Pojęcia na kolosa

 0    192 Datenblatt    ateikeller
mp3 downloaden Drucken spielen überprüfen
 
Frage język polski Antworten język polski
Absyda
Lernen beginnen
część budynku na planie półkola lub wieloboku, zawsze zasklepiona, otwarta do wnętrza bryły, do którego jest dostawiona
Agape
Lernen beginnen
uczty wieczorne urządzane w pierwszych wiekach przez chrześcijan dla podkreślenia i przeżycia chrześcijańskiej miłości połączone z modlitwami i obrzędami.
Ad sanctos
Lernen beginnen
„przy świętych”, termin okreslający miejsce grobu położone przy grobie męczennika
Akantowa wić
Lernen beginnen
ornament w postaci dekoracyjnego pasa wypełnionego spiralnie zwiniętą wstęgą, którą tworzą łodygi i liście akantu.
Akolita
Lernen beginnen
koleś (świecki lub duchowny) pomagający diakonowi lub kapłanowi przy organizacji Eucharystii na mocy akolitatu. III wiek. Towarzyszył i usługiwał biskupowi
Akrostych
Lernen beginnen
pewna grupa utworów wierszowanych greckich i łacińskich, których początkowe litery tworzyły imię lub zdanie. Ryba – pochodzi od napisanych po grecku: Jezus Chrystus Boży Syn Zbawiciel.
Ambulacrum
Lernen beginnen
szeroki korytarz w katakumbach.
Anastazis
Lernen beginnen
„z martwych powstanie”. Nazwa miejsca grobu Chrystusa oraz grupy sarkofagów zdobionych zwycięskim krzyżem.
Antytyp
Lernen beginnen
postać lub fakt realizujący w Nowym Testamencie typ ukazany w Starym Testamencie.
Apokalipsa
Lernen beginnen
utwór literacki lub zjawisko objawiające czasy przyszłe, ostateczne. Symbole: Cztery żywe Istoty, mistyczny baranek, oraz litery alfa i omega, zaczerpnięte z Apokalipsy św. Jana
Apotropaiczny
Lernen beginnen
gest, znak przedmiot zdolny odwrócić grożące zło
Arbores vitae
Lernen beginnen
„drzewa życia”. W ikonografii chrześc. - drzewa raju
Architraw
Lernen beginnen
w arch. belka wsparta bezpośrednio na kapitelach kolumn stanowiąca najniższy i najważniejszy człon belkowania
Archiwolta
Lernen beginnen
dekoracyjny łuk obramiający czoło arkady, portalu lub innego półkoliście zakończonego otworu, wsparty na małym gzymsie. Archiwoltę występującą samodzielnie na tle muru nazywa się ślepą.
Arcosolium
Lernen beginnen
przesklepiona łukiem nisza, wydrążona w ścianie katakumb lub grobowca, nad miejsce złożenia zwłok.
Area
Lernen beginnen
nazwa rzymska okręgu grobowego poza miastem i jego sakralnym pasem zwanym pomerium. Na area znajdowały się mauzolea, hypogea, sarkofagi i formy oraz edikula
Arenarium
Lernen beginnen
szeroki, nierówny korytarz podziemny pozostawiony po wydobyciu tufu lub pyłu wulkanicznego, używanych do wznoszenia budowli na powierzchni, użytkowany często w obrębie katakumb jako korytarz grobowy.
Astragal
Lernen beginnen
element dekoracyjny w postaci ciągłego rzędu półwypukłych okrągłych lub owalnych perełek, między którymi są umieszczone w rytmicznych odstępach akcenty pionowe lub poziomie w postaci pałeczek lub rombów.
Atrium
Lernen beginnen
dziedziniec otoczony portykiem kolumnowym. Najczęściej znajduje się przed narteksem. Po środku atrium umieszczano studnię lub basen.
Attyka
Lernen beginnen
zwieńczenie budowli umieszczane nad gzymsem.
Balaski
Lernen beginnen
lekkie ogrodzenie otaczające area grobową lub oddzielające prezbiterium w kościele.
Baranek
Lernen beginnen
z aureolą/na pogórku rajskim – Jezus, 12 baranków – apostołowie; grupa baranków – wierni.
