poniatowski

sejm konwokacyjny

zajmuje się sprawami państwa w okresie bezkrólewia

famila

rodzina Czartoryskich

Stanisław August Poniatowski

ostatni król Polski, zdobycie tronu zawdzięczał protekcji carycy Kataryny II, za jego panowania ustanowiono konstytucje

dysydenci

różnowiercy, pozbawieni możliwości zasiadania w sejmie i dostępu do urzędów

Mikołaj Repin

rosyjski ambasador, który zażądał równouprawnienia dysydentów

prawa kardynalne

uznawane za niezmienne, stawiące podstawę ustroju RP np. wolna elekcja, liberum veto, władza szlachcica nad chłopem

Katarzyna II

caryca Rosji, sprawowała protektorat rosyjski nad RP

Bar

miasto w którym została zawiązana konfederacja barska

konfederacja barska

konfederacja zawiązana w 1768r przez szlachtę przeciwko królowi, obronna tradycyjnej złotej wolności

koliszczyzna

wystąpienie chłopów ukraińskich, przeciwko szlachcie, mordowanie ich i żydowskich dzierżawców karczm

arendarze

żydowscy dzierżawcy karczm

Kazimierz Pułaski

dowódca ruchu konfederackiego, planował zamach na króla Poniatowskiego, po porażce emigrował do USA

Częstochowa

porażka konfederatów po czterech latach, upadek Częstochowy

I rozbiór Polski

1772, podpisanie w Petersburgu konwencji rozbiorowej Prusy-warmie, pomorskie, malborskie, chełmiński, tereny nad Notecią Austria-południe woj. krakowskiego i sandomierskiego, woj. ruskie Rosja-ziemie na wschód od dźwiny i dniepru

Rada nieustająca

stały organ władzy wykonawczej powołany przez sejm po I rozbiorze, 36 członków, decyzje podejmowane większością głosów, przewodniczył król

Rada nieustająca (podział)

interesów cudzoziemskich, policji, wojskowy, sprawiedliwości, skarbowy

konsyliarze

członkowie rady nieustającej

szkoła rycerska

dla młodzieży szlacheckiej, miała charakter wojskowy, kształcąca w duchu patriotyzmu i ideałów oświecenia

Komisja edukacji narodowej

powołana w 1773r, sprawowała państwowy zarząd nad oświatą

Andrzej Zamoyski

opracował projekt kodeksu, który ujednolicał prawo, chciał rozszerzyć prawa mieszczan i chłopów, odrzucono

Stanisław Staszic

publicysta, autor "przestrogi dla Polski", domagał się wzmocnienia władzy króla, dziedziczności tronu i dopuszczenia do parlamentu mieszczan

Sejm Wielki (Czteroletni)

miał zatwierdzić przymierze z Rosją i wyrazić zgodę na powiększenie armii, uchwalił konstytucje

Kazimierz Nestor Sapieha

marszałek sejmu wielkiego

stronnictwo hetmańskie

grupował konserwatywną szlachtę, przeciwnicy reform, chcieli obalić króla przy pomocy rosji. Przywódcy: Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki

obóz królewski

król i jego zwolennicy, chcieli przeprowadzić reformy w sojuszu z rosją

obóz patriotyczny

chcieli przeprowadzić reformy i uniezależnić się od rosji. Przywódcy: Stanisław i Ignacy Potoccy, Adam Kazimierz Czartoryski, Stanisław Małachowski

Hugo Kołłątaj

ideowy przywódca stronnictwa patriotycznego, zwolennik reform, autor " do stanisława małachowskiwgo anonima listów kilka ", zreformował akademie krakowską

Kuźnica Kołłątajowska

grono zwolenników reform ustrojowych, przywódcą był Hugo Kołłątaj

Jan Dekert

prezydent Warszawy, za jego kadencji czarna procesja

czarna procesja

marsz 141 przedstawiciel miast królewskich przez Warszawę w czarnych strojach, chcieli dla mieszczan dostępu do urzędów, zasiadania w sejmie, nabywania dóbr ziemskich zaprzestania więzienia bez wysoku

Leopold II

cesarz Austrii, przyjął żądania pruskie

Reichenbach

miasto w którym na zjeździe Leopold II zrzekł się nabytków terytorialnych uzyskanych kosztem Turcji (żądania P)

prawo o sejmikach

wyłączało z udziału w sejmikach szlachtę nieposiadającą ziemi

prawo o miastach

mieszczanie uzyskali prawo nietykalności os, nabywania dóbr ziem, dostępu do urzędów, ułatwiono nobilitacje

nobilitacja

uzyskiwanie szlachectwa

plenipotenci

24 przedstawiciel mieszczaństwa którzy byli głosem doradczym w sprawach miasta w sejmie

Stanisław Małachowskie

przywódca obozu patriotycznego, marszałek sejmu, zwolennik reform, brał udział w opracowywaniu konstytucji

Konstytucja 3 maja

uchwalona 3 maja 1791r, dominacja stanu szlacheckiego w życiu kraju, zniesiono liberum veto i konfederacje, likwidacja wolnej elekcji

Straż Praw

organ władzy wykonawczej ustanowiony w konstytucji, król-przewodniczący, prymas, 5 ministrów (policji itp), marszałek, następca tronu

monarchia konstytucyjna

forma rządów, w której konstytucja określa zakres władzy monarchy i organów przedstawicielskich

Targowica

miasto gdzie zawiązano konfederacje targowicką

konfederacja targowicka

zawiązana pomiędzy przywódcami obozu hetmańskiego i carycą, miała znieść konstytucje i przywrócić dawny ustrój, symbol zdrady narodwej

Józef Poniatowski

książę litewski, bratanek króla, dowódca armii konnej opóźniającej marsz wojsk rosyjski na