Moja lekcja

1945

(początek procesu norymberskiego, powstanie ONZ, konferencja w Poczdamie)

1947

(powstanie Indii i Pakistanu)

1948

(blokada Berlina)

1949

(RWPG)

1949

(NATO, powstanie CHRL)

1950 do 1953

(wojna w Korei)

1954

(powstanie Wietnamu, Laosu i Kambodży)

1955

(Układ Warszawski)

1956

(powstanie na Węgrzech)

1961

(mur berliński)

1947

(Kominform)

1948

(powstanie Izraela)

luty 1956

(XX Zjazd KPZS)

1960

(rok Afryki)

1962

(kryzys Kubański)

1968

(praska wiosna)

1951

(Traktat paryski o EWWiS)

1957

(traktaty rzymskie o EWG i Euroatom) luty 1992 (traktat z Maastricht)

układ dwubiegunowy

dominacja dwóch państw lub grup państw, w przypadku zimnej wojny świat był podzielony na część wschodnią (dominujące ZSRR) i zachodnią (USA)

supermocarstwo

mocarstwo dysponujące największym potencjałem politycznym, militarnym oraz gospodarczym i mogące w skuteczny sposób kreować stosunki globalne, przez co ma większe znaczenie od pozostałych mocarstw.

procesy norymberskie

sądowe postępowania karne prowadzone w latach 1945–1949 przeciwko głównym zbrodniarzom III Rzeszy toczone przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, a następnie przed amerykańskimi sądami wojskowymi.

plan Marshalla

plan Stanów Zjednoczonych mający służyć odbudowie gospodarek krajów Europy Zachodniej po II wojnie światowej, obejmujący pomoc w postaci surowców mineralnych, produktów żywnościowych, kredytów i dóbr inwestycyjnych.

zasada czterech D

(denazyfikacja, dekartelizacja, demilitaryzacja, demokratyzacja)

zimna wojna

umowna nazwa trwającego w latach 1947–1991 stanu napięcia oraz rywalizacji ideologicznej, politycznej i militarnej pomiędzy blokiem wschodnim(ZSRR) i blokiem zachodnim(USA)

doktryna Trumana

program polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, sformułowany przez prezydenta Harry'ego S. Trumana. Doktryna głosiła, że USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej.

żelazna kurtyna

Żelazna kurtyna to określenie podziału politycznego, którego ustanowiono na konferencji w Jałcie przez Winstona Churchila. (Od Szczecina do Triestu nad Adriatykiem)

kryzys berliński

epizod zimnej wojny, którego efektem była budowa Muru Berlińskiego.

RFN

Republika Federalna Niemiec

NRD

Niemiecka Republika Demokratyczna

Kominform

Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych

odwilż

potoczne pojęcie z zakresu polityki oznaczające złagodzenie represyjnej polityki władz w krajach rządzonych przez monopartie komunistyczne

Kuomintag

partia utworzona w Chinach w 1912 przez Song Jiaorena

KPCH

Komunistyczna Partia Chin

Czerwona Książeczka

była "biblią" hunwejbinów w okresie rewolucji kulturalnej. Każdy Chińczyk był zobowiązany do jej studiowania, zachęcano do uczenia się jej na pamięć.

reedukacja

pojęcie oznaczające jedną z form odbywania kary pozbawienia wolności w ramach systemu karnego w Chińskiej Republice Ludowej.

rewolucja kulturalna

wielki ruch społeczno polityczny w Chinach zainicjowany w 1966 roku przez Mao Zedonga, jako próba wyeliminowania jego politycznych rywali i wprowadzenia w życie własnych koncepcji ideologicznych (maoizmu).

Wielki Skok

kampania gospodarcza w Chińskiej Republice Ludowej w ramach realizacji ogłoszonej przez Mao Zedonga polityki trzech czerwonych sztandarów.

komuna ludowa

wiejska jednostka gospodarcza i administracyjna w ChRL

strefa demarkacyjna

strefa odgraniczająca w czasie konfliktu zbrojnego lub rozejmu walczące wojska.

dekolonizacja

proces wyzwalania się narodów z zależności kolonialnej

bierny opór

sprzeciw bez używania siły fizycznej lub bez większej aktywności.

rok Afryki

rok 1960, przełomowy dla dziejów Afryki i dekolonizacji. Powstało wtedy 17 państw, które proklamowały niepodległość od Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii i Włoch.

kraje Trzeciego Świata

to kraje, które nie chciały opowiedzieć się ani po stronie krajów kapitalistycznych (I świat), ani po stronie komunistycznych (II świat), podczas zimnej wojny.