Benedictio latina
Lernen beginnen
gest błogosławieństwa (dwa palce wyciągnięte)
Bierzmowanie
Lernen beginnen
sakrament utwierdzający chrześcijanina w łasce i mocy Ducha Świętego, uzdalniający go do udziału w misji apostolskiej Kościoła.
Brama
Lernen beginnen
symboliczne przedstawienie bram raju. Dwie bramy = Betlejem i Jeruzalem (ramy czasowe działalności Chrystusa na ziemi)
Brandeum
Lernen beginnen
kawałek długiej tkaniny (wstęgi), którą dotykano bezpośrednio lub pośrednio miejsca grobu lub relikwii męczenników, aby uzyskać relikwie ex contactu (przez dotknięcie)
Cancelli
Lernen beginnen
tałe lub ruchome barierki oddzielające w arch. chrześcijańskiej prezbiterium od części dostępnej dla wiernych.
Capsa
Lernen beginnen
cylindryczne pudło przeznaczone na pomieszczenie zwiniętych zwojów papirusowych. Symbol wiary
Cardo
Lernen beginnen
ulica usytuowana na osi północ-południe, prowadząca do głównych bram. Przecinała się pod kątem prostym z drugą poprzeczną arterią komunikacyjną biegnącą na osi wschód-zachód (decumanus). Na ich skrzyżowaniu wytyczano zwykle forum (rynek).
Catechumeneum
Lernen beginnen
nazwa pomieszczenia poprzedzającego właściwe baptysterium, w którym odbywały się chrzty.
Cella
Lernen beginnen
najważniejsza część świątyni, przeznaczona do ustawienia posągu bóstwa lub określenie wiejskiej kaplicy wybudowanej przez mnichów lub mała izba przeznaczona na skupienie i modlitwę u pustelników.
Cenotaf
Lernen beginnen
grobowiec niezawierający zwłok
Chronikon
Lernen beginnen
dzieło obejmujące historie powszechną (najczęściej od stworzenia świata), w której wylicza się w porządku chronologicznym wg lat jak największą liczbę zwięźle podanych faktów historycznych różnej wartości, nie mających związku ze sobą
Chronograf
Lernen beginnen
1. dzieło zawierające wykaz wybranych grup osób, wydarzeń ułożonych w kolejności chronologicznej2. nazwa ilustrowanego kalendarza zawierającego tablicę z różnymi zestawieniami, interesującą tych co to zamówili np. kalendarz Filokalusa.
Chryzma
Lernen beginnen
monogram składający się z dwóch pierwszych greckich liter słowa Chrystus. (X i P) lub słów Jezus Chrystus (I i X)
Chrzest
Lernen beginnen
akrament stanowiący początek nadprzyrodzonego życia człowieka ochrzczonego i podstawę jego przynależności do Chrystusa i Kościoła.
Clavi
Lernen beginnen
obrzeżenia płaszcza lub togi obywatela rzymskiego.
Coemeterium subteglatum
Lernen beginnen
cmentarz, na którym choć część grobów znajdowała się w zadaszonych portyku.
Collegium tenuiorum
Lernen beginnen
jedno z uznawanych przez prawo rzymskie stowarzyszenie ludzi ubogich, mających na celu zapewnienie zmarłym członkom pogrzebu.
Commemoratio
Lernen beginnen
czynności liturgiczne związane w okresie wczesnochrześcijańskim ze śmiercią męczennika lub wyznawcy lub część modlitwy eucharystycznej
Consignatorium
Lernen beginnen
oddzielne pomieszczenie przy baptysterium, gdzie biskup udzielał nowo ochrzczonym bierzmowania.
Consilia prowincjonalne
Lernen beginnen
synody
Crux dissimulata
Lernen beginnen
„krzyż utajony” np. pod postacią kotwicy.
Crux invicta
Lernen beginnen
„krzyż niezwyciężony”, ukazywany jako tropaion, zwieńczony wieńcem wawrzynowym z chryzmą.
Crux gemmata
Lernen beginnen
krzyż o ozdobnie rozszerzonych zakończeniach ramion, wysadzany drogimi kamieniami. Znak zwycięskiej mocy męki i śmierci Chrystusa.
. Cubiculum
Lernen beginnen
niewielkie wydzielone komory grobowe o różnych wymiarach i planach, dostępne bezpośrednio z korytarza.
