pełnia średniowiecza

papiestwo po upadku Rzymu

pozorny prymat biskupów Rzymu brak kontroli nad kościołem w poszczególnych państwach ingerencja władców prymat nieuznawane przez kościoły wschodnie u politycznie nie papiestwa lekcje antypapieży i schizmy uwikłanie w konflikty wewnętrzne i zewnętrzne

czasy Karolingów

koronacja Karola Wielkiego wprowadziła swoisty podział ról papież otrzymuje klucze do królestwa niebieskiego cesarz otrzymuje miecz jako symbol władzy doczesnej w praktyce podział taki był nie do zrealizowania

kościół podczas cesarstwa ottonów

od koronacji Ottona 1 w 962 podporządkowanie papiestwa władzy cesarskiej odtąd zawodnicy ochrony uzyskał wpływ na wybór papieża w kościele feudalizacja zanik dyscypliny i rozkład duchowości

czym jest nikolaizm symonia i nepotyzm

nikolaizm to nagminne łamanie celibatu symonia to sprzedaż stanowisk kościelnych nepotyzm do wspieranie własnej rodziny

feudalizacja kościoła

kryzys kościoła prowadził do zaświadczenia kleru nadawanie stanowisk kościelnych i beneficjentów do sejmików kościelnych często nominowali seniorzy świeccy kierując się kolibracjami lub polityką coraz częściej duchowni oddawali się prawą świeckim

uniwersalizm papieski i uniwersalizm cesarski

papalizm czyli idea zgodnie z którą papież miał sprawować pełnię władzę na całym światem chrześcijańskim a więc i władcami świeckimi podstawą darowizna Konstantyna odrzucona przez cesarzy jako sfałszowana

cesaryzm

przypisywanie państwu znosi nad kościołem w tym także materii teologicznej obsadzanie tronu papieskiego własnej kandydatami

schizma wschodnia

w 1054 doszło do rozłomu czyli schizmy między kościołem wschodnim a zachodnim podział ten doprowadził do powstania kościoła prawosławnego i kościoła rzymskokatolickiego

ruch odnowy

jeden z elementów odnowy ruch kluniacki tworzenie kongregacji o podobnych zasadach reguła klasztorna służyła odnowie moralnej i odejście od smolni w 1059 ustanawiał wybór papieża na zamkniętym konklawe w razie celibat efektem był spór uniwersalizm

reforma gregoriańska

w 1075 roku papież Grzegorz VII ogłosił program reformy kościoła celem było uniezależnienie od władzy świeckiej i w odniesienie jego poziomu moralnego

apogeum sporu

w 11 wieku rozgorzał spór pomiędzy papiestwem Grzegorzem 7 i cesarstwem Henrykiem IV o inwestyturę czyli nadawanie stanowisk kościelnych przebieg 1076 synody rzymskie papież ogłasza zasady synod W formacji Henryk IV i biskupi niemieccy detronizują papieża

konkordat wormacki

w 1122 na mocy konkordatu w informacji zawarto kompromis nowy biskup składał hołd cesarzowi który nadawał mu lenno od 1123 konkordat wdrażaną we wszystkich krajach chrześcijańskich

świat muzułmański w 11 wieku

brak stabilizacji rywalizacja kalifatów podupadanie władzy kalifów na rzecz emirów w 11 wieku na tereny kalifatu baglackiego pojawiają się Turcy serduccy i przyjmują władzę nad państwem zajmują tereny Bizancjum i kalifat kairski

geneza wypraw

opanowanie ziemi świętej przez Turków seldżuckich brak dostępu do groba świętego w przeludnienie Europy chęć rozszerzenia szlaków handlowych fanatyzm religijny chęć wzmocnienia pozycji papiestwa

rekonkwista

w 1063 papież Aleksander II wezwał rycerstwo do krucjat przeciwko Arabom w Hiszpanii szerząc hasło świętej wojny z islamem rozpoczął się okres usuwania ich współwyspu iberyjskiego ostatnia twierdza Arabów Grenada padła w 1492

synod w Clermont

1095 Urban II wezwał do odzyskania grobu pańskiego obiecywał w zamian zbawienie korzyści materialne i wolności dla chłopów

wyprawa ludowa

pierwsze odzew wśród prostego ludu w 1096 wyrusza krucjata ludowa nieprzygotowana i słabo zaopatrzona dokonywali pogromów Żydów i prawosławnych grawiąc miejscową ludność rozbici przez Turków

