes

wykrok stanowi prawo między stronami

274. votum separatum

zdanie odrębne np. odrębne zdanie sędziego w sądzie kolegialnym, odcięcie i uzasadnienie swojego stanowiska, uzasadnienie to powinno być na sporządzone na piśmie

275. reformatio in peius

zmiana/reforma na gorsze. Ten kto wnosi apelację nie może dostać gorszego wyroku niż w sądzie 1 instancji (wyjątek stanowi prokurator wg KPK)

276. de minimis non curat praetor

drobnostkami nie zajmuje się sąd np. sprawy o małej szkodliwości społecznej

277. error in procedendo

błąd w procedurze postępowania/proceduralny np. niepodpisanie pisma

278. iudex inhabilis

sędzia niezdolny do wydania wyroku (wyłączony przez ustawę) np. kiedy jest krewnym jednej ze stron

279. iudex suspectus

sędzia podejrzany (wyłączony na wniosek którejś ze stron gdy są wątpliwości co do jego stronniczości) np. gdy istnieje podejrzenie romansu między sędzią, a oskarżonym

280. absolutio ab instantia

wyrok uwalniający, zakończenie sprawy w wyniku umorzenia, np. z powodu braku dowodu winy

281. professio iuris

na podstawie jakiego prawa ma orzekać sąd, wyznanie prawa, oświadczenie osoby o tym jakiemu prawu podlega (osobowość prawa w średniowieczu)

282. ad litis ordinationem

to co dotyczy prowadzenia procesu

283. ad litem decidendam

to co się bierze pod uwagę przy wydaniu wyroku

284. compensatio

potrącenie, wzajemne zaliczenie długów i wierzytelności

285. novatio

odnowienie, przemiana zobowiązania w nowe

286. cessio

cesja, przelew (przeniesienie) wierzytelności, odstępowanie swoich praw (wierzytelności) osobie trzeciej

287. error in iudicando

błąd materialny w osądzeniu

288. cessio legis

cesja z mocy ustawy, odstąpienie uprawnienia na mocy ustawy

289. actio Pauliana

skarga pauliańska, powództwo przysługujące wierzycielom w razie ich pokrzywdzenia przez działania dłużnika (np. wyzbywanie się majątku przez dłużnika) mające na celu odwrócenie skutków takich działań

290. tempus deliberandi

czas do namysłu

291. emptio rei speratae

kupno rzeczy przyszłej, spodziewanej np. plony (charakter warunkowy, kontrakt wywiera skutki prawne jedynie w przypadku ziszczenia się warunku)

292. emptio spei

kupno szansy, losu np. zwierzyny z polowania, (wywiera skutki prawne nawet w przypadku nieuzyskania oczekiwanych rezultatów)

293. res extra commercium

rzeczy wyłączone z obrotu prawnego

294. dicta et promissa

to, co zostało powiedziane, przyrzeczone przez sprzedającego właściwości przedmiotu kupna (sprzedawca odpowiada za nie w myśl zwyczajów kupieckich i przepisów prawnych)

295. pactum reservati dominii

umowa z zastrzeżeniem własności, np. zastrzeżenie własności sprzedawanego przedmiotu na rzecz sprzedawcy aż do chwili zapłaty ceny

296. pactum displicentiae

umowa o zwrot rzeczy, np. sprzedaż na próbę, gdy kupujący może do określonego czasu wycofać się z kontraktu, uznając, że towar mu nie odpowiada

297. pactum in favorem tertii

umowa na rzecz osoby trzeciej, np. dłużnik, zamiast świadczyć do rąk wierzyciela, jak w typowym stosunku obligacyjnym, jest zobowiązany spełnić świadczenie na rzecz osoby trzeciej

298. pactum de retroemendo

umowa sprzedaży z zastrzeżeniem prawa odkupu (za tę samą cenę)

299. emptio ad gustum

kupno z zastrzeżeniem zwrotu, jeśli dana rzecz nie będzie się kupującemu podobała (jeszcze nie zawarta umowa, dopiero gdy dany przedmiot mi się spodoba to jest zawarta umowa)

300. negotiorum gestio

prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

301. affectio (animus) societatis

chęć (wola) pozostawania w spółce

302. locatio conductio operis

najem dzieła, zobowiązanie wykonawcy dzieła do wykonania oznaczonego dzieła dla zamawiającego. W zamian za to zamawiający był zobowiązany zapłacić ustalone wynagrodzenie w pieniądzach

303. in situ criminis

bierze się pod uwagę ustawę w miejscu gdzie popełniono przestępstwo

304. pacta sunt servanda

umów należy dotrzymywać

305. ius soli

prawo ziemi, jeden ze sposobów wyznaczania obywatelstwa z mocy prawa

306. qui in territorio meo est, etiam meus subditus est

kto jest na moim terytorium podlega mojej władzy

307. quidquid est in territorio, est etiam de territorio

wszystkie rzeczy znajdujące się na danym terytorium podlegają jego władzy i prawu