Cyborium/konfesja
Lernen beginnen
baldachim lub prosty daszek na czterech słupkach, ustawiany nad grobem lub basenem chrzcielnym. Po Iv w. także nadbudowa ołtarza w formie baldachimu.
Czara
Lernen beginnen
płaskie naczynie do picia. Wypełnione owocami oznacza dostatek.
Dalmatyka
Lernen beginnen
szata liturgiczna, odmiana tuniki zakładana przez głowę, rozcięte boki.
Damnatio memoriae
Lernen beginnen
wymazanie z pamięci żywych jakiegoś cesarza z okrutne rządy. Po jego śmierci unieważniano wszystkie jego osobiste zarządzenia, usuwano jego imiona i tytuły z inskrypcji oraz niszczenie przedstawiających go posągów i reliefów.
Decennalia
Lernen beginnen
rzymskie obchody świąteczne związane z dziesiątą rocznicą objęcia władzy przez cesarza.
Dekretalia
Lernen beginnen
reskrypty papieskie = listy, w których papieże udzielili odpowiedzi na pytania dotyczące dyscypliny i administracji w kościele. Najstarszy zbiór dekretaliów papieski sporządził Dionizy.
Duces apostolorum
Lernen beginnen
„przywódcy apostołów” określenie stosowane przez Piotra i Pawła.
Ecclesia geminata
Lernen beginnen
kościół złożony z dwóch sal, z których jedna była miejscem liturgii eucharystycznej, a druga służyła jako katechumeneum
Edikula
Lernen beginnen
mała budowla wznoszona nad grobem
Edykt mediolański
Lernen beginnen
Ogłoszony przez Konstantyna Wielkiego oraz Licyniusza w 313 roku w Mediolanie. Zaprowadzał wolność wyznania wiary w Cesarstwie Rzymskim.
Eksendra/Hemicykl
Lernen beginnen
półkolista lub prostokątna nisza, najczęściej zaopatrzona w ławę.
Emblema
Lernen beginnen
1. określenie drogocennego obrazu wykonanego techniką mozaiki, ułożonego na wydrążonej z jednej strony płycie kamiennej lub cementowej, który wmurowuje się w jakimś pomieszczeniu w ścianę lub posadzkę, z którą nie musi tworzyć całości stylistycznie
Empory
Lernen beginnen
rodzaj galerii lub trybuny wspartej na kolumnach lub filarach, Stosowany w celu powiększenia powierzchni użytkowej wnętrza. Budowano je nad nawami bocznymi, niekiedy nad narteksem.
Epifania
Lernen beginnen
„objawienie się” Chrystusa światu. Po raz pierwszy poprzez fakt Pokłonu Trzech Mędrców.
Epigramat
Lernen beginnen
krótki utwór wierszowany. Epigramy ułożone przez papieża Damazego na cześć męczenników, wykuwane na tablicach kamiennych przez Furiusza Dionizjusza
Episkopat
Lernen beginnen
1. okres sprawowania władzy biskupiej. 2. Ogół biskupów danego kraju. Wspólnota związana z biskupem rzymskim, który jest tam za stróża jedności kolegium i całego Kościoła.
Epitafium
Lernen beginnen
inskrypcja lub epigramat wyryty na pomniku nagrobnym.
Epitome
Lernen beginnen
wyciąg z obszerniejszego dzieła literackiego lub naukowego.
Eucharystia
Lernen beginnen
sakrament Ciała i Krwi Pańskiej, uobecnienie zbawczej ofiary Chrystusa.
Euchologion
Lernen beginnen
1. odpowiednik mszału i rytuału na Wschodzie. 2. Euchologion Serapiona z Thmuis (Egipt) – rodzaj rytuału zawierającego 30 modlitw liturgicznych.
Exodus
Lernen beginnen
„wyjście”. Nazwa drugiej kolejnej księgi Starego Testamentu. W ikonografii scena pochodu Izraelitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej.
Exorcisterium
Lernen beginnen
pomieszczenie przy baptysterium, w którym odprawiano egzorcyzmy.
Fenestella
Lernen beginnen
okienko umieszczone w memorii, ustawionej nad grobem, przez które spuszczano brandea, aby uzyskać relikwie ex contactu.
Forma
Lernen beginnen
najprostszy typ grobu ubogich. Prostokątna jama ziemna, do której składano zwłoki układając je jedne nad drugimi, oddzielając je od siebie płytami terrakotowymi lub ewentualnie marmurowanymi.