neokolonializm

niepodległe kraje w praktyce nadal są kontrolowane przez inne mocarstwo

Ruch Państw Niezaangażowanych

ruch, który skupia ponad 100 państw nie wiążących się z żadnym z istniejących bloków politycznych.

diaspora

rozproszenie członków danego narodu bądź grupy etnicznej wśród innych narodów

kibuc

spółdzielcze gospodarstwo rolne w Izraelu, w którym ziemia i środki produkcji są własnością wspólną

Autonomia Palestyńska

tymczasowa struktura administracyjna zarządzająca obszarem Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu.

ajatollah

honorowy muzułmański tytuł naukowy w szyizmie imamickim

rewolucja islamska

rewolucja, która doprowadziła do przekształcenia Iranu z monarchii konstytucyjnej w republikę islamską

praska wiosna

okres politycznej liberalizacji w Czechosłowacji

KGB

Komitet Bezpieczeństwa Państwowego

dysydenci

tradycyjne, wychodzące już z użycia, określenie wiernych tych Kościołów protestanckich

Vietcong

nazwa używana na określenie partyzantów należących w czasie wojny wietnamskiej do Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego

Czerwoni Khmerzy

ekstremistyczne ugrupowanie łączące ideologię komunistyczną z khmerskim nacjonalizmem

EWWiS

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

EWG

Europejska Wspólnota Gospodarcza

Euroatom

Europejska Wspólnota Energii Atomowej

euro

nazwa waluty wprowadzonej w większości państw Unii Europejskiej, a także innych, w miejsce walut krajowych

układ z Schengen

porozumienie znoszące kontrole na granicach wewnętrznych państw sygnatariuszy.

rewolucja obyczajowa i seksualna

radykalne zmiany społeczno-obyczajowe w cywilizacji zachodniej

kontestacja

sprzeciw, najczęściej przeciwko systemowi społecznemu i politycznemu, wyrażany publicznie poprzez wypowiedzi i zachowanie.

kontrkultura

określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw zarówno wobec zastanej kultury, jak i wobec tworzenia nowej.

pacyfiści

ruch społeczno-polityczny dążący do pokoju, potępiający wojny, a także przygotowania do nich.

hipisi

ruch młodzieżowy tzw. Dzieci świata.

segregacja rasowa

odzaj sformalizowanej, zinstytucjonalizowanej dyskryminacji opartej na kryterium rasy

laicyzacja

proces polegający na zeświecczeniu instytucji i różnych przejawów życia społecznego, politycznego i kulturalnego oraz na uniezależnieniu ich od wpływów religii i kleru

Kim Ir Sen

koreański polityk, przywódca Korei Północnej w latach 1946–1994

Truman

amerykański polityk. W latach 1945–1953 był prezydentem Stanów Zjednoczonych z ramienia Partii Demokratycznej

Adenauer

niemiecki polityk, działacz partii chrześcijańsko-demokratycznej, mąż stanu, kanclerz RFN w latach 1949–1963.

Ulbricht

niemiecki polityk komunistyczny, przewodniczący rady państwa Niemieckiej Republiki Demokratycznej, I sekretarz Socjalistycznej Partii Jedności w latach 1950-1971.

Josip Broz-Tito

przywódca Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii od 1945 aż do swojej śmierci.

Beria

radziecki działacz komunistyczny pochodzenia gruzińskiego, szef NKWD

Chruszczow

radziecki polityk, działacz partyjny i państwowy, I sekretarz KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego

Imre Nagy

komunistyczny polityk węgierski, premier Węgier podczas rewolucji węgierskiej

Czang Kaj-szek

chiński polityk i wojskowy, wieloletni przywódca Kuomintangu

Mao-Zedong

chiński polityk, przywódca kraju w latach 1949–1976o

Mahatma Gandi

jeden z twórców współczesnej państwowości indyjskiej

Jasir Arafat

polityk palestyński i przywódca tamtejszego ruchu wyzwoleńczego

Saddam Husajn

iracki prawnik, polityk, zbrodniarz wojenny, jedyny Marszałek Iraku

Chomejni

szyicki przywódca duchowny i polityczny

J.F. Kennedy

amerykański polityk, 35. prezydent Stanów Zjednoczonych

Castro

kubański rewolucjonista, polityk i adwokat. Przywódca rewolucji kubańskiej

A. Dubcek

czechosłowacki działacz polityczny

Nixon

amerykański polityk i prawnik, 37. prezydent Stanów Zjednoczonych

Breżniew

radziecki polityk, działacz Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego

Pol Pot

dyktator Kambodży

Schuman

francuski polityk, mąż stanu

de Gasperi

włoski polityk

M.L. King

pastor baptystyczny, lider ruchu praw obywatelskich

Jan XXIII

włoski duchowny rzymskokatolicki, święty kościoła katolickiego