308. persona non grata

osoba niemile widziana, (status ten otrzymują osoby przyłapane na szpiegostwie, muszą wtedy ulotnić się z danego kraju)

309. crimen

przestępstwo/ zbrodnia

310. delictum

czyn niedozwolony

311. liber inventarius!

księga inwentarzowa

312. libri baptisatorum!

parafialna księga chrztu

313. libri sponsorum!

parafialna księga zawartych małżeństw

314. libri morturorum/libri demortuorum!

księga zmarłych

315. delictum frustratum!

przestępstwo chybione

316. nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori

nie ma przestępstwa jeżeli wcześniej nie było zagrożenia sankcją karną

317. sine lege scripta

bez ustawy pisemnej

318. sine lege certa

bez ustawy ściśle określonej

319. sine lege praevia

bez ustawy wcześniejszej

320. victima

ofiara przestępstwa

321. vis

siła

322. vis ac metus

siła i groźba

323. vis privata

skarga prywatna – jeśli została zastosowana przemoc, np. gwałt

324. vis publica

skarga publiczna – oskarżenie z urzędu

325. vis legis

z mocy prawa

326. vis testamenti

moc/ważność testamentu

327. vis probandi

moc dowodu

328. vis absoluta

siła której nie można się oprzeć

329. vis compulsiva

siła mogąca oddziaływać na psychikę jednostki/ przymus psychiczny

330. dolus generalis

zły zamiar ogólny

331. dolus directus

zły zamiar bezpośredni

332. dolus directus repentinus

zły zamiar nagły

333. dolus directus praemeditatus

zły zamiar zamierzony

334. dolus eventualis

zły zamiar ewentualny, (np. idę do banku i JEŚLI spotkam strażnika to go zabiję)

335. culpa dolo exorta

wina, która pochodzi ze złego zamiaru

336. delictum putativum

przestępstwo mniemane, urojenie „sprawca” myśli, że je popełnił

337. in dubio pro reo

w razie wątpliwości brana jest pod uwagę kara łagodniejsza, to co przemawia na korzyść oskarżonego. W razie wątpliwości na korzyść oskarżonego

338. in dubio pro libertate

uznanie, że ktoś jest wolny jak są wątpliwości, w razie wątpliwości na korzyść wolności, jeżeli pojawia się wątpliwość czy dany czyn jest dozwolony czy też nie, należy przyjąć, że jest dozwolony

339. dolus non praesumitur

złego zamiaru się nie domniemywa (powiązane z zasadą domniemania niewinności)

340. nemo prudens punit quia peccatum est sed ne peccetur

nikt roztropny nie karze dlatego, że ktoś popełnił przestępstwo, ale żeby inni nie popełniali przestępstwa (prewencja)

341. delicta parentum liberis non nocet

dzieci nie odpowiadają za przestępstwa rodziców

342. reus in exceptione actor est

pozwany jeśli stawia zarzut, staje się powodem

343. verba volant, scripta manent

słowa ulatują, pisma pozostają

344. nemo iudex in propria (sua) causa

nikt nie jest sędzią we własnej sprawie

345. causa principalis

proces główny

346. causa accessoria

kwestia dodatkowa

347. res iudicata pro veritate habetur

jeżeli zapadł prawomocny wyrok, taki wyrok jest prawdziwy

348. ne bis in idem crimen iudicetur

nie można kogoś karać za ten sam czyn 2 razy. Nie wolno dwa razy osądzać tego samego przestępstwa, w tej samej sprawie

349. confessio est regina probationum

przyznanie się (do winy) jest królową dowodu

350. propter falsa

wznowienie procesu ze względu na fałszywe dowody

351. propter nova

wznowienie procesu ze względu nowych, nieznanych przedtem sądowi okoliczności

352. finis coronat opus

koniec wieńczy dzieło

353. lex satura

przepis regulujący różne kwestie ujęte w jednym zwartym przepisie

1. IUS

ius civile, ius cogens, ius naturale

2. RES

res communes, res corporales, res immobiles

3. FORUM(rynek, rynek targowy, sąd właściwy, wolne miejsce)

forum romanum, forum originis, forum liberum

4. VIS

vis absoluta, vis maior, vis legis

5. LEX

lex perfecta, lex retro non agit, lex generalis

6. MATRIMONIUM

matrimonium non existens, matrimonium non consummatum, matrimonium legitumum

7. CAUSA

causa principalis, causa donandi, causa solvendi

8. FONS

fontes iuris cognoscendi, fontes iuris oriundi

9. SUCCESSIO

successio ex lege, succesio ex testamento, successio in universitatem