Fossor
Lernen beginnen
kamieniarz, który wykuwał korytarze i pomieszczenia grobowe katakumb.
Geniusz
Lernen beginnen
bóstwo opiekuńcze człowieka lub miejsca.
Gest aklamacji
Lernen beginnen
wyrażany przez wyciągnięcie prawej dłoni na wysokość piersi, w kierunku osoby, której nauczanie lub działanie akceptuje się.
Gest błogosławieństwa
Lernen beginnen
wyrażany przez uniesienie w kierunku osoby błogosławionej prawej dłoni otwartej i przedstawionej z rozłożonymi palcami. Dawny cesarski gest pozdrowienia, które gwarantowało pokój i bezpieczeństwo.
Gest przemawiania
Lernen beginnen
wyrażany przez uniesienie ku górze prawej dłoni z trzema palcami złożonymi, a dwoma (wskazującym i środkowym) wyprostowanymi.
Girlanda
Lernen beginnen
motyw dekoracyjny w formie splotu liści lub liści z kwiatami lub owocami, opadającego zakolami, podpiętego wstążkami lub maskami.
Grafitti
Lernen beginnen
napisy lub proste rysunki wyskrobane rylcem, spotykane na ścianach domów, malowidłach ścienny glinianych lub metalowych przedmiotach codziennego użytku.
Hypocaustum
Lernen beginnen
system ogrzewczy w Grecji i Rzymie. Polegał na wypełnieniu przestrzeni pod opartą na ceglanych słupkach podłogą gorącym powietrzem prowadzonym z pieca (praefurnium) za pomocą specjalnego kanału.
Hypogeum
Lernen beginnen
omieszczenie podziemne czasem wystające ponad poziom gruntu. Używano go w starożytności dla celów sepulkralnych (jako grobowce) lub kultowych (sanktuaria bóstw chtonicznych, wodnych lub Mitry). Wznoszone często jako budowle centralne.
Illuminatio
Lernen beginnen
„oświetlenie”. Oznaczenie cudu przywrócenia wzroku ślepcowi.
Inkrustacja
Lernen beginnen
technika zdobnicza polegająca na wykładaniu powierzchni zdobionej motywami wyciętymi z innych materiałów(kość, szkło, drogie kamienie)
Institutum Neoronianum
Lernen beginnen
dokument wydany przez Nerona (I w)w celu usankcjonowania prawem prześladowań skierowanych przeciwko chrześcijaństwu.
Itinerarium (peregrinatio)
Lernen beginnen
opis pielgrzymki do miejsc świętych. Zaczynają się one pojawiać od IV w. Przewodniki po Ziemi świętej i Rzymie.
Kalendarz Filokalusa
Lernen beginnen
rodzaj chronografu (więcej w notatkach)
Kanony Hipolita
Lernen beginnen
zieło zawierające przypisy kościele, dotyczące życia chrześcijańskiego, zależne od Tradycji Apostolskiej Hipolita
Kantaros
Lernen beginnen
rodzaj pucharka z dwoma uchwytami i szerokim wylewem. Symbol życia nadprzyrodzonego zwłaszcza wtedy, gdy z kantarosu wypełnionego wodą wyrastają pędy roślinne.
Kapitel (głowica)
Lernen beginnen
element konstrukcyjno-dekoracyjny wieńczący kolumnę, pilaster lub filar pośredniczący w przenoszeniu ciężaru elementu dźwiganego na podporę
Kartusz
Lernen beginnen
pole prostokątne, wydzielone ramką, przeznaczone na napis
Kasetony
Lernen beginnen
pierwotnie: zagłębienia w stropie drewnianym między odcinkami krzyżujących się belek. W architekturze murowanej i kamiennej czworo i wieloboczne pola na stropach i sklepieniach, malowane lub wykonane w stiuku lub w kamieniu.
Katakumby
Lernen beginnen
określenie podziemnego cmentarza św. Sebastiana, później określano je ogólnie jako coemeterium (miejsce spoczynku).
katalog liberiański
Lernen beginnen
wykaz chronologiczny papieży (z kalendarza Filokalusa)
Katechumeni
Lernen beginnen
Ci co przyjęli chrzest (więcej w notatkach)
Kenotaf
Lernen beginnen
grobowiec symboliczny, nie zawierający zwłok
Kodeks
Lernen beginnen
rodzaj książki złożonej z kart pergaminowych lub papirusowych. Symbol wierności nauce zawartej w kodeksie.
