normy postępowania

wypowiedzi opisowe

pełnią funkcję opisową, czyli są to takie, które stwierdzają, że tak a tak jest albo tak a tak nie jest, stwierdzają pewne stany rzeczy faktycznie istniejące czy tylko przez kogoś wyobrażone, Są albo prawdziwe albo fałszywe

wypowiedzi pozaopisowe (rodzaje)

wypowiedzi dyrektywalne (normy postępowania, dyrektywa celowościowa, reguły sensu czynności konwencjonalnych)

wypowiedzi dyrektywalne

takie, które ma wpływać na zachowania osób, do których są skierowane, pełnią funkcję sugestywną

dyrektywa celowościowa

taka czynność psychofizyczna albo czynność konwencjonalna niższego stopnia, której reguły sensu każą przypisywać określony sens kulturowy

reguły sensu

nakazują pewnym czynnościom przypisać sens czynności konwencjonalnej, wskazują kto i w jaki sposób może dokonać ważnej czynności konwencjonalnej

norma postępowania

wypowiedź która określonemu adresatowi nakazuje albo zakazuje, aby w określonych okolicznościach postąpił albo postępował w dany sposób

norma postępowania zawiera

określonego adresata, określenie postępowania wyznaczonego adresatowi, nakaz/zakaz, określenie okoliczności, w których adresat ma w wyznaczony mu sposób postąpić albo wielokrotnie postępować, postępowanie to takie zachowanie które jest zależne od woli

adresat normy

ktoś, komu norma nakazuje albo zakazuje określone postępowanie

norma indywidualna

wskazuje adresata nazwą indywidualną

norma generalna

wskazuje adresata nazwą rodzajową

norma konkretna

wyznacza do spełnienia jakiś określony czyn, który jest niepowtarzalny

norma abstrakcyjna

wyznacza jakieś zachowanie określonego rodzaju, w zasadzie powtarzalne

normodawca

osoba albo odpowiednio zorganizowana grupa osób, która ustanawia normę

normy autonomiczne

stanowione przez normodawcę dla samego siebie

normy heteronomiczne

stanowione przez normodawcę dla innych podmiotów

norma znajduje zastosowanie

jeżeli powstanie zespół okoliczności wskazanych w normie, w których adresat normy ma postąpić w sposób w tej normie wyznaczony

zakres zastosowania

klasa takich możliwych przyszłych sytuacji, w których norma znajduje zastosowanie

zakres normowania

klasa przyszłych zachowań adresata normy, które norma ta wyznacza mu do spełnienia

realizowanie normy

zachowanie się adresata normy w sposób wyznaczony przez normę

przekraczanie normy

zachowanie się adresata normy w sposób niezgodny z normą

słowna postać normy

wypowiedź rozkazująca, wypowiedź hipotetyczna, wypowiedź kategoryczna

dwa typy uzasadnienia obowiązywania norm postępowania

uzasadnienie tetyczne, uzasadnienie aksjologiczne

uzasadnienie tetyczne

norma obowiązuje, jeżeli taką normę ustanowił albo uznał i tego ustanowienia albo uznania nie odwołał ktoś, komu należy dawać posłuch ze względu na jego szczególną pozycję spoleczną

uzasadnienie tetyczne (kon)

cieszy się autorytetem w opinii adresatów, dysponuje mocą, jest upoważniony do stanowienia norm dla innych

uzasadnienie aksjologiczne (psychologiczne) obowiązywania prawa

norma obowiązuje, jeżeli argumentem przemawiającym za jej realizowanie jest to, że czyny nakazane przez tę normę do spełnienia są dobre, godne aprobaty, a czyny zakazane są złe, godne dezaprobaty

uzasadnienie aksjologiczne podział

uzasadnienie autonomiczne- odwołanie się do ocen własnych tej osoby, która daną normę uznaje za obowiązującą; uzasadnienie heteronomiczne - odwołanie do ocen innych podmiotów, jakiegoś autorytetu

