pierwsze cywilizacje

paleografia

wiedza o dawnych pismach, o ich rozwoju, pozwala datować rękopisy i je odczytywać

chronologia

wiedza o dawnych sposobach mierzenia czasu

numizmatyka

wiedza o dawnych środkach płatniczych, przede wszytkim o monetach, o ich klasyfikacji, obrocie, oraz pełnionych przez nie funkcjach.

metrologia

wiedza o dawnych systemach miar

genealogia

wiedza o związkach pokrewieństwa

papirologia

nauka pomocnicza zajmująca się badaniem papirusów, ich odczytywaniem oraz wydawaniem współcześnie starożytnych tekstów

dyplomatyka

nauka pomocnicza zajmująca się badaniem dokumentów

sfragistyka

nauka poświęcona badaniu pieczęci, odczytywaniu ich treści i analizowaniu wyobrażeń ikonograficznych

heraldyka

nauka pomocnicza badająca powstanie, rozwój i funkcję znaków herbowych

źródła historyczne

wszystkie zachowane pozostałości działalności człowieka

ewolucja

długotrwały proces polegający na stopniowych przemianach, które dokonują się w obrębie cech gatunkowych kolejnych pokoleń w skutek eliminacji, odbywają się przez selekcję naturalną lub sztuczną części osobników danej populacji

rewolucja neolityczna

zastąpienie łowiectwa i zbieractwa na hodowlę i rolnictwo a koczowniczego trybu życia na osiadły

żyzny półksiężyc

pas urodzajny ziemi w kształcie łuku rozciągający się od półwyspu Synaj do zatoki perskiej. Rósł tam jęczmień i pszenica

faktoria handlowe

placówka założona w celu prowadzenia wymiany towarów z ludnością zamieszkującą dany obszar. Najczęściej na terytoriach zamorskich lub w koloniach

niewola babilońska

przesiedlenie mieszkańców Judy do Babiloni

prawo talionu

zasada prawa według której kara miała być równa skutkowi przestępstwa (oko za oko, ząb za ząb) występowała w kodeksie Hammurabiego

nomarcha

W starożytnym Egipcie wyższy urzędnik i zarządca nomów, kierował pracą niższych urzędników.

periodyzacja

umowny podział continuum czasowego w historii wyznaczają zwykle wydarzenia uważane za ważne dzięki tradycji, rzadziej o podziale decydują sami historycy.