Kolumbarium
Lernen beginnen
naziemny grób zbiorowy
Koncha
Lernen beginnen
sklepienie niszy, często w formie muszli.
Kosmokrator
Lernen beginnen
władca świata. Tytuł cesarski wraz z atrybutami, przyjętymi na oznaczenie dostojeństwa Chrystusa.
Krzyż monogramatyczny
Lernen beginnen
znak złożony z liter greckich tau (T) i rho (P), nawiązujący do greckiego słowa stauros = krzyż.
Krzyż ansata
Lernen beginnen
egipski znak ankh, symbol życia
Kymation
Lernen beginnen
nazwa ornamentu ciągłego w kształcie wąskiego pasa wypełnionego stylizowanymi motywami roślinnymi. Płaskorzeźbione, na profilowanych kamiennych lub drewnianych listwach belkowania.
Lektor
Lernen beginnen
duchowny niższego stopnia, który czytał w Kościele PŚ z tribunal lectorum i przechowywał i chronił Ksiąg świętych.
Lex Iulia de Maiestate
Lernen beginnen
rzymska ustawa prawa karnego wydana przez Augusta przeciwko zbrodniom wobec princepsa oraz państwu i ludowi rzymskiemu
Loculus
Lernen beginnen
podłużne wydrążenie w ścianie katakumb przeznaczone na pomieszczenie zwłok, zamykane prostokątną płytą lub zamurowywane.
Lucenarium (lucerna)
Lernen beginnen
pionowy szyb prowadzący, uskokami, z powierzchni ziemi w głąb katakumb, celem dostarczenia światła i powietrza.
Luneta
Lernen beginnen
półkoliste pole w głębi arcosolium, zdobione najczęściej dekoracją malowaną. W dekoracji sklepień półkoliste pola, w liczbie 4,6 lub 8, otaczające pole środkowe.
Manus Dei
Lernen beginnen
Dłoń Pańska
Marmoryzowanie
Lernen beginnen
imitowanie barwnych okładzin kamiennych przez malowanie odpowiednich wzorów na ścianach.
Martyrologium
Lernen beginnen
spis lub katalog męczenników rozszerzony w późniejszym czasie o wyznawców i innych świętych. Pierwotnie umieszczany na dyptykach.
Martyrologium Hieronimianum
Lernen beginnen
łaciński przekład Martyrologium Syryjskiego z V w. przez nieznanego tłumacza-autora, który rozszerzył pierwotną wersję przez dodanie męczenników i wyznawców Kościoła Zachodniego (w tym afrykańskiego). Przypisał je Hieronimowi.
Memoria
Lernen beginnen
budowla lub pomnik wzniesiony na miejscu grobu lub męczeństwa celem upamiętnienia tego miejsca.
Memoria Gajusza
Lernen beginnen
określenie nadawane dwom edikulom wzniesionym na grobach św. Piotra na wzgórzu watykańskim i św. Pawła przy drodze Ostyjskiej
Mensa
Lernen beginnen
płyta kamienna lub murowana, leżąca na grobie, pełniąca funkcję stołu przy refrigerium
Metropolia
Lernen beginnen
miasto, które zakładało kolonię lub główne miasto prowincji lub eparchii lub w adm. kościelnej z IV w – miasto biskupie, któremu podlegały wszystkie znajdujące się wokół siedziby biskupie
Męczennicy
Lernen beginnen
świadkowie Chrystusa i Ewangelii, aż po ofiarę z życia
Mitreum
Lernen beginnen
mejsce kultu Mitry. Miało formę hypogeum lub groty wykutej w skale. W absydzie umieszczano posąg lub płaskorzeźbę z wyobrażeniem Mitry zabijającego byka.
Monogram konstantyński
Lernen beginnen
chryzma
Narteks
Lernen beginnen
nazwa przedsionka bazyliki znajdującego się między atrium a nawą.
Nawa
Lernen beginnen
środkowa przeważnie prostokątna część budynku kościelnego, zwarta między narteksem i absydą.