obowiązywanie w sensie behawioralnym

gdy adresaci zachowują się zgodnie z tą normą lub gdy jest dostatecznie prawdopodobne, że za niezrealizowanie tej normy adresatów spotyka jakąś dolegliwość, norma obowiązująca = norma skuteczna, spotykająca się z posłuchem

norma prawna

norma postępowania, która która została ustanowiona albo uznana przez upoważniony organ państwa, będąca normą generalną i abstrakcyjną

trójczłonowa koncepcja normy prawnej

hipoteza -określa adresata i okoliczności; dyspozycja - postępowanie; sankcja - konsekwencje przekroczenia normy

podział norm

normy niedoskonałe, normy powiązane funkcjonalnie: sankcjonowane i sankcjonujące

lex imperfecta

norma, która jakiemuś adresatowi w określonych okolicznościach wyznacza obowiązek określonego postępowania, ale za niezrealizowanie tego obowiązku prawodawca nie przewiduje wymierzania adresatowi jakiejś sankcji

norma sankcjonowana

norma postępowania wyznaczająca określonemu podmiotowi w określonych okolicznościach jakieś zachowanie, ale taka z którą jest związana (sprzężona) inna norma -sankcjonująca, jakaś norma jest więc sankcjonowana ze względu na normę sankcjonującą

norma sankcjonująca

norma, która określonym adresatom nakazuje wymierzyć sankcje za niezrealizowanie nakazów wyznaczonych w innej normie (normie sankcjonowanej) jeśli ta ostatnia znalazła zastosowanie

norma merytoryczna

norma prawna, która nakazuje albo zakazuje jakiegoś zachowania o charakterze bądź to czynności psychofizycznej, czy czynności konwencjonalnej

norma kompetencyjna

normy które udzielają jakiemuś podmiotowi kompetencji do dokonywania określonych czynności konwencjonalnych, z takim skutkiem, że przez jej dokonanie powstaną albo zaktualizują się obowiązki innych podmiotów

proces powstawania prawa

złożony proces społeczny, w rezultacie którego kształtują się albo zostają ukształtowane normy prawne o określonej treści, obowiązujące w określonej grupie społecznej np w grupie państwowej, w społeczności lokalnej

proces powstawania prawa

może mieć charakter spontaniczny (prawo zwyczajowe); może mieć charakter procesu zorganizowanego (stanowienie)

Fakty prawotwórcze

stanowienie; ustawa; kształtowanie się prawa zwyczajowego; procedens prawotwórczy

źródła prawa

fakty prawo tworzące - źródła powstania prawa; rezultaty tych faktów - źródła poznania prawa

prawo zwyczajowe

najdawniejsza forma tworzenia prawa. proces kształtowania się prawa zwyczajowego jest długotrwały i skomplikowany

proces tworzenia się prawa zwyczajowego (1)

najpierw musi się wykształcić w jakiejś społeczności powszechnie akceptowany zwyczaj postępowania w określony sposób i przekonanie, że postępowanie to jest wyznaczone przez jakąś wiążącą normę, zwaną normą zwyczajową

proces tworzenia się prawa zwyczajowego (2)

musi się wykształcić powszechne przekonanie, że dana norma zwyczajowa powinna być realizowana jako prawna, a jej przekroczenie powinno być sankcjonowane

proces tworzenia się prawa zwyczajowego (3)

jeżeli jakiś organ państwa rozstrzygnie jakąś konkretną sprawę na podstawie normy zwyczajowej, to norma ta staje się normą prawa zwyczajowego

akt uznania normy (usankcjonowanie zwyczaju)

czynności podjęcia przez organ państwa decyzji na podstawie normy zwyczajowej

zwyczaje

powszechne nawyki określonego zachowania w określonych sytuacjach, które wykształciły się w jakiejś grupie społecznej i nie są uznawane przez organy państwa za wiążące

stanowienie

czynność konwencjonalna kompetentnego organu państa, poprzez którą organ ów żąda aby normy prawne o ukształtowanej przez niego treści były realizowane