pierwsza krucjata

w 1096 wyruszyła pierwsza krucjata zdobycie Jerozolimy powstają państewka krzyżowców Królestwo Jerozolimskie którego władcą został Gotfryd hrabstwo edesy księstwo ani tochi hrabstwo trypolisu

druga krucjata

1147 do 1149 organizacja święty Bernard z Clairvaux niemiecko-francuska rozbita przez Turków

trzecia krucjata

1189 do 1192 zorganizowana po zajęciu przez Turków Jerozolimy udział król Anglii Ryszard lwie serce Francji Filip August pierwszy cesarz Fryderyk Barbarossa kłótnie o przywództwo zdobycie Cypr i uratowanie królestwa jerozolimskiego

czwarta krucjata

organizacja Wenecja krzyżowcy ograbili zniszczyli Konstantynopol utworzyli cesarstwo łacińskie pod kontrolą wenecjan które przetrwało do 1261

krucjata dziecięca

wyprawa krzyżowa dzieci które przez czystość serca miały oswobodzić ziemię świętą 20 000 dzieci na siedmiu statkach część utonęła wiele zmarł z głodu i wycieńczenia a resztę sprzedano w niewolę

dalsze krucjaty

5:00 węgierska austriacka uderzyła na Egipt rozbita przez muzułmanów szósta Francuska Ludwik 9 święty na Egipt nieudana 7:00 znów Ludwik który zmarł na skutek zarazy Turcy zajmują coraz większe obszary 1292 upadek ostatniej twierdzy krzyżowców Akki

skutki

plusy wzrost prestiżu rycerstwa przejęcie handlu z lewantem przez miasta włoskie początkową umocnienie pozycji papiestwa przejęcie elementów kultury wschodniej i powstanie zakonów rycerskich minus nietrwałość zdobyczy antysemityzm krucjaty w Europie prz

czym był zakon rycerski

dzielił się na braci rycerzów którzy składali śruby czystości i ubóstwa modlitwa i kontemplacja walka w obronie wiary i ideałów oraz zakonnicy którzy składali śluby czystości ubóstwa modlitwa i kontemplacja

joannici

pierwszy duży zakon rycerski zakon międzynarodowy z przewagą Włochów po upadku królastwa jerozolimskiego przenieśli się na Cypr Rodos i Maltę

templariusze

potężne zakon rycerski międzynarodowy z przewagą Francuzów po upadku królestwa jerozolimskiego przynieśli się do Francji dysponowali wielkimi bogactwami

Krzyżacy

zakon rycerski zakon szpitala najświętszej Marii Panny domu niemieckiego w Jerozolimie zakon przeznaczony dla Niemców pragnęli stworzyć własne państwo początkowo na Węgrzech potem w Polsce

imperium mongolskie

Wielki step nazwa obszaru na które składało się pas stepu zaczynający się od ujścia Dunaju przechodzący przez Azję środkową a kończące się na Mongolii i Mandżurii

czyngis-chan

pod koniec XII wieku wzrost znaczenia jednego z wozów temu dżyna który podporządkował sobie jest i zjednoczył Mongołów około 1206 z WOS zgromadzenie wodzów którzy uznali go przywódcą stał się wtedy niepodzielnym panem tej części Azji przejął czyngis-chana

podboje czyngis-chana

ekspansja skierowana na zachód i południowy wschód podbój Tybetu i północnych Chin podbój Azji środkowej A tak na Europę wschodnią pogrom książąt ruskich nad rzeką kalką 1223

Dalsze podboje Tatarów

czyngis-chan zmarł w 1227 rozpadł na kilka państw rządzonych przez jego następców 1234 walki o Chiny przejęcie tytułu cesarskiego w Pekinie przez Hana kubia

podboje batu chana

podbój Rusi w 1236 Mongołowie docierają do księstwu ruskich rozbicie dzielnicowe na Rusi podbój ale bez likwidacji istniejących struktur inwazja na Węgry i Polskę