Nimfeum
Lernen beginnen
początkowo nazwa groty lub gaju ze źródłem poświęconym nimfom, później budowle studzienne przy źródle lub małe ozdobne budowle wolnostojące, będące ujęciami wodociągu lub mała absyda ozdobiona mozaiką w domu.
Notitia Ecclesiarum Urbis Romae
Lernen beginnen
przewodnik dla pielgrzymów po Rzymie (poł VII lub 2 poł VIII w.)
Notitia Urbis Constantinopolitanae
Lernen beginnen
dokument pochodzący z czasów Teodozjusza II (V w) – opis monumentalnych budowli miasta z podziałem na XIV dzielnic.
Nucleus
Lernen beginnen
zespół pomieszczeń grobowych stanowiący początkowy rejon katakumb.
Oculus
Lernen beginnen
otwór oświetleniowo-wentylacyjny znajdujący się na szczycie kopuły.
Oktogon
Lernen beginnen
ośmiobok. 1. w chrz. liczba 8 – ósmego dnia zmartwychwstał Jezus; dzień sądu, wieczność; dzień ósmy – dzień spokoju wiecznego, u Hieronima 8 jest obrazowym przedstawieniem Ewangelii. 2. W arch. chrześc na planie oktogonu wznoszono baptysteria.
Onomastikon
Lernen beginnen
alfabetyczny wykaz z krótkim objaśnieniem geograficznym i historycznym miejscowości wymienionych w Biblii.
Opus latericium
Lernen beginnen
wątek murarski w arch. rzym. Z cegieł suszonych na słońcu i z drewna.
Opus listatum
Lernen beginnen
określenie wątku murarskiego, którego moduł składa się z rzędu cegieł lub obrobionych bloków, ze skały pochodzenia wulkanicznego, połączonych zaprawą cementową, warstwy cementu.
Opus mixtum
Lernen beginnen
wątek murarski w arch. rzym będący połączeniem wątku kamiennego z ceglanym (opus testaceum)
Opus sectile
Lernen beginnen
mozaika ułożona z barwnych, kamiennych płytek o różnym kształcie.
Opus signinum
Lernen beginnen
typ posadzki wykonanej z mieszaniny cegły i wapna wytwarzającej czerwonawy, mocno plastyczny i nieprzepuszczalny cement używany w budowlach rzymskich.
Opus tesselatum
Lernen beginnen
mozaika ułożona z jednakowych kostek sześciennych (tesser), kamiennych, glinianych i szklanych, w różnych barwach.
Opus testaceum
Lernen beginnen
sposób licowania ścian przy użyciu cegieł wypalanych, ustawianych w równych rzędach i łączonych zaprawą.
orant
Lernen beginnen
postać stojąca z rękami wzniesionymi ku górze lub rozłożonymi na boki. Symbol ufnej, wdzięcznej lub błagalnej modlitwy.
Ostiariusz
Lernen beginnen
Strażnik pilnujący bram miejskich świątynnych i pałacowych. U Chrześcijan ostiariusze pilnowali, aby na nabożeństwa nie dostawali się poganie, ostrzegali wiernych przed niebezpieczeństwem, byli posłami biskupów.
Paradygmy
Lernen beginnen
wersety modlitewne wzywające pomocy Boga z powołaniem się na miłosierdzie, jakie świadczył postaciom Starego Testamentu (np. Noe, Abraham, Daniel)
Pasja
Lernen beginnen
gatunek literacki związany z kultem męczenników.
Patrimonium Sancti Petri
Lernen beginnen
określenie nieruchomości i wszystkich innych darów, które Kościół rzymski otrzymywał od władców imperium (od Konstantyna) oraz wiernych.
Paw
Lernen beginnen
symbol nieśmiertelności
Pelta
Lernen beginnen
motyw dekoracyjny w kształcie okrągłej tarczy z jednym lub dwoma wycięciami w kształcie półksiężyca
Penula
Lernen beginnen
obszerny rzymski płaszcz ciemnej barwy. Kształt koła z otworem w środku, przez który przechodziła głowa, bez rozcięcia na przedzie i bez rękawów
Perełkowanie
Lernen beginnen
ornament ciągły składający się z rzędy półwypukłych, okrągłych lub owalnych perełek → astragal.
Perystyl
Lernen beginnen
wew. prostokątny dziedziniec otoczony krytą kolumnadą z małym ogrodem pośrodku (arch. mieszkalna grecko-rzymska)
Pilaster
Lernen beginnen
przyścienna podpora architektoniczna w formie płaskiego występu muru ozdobionego bazą i kapitelem. Służą do wzmocnienia konstrukcji muru i pełnią funkcje dekoracyjne, dzieląc płaszczyznę ściany w kierunku pionowym.
Plinta
Lernen beginnen
1. czworokątna płyta z kamienia lub innego materiału umieszczona pod bazą kolumny lub filaru w porządkach jońskim, korynckim i toskańskim. 2. niski, poziomy, nie zdobiony, czasem profilowany występ w dolnej części ściany tuż nad podłogą.
Polifora
Lernen beginnen
wieloarkadowe przejście z narteksu do nawy.
Portyk
Lernen beginnen
Otwarty ganek kolumnowy lub filarowy związany z budowlą (poprzedza zwykle wejście)
Pory Roku
Lernen beginnen
ukazywane pod postacią młodzieńców, dziewcząt lub amorków z następującymi atrybutami: róże (wiosna), kłosy (lato), winne grona (jesień), oliwki (zima).
Prefektura
Lernen beginnen
nadrzędna jednostka administracyjna w ustroju tetrarchii. Prefektura dzieliła się na mniejsze jednostki – diecezje i prowincje.
Prezbiterium
Lernen beginnen
miejsce w kościele wydzielone dla kapłanów (prezbiterów) i służby liturgicznej
Propyleje
Lernen beginnen
monumentalna brama na planie prostokąta z kolumnadą i nieparzystą liczbą przejść, wiodąca do okręgu kultowego.
Proskynesis
Lernen beginnen
gest skłonienia się i spowicia rąk wyciąganych w kierunku władcy.
Prostratio
Lernen beginnen
postawa skłonu niemal do stóp władcy
Protoma
Lernen beginnen
lement dekoracyjny w kształcie przedniej części (głowa z częścią tułowia) zwierzęcia lub człowieka.
Pulvinum (pulvinarium)
Lernen beginnen
komfortowe łoże wysłane poduszkami.
Quadratum populi
Lernen beginnen
określenie części nawy przeznaczonej dla wiernych.
Refrigerium
Lernen beginnen
chrześcijańska uczta nagrobna urządzana ku czci męczenników lub członków rodziny w rocznicę śmierci.
Rotulus
Lernen beginnen
zwój papirusowy
Rybak
Lernen beginnen
ilustruje upragnione życie „nad wodą”; łowca dusz potrzebujących nawrócenia.
Schizma
Lernen beginnen
rozłam w Kościele, oderwanie od biskupa Rzymu i zaprzeczenie jego najwyższego autorytetu w sprawach wiary i organizacji kościelnej.
Scrinium
Lernen beginnen
rodzaj skrzyneczki, cylindrycznej lub czworobocznej, przeznaczonej do przechowywania zwojów papirusowych.
Signatio
Lernen beginnen
1. nazwa gestu błogosławieństwa kapłańskiego w kształcie krzyża udzielanego ludziom bądź czynionego nad zwierzętami czy przedmiotami. 2. przeżegnanie się dłonią lub naznaczenie znaku krzyża kciukiem na czole
Sobór
Lernen beginnen
synod powszechny lub ekumeniczny, zwoływany w Kościele starożytnym przez cesarza na wniosek biskupów w celu rozstrzygnięcia wszelki sporów teologicznych, związanych z zasadniczymi dogmatami chrześcijańskimi (patrz: notatki)
Spory trynitarne
Lernen beginnen
okres sporów doktrynalnych w IV w. dotyczących relacji osób w Trójcy św. (arianizm, macedonianizm). Problemy rozstrzygano na soborach.
Stopa rzymska
Lernen beginnen
miara długości = 0,296 m.
Sylloge
Lernen beginnen
grupa rękopisów powstałych w okresie od wczesnego średniowiecza do początku XVI w. zawierających odpisy inskrypcji zebranych przez pielgrzymów miejscach świętych.