Timur

po 1260 środkowoazjatycki imperium Mongołów zaczęło się stopniowo rozpadać w latach 1370-1405 większość Azji środkowej podbił Timur zajął tereny Iraku Iranu podbił Indie planował Chiny następcy nie potrafili utrzymać państwa

przemiany społeczne

wczesne średniowiecze podział na wolnych i niewolnych od 10 wieku początki kształtowania się Stanów naturalny podział na pracujących broniących i modlących

jakie były trzy stany

rycerstwo duchowieństwo mieszczanie i chłopi

ważniejsze przywileje

wielka karta leonu 1188 Alfons pierwszy Wielka karta swobód 1215 Jan bez ziemi złota bulla 1222 Andrzej drugi złota bula 1356 Karol luksemburski

parlament w Anglii

zwołane po raz pierwszy w 1265 wynik przegranej przez Henryka III w 1295 za rządów Edwarda i ustalono jego wzorcowy charakter król izba gmin i izba lordów l

typy wsi

okolnica owalnica ulicówka wielodrożnica

samorząd wiejski

na czele stał sołtys i reprezentował wieś przed panem miał przywileje jak większe przedziały ziemi ekonomiczne oprócz tego istniał sądu czyli ława wiejska

plan miasta

miasta zakładane były według charakterystycznego planu otaczano je murami obronnymi ul krzyżowały się pod kątem prostym w centrum był rynek i kościół

mieszczaństwo

z czasem wyróżniło się w nim pewne warstwy patrycjat pospólstwo plebs

samorząd miejski

na czele stał wójt z czasem jego rola uległa ograniczeniu na rzecz rady miejskiej na której czele stał burmistrz sądownictwem zajmowała się ława miejska

organizacje miejskie cechy

były to organizacje rzemieślnicze zrzeszające ziemię silników jednego lub kilku pokrewnych zawodów broniły interesy w swoich członków dbały o jakość produktów po nowa hierarchia mistrz czeladnik uczeń aby zostać mistrzem należało wykonać majstersztyk

gildie

organizacje kupieckie w celu obrony interesów wspólne ponoszono koszty organizowania podróży i gromadzenia towarów

duchowość monastyczna

reforma gregoriańska sprawiła iż dominującą rolę w kościele zorze odgrywać ruch zakonny części zwykłych duchownych wzorowała się na zakonach w ten sposób powstały wspólnoty kanoników

cystersi

ruch benedytyński pozostający w opozycji do ruchu kluniackiego propagowali ubóstwo prostotę i pokorę ascetyczne życie prace fizyczną ze skali wielką popularność najważniejsze jego środek to Clairvaux

herezje

nauki sprzeczne z doktryną kościoła inspirowane pismem świętym jak podłożem różnice w interpretacji

nestorianizm monofizytyzm ikonoklazm

nestorianizm czyli Jezus to dwa odrębne byte ludzki i boski monofizytyzm Chrystus to jedna natura jednocześnie boska i ludzka ta pierwsza wchłonęła drugą ikonoplazm inaczej obrazoburstwo przeciwstawiał się kultowi obrazów i figur religijnych

zakony żebracze

bo jej odpowiedział na powstanie herezji franciszkanie i Dominikanie

uniwersalizm kultury

wspólny pogląd na świat Bóg w centrum zainteresowania wspólny język łacina wspólne i dały obrzędowość jednolity system szkolnictwa filozofia chrześcijańska jednolity wzorzec sztuki

szkolnictwo

szkoły klasztorne katedralne nauka siedmiu sztuk wyzwolonych trivium quadrivum geometria szkoły miejskiej przygotowały do działalności kupieckiej

filozofia

na nowo odkryto filozofów starożytnych Platona Arystotelesa próbowano godzić ich poglądy z zasadami wiary chrześcijańskiej powszechną stała się scholastyka uzasadnianie prawd wiary za pomocą rozumu Tomasz z Akwinu święty Franciszek czy Piotr Abelard

malarstwo romańskie

przeważają freski we wnętrzach kościelnych

malarstwo miniaturowe

miniatury ilustracje zdobiące książki

rzeźba romańska

stosowano tzw prawo RAM zgodnie z którą figury dopasowane są do kształtu pola konsekwencją tego prawa jest zachwianie proporcji przedstawionych postaci

architektura

grube kamienne mury małe okna okrągłe łuki w sklepienia kolebkowe lub krzyżowe kształt bryłowy przeznaczenie głównie obronne

architektura gotycka

sztuka miejska lekkiej smukłe wysokie wieże duże okna z witrażami rozetę ostre łuki sklepienia krzyżowo-żebrowe gargulce