Synagoga
Lernen beginnen
Instytucja synagogi sięga najwcześniej czasów niewoli babilońskiej. Synagoga jako domy modlitwy, (patrz: notatki)
Synod
Lernen beginnen
kolegialny organ władzy biskupiej zwoływany doraźnie bądź stały. Początkowo: przewodniczący – biskup danej wspólnoty. Później zwoływano synody prowincjonalne, w którym brali udział członkowie episkopatu i prezbiterzy. (patrz: notatki)
Syntronon
Lernen beginnen
ławy kamienne lub drewniane dla kapłanów ustawianych w prezbiterium.
Sztuka partyjska
Lernen beginnen
całokształt materialnej twórczości artystycznej ludów żyjących na obszarach państwa Partów, obejmującego w okresie największego rozkwitu (2 poł I w n.e) obecny Irak, Iran, Turkiestan, fragmenty Pakistanu, Afganistanu i Syrii.
Teofania
Lernen beginnen
objawienie się Boga ludziom poprzez znaki widzialne (np. płomień, głos)
Termy
Lernen beginnen
budowle termalne, na wzór urządzeń kąpielowych istniejących przy gimnazjonach. (patrz: notatki)
Tessera
Lernen beginnen
kostka mozaikowa, kamienna, gliniana lub szklana używana w opus tesselatum
Testamentum Domini
Lernen beginnen
dzieło o charakterze prawnym, napisane pierwotnie po grecku, jest to częściowa przeróbką i powiększenie Tradycji Apostolskiej Hipolita. Składa się z 2 ksiąg: I – apokalipsa II – przepisy regulujące życie chrześcijańskie
Tetrapylon
Lernen beginnen
1. w arch. rzym monumentalna brama o czterech wejściach umieszczonych między czterema filarami, na których spoczywa dach. Ustawiana w miastach w cardo. Lub na forum. Najbardziej znane: Ianus Quadrifrons, Galeriusza
Tetrarchia
Lernen beginnen
system władzy stworzony przez Dioklecjana w III- pocz. IV w. Imperium zostało podzielone na 4 prefektury. (patrz: notatki)
Tolos
Lernen beginnen
budowla na planie koła. W arch. rzym. Budowla o charakterze przeważnie sepulkralnych, stosowana w mauzoleach cesarskich.
Traditio legis
Lernen beginnen
ceremonia przekazania prawa
Transept
Lernen beginnen
zespół arch. ustawiony w budowlach sakralnych prostopadle do naw, przed prezbiterium lub absydą
Trichora
Lernen beginnen
budowla zakończona absydą w układzie trójlistnym
Triclia
Lernen beginnen
pomieszczenie przeznaczone na refrigeria
Trifora
Lernen beginnen
Trójarkadowe przejście z narteksu do nawy.
Tripus
Lernen beginnen
stolik o trzech nóżkach
Trofeum
Lernen beginnen
symboliczny znak zwycięstwa. Pomniki rzeźbiarskie i architektoniczne (posągi, trójnogi, tolosy), która wznoszono w okręgach świętych lub w miastach.(patrz: notatki)
Tropaion
Lernen beginnen
pomnik zwycięstwa ustawiany na polu bitwy ozdabiany sztandarami.
Tunika
Lernen beginnen
spodnia szata uzywana przez Rzymian (odpowiednik gr. chitonu).
Typ
Lernen beginnen
osoba, przedmiot lub wydarzenie Starego Testamentu, które jest zapowiedzią osób przedmiotów i wydarzeń Nowego Testamentu np. Adam- Chrystus, arka-chrzest
Unctio
Lernen beginnen
namaszczenie – consignatorium
Vicennalia
Lernen beginnen
rzym. Obchody świąteczne związane z dwudziestą rocznicą objęcia władzy przez cesarza.
Wdowa kanoniczna
Lernen beginnen
wdowa spełniająca w staroż. Kościele obowiązki diakonisy. Do jej obowiązków należała posługa niewiastom. (patrz: notatki)
Wić roślina
Lernen beginnen
najczęściej upleciona z bluszczu lub winnej latorośli lub akantu. Rzymski motyw dekoracyjny.
Wiktoria
Lernen beginnen
rzymska bogini zwycięstwa. Atrybuty: wieniec i palma; symbol męczeństwa.
Woda "żywa"
Lernen beginnen
określenie odnoszące się do wody chrztu świętego, dającego ochrzczonym życie wieczne.

Sie müssen eingeloggt sein, um einen Kommentar zu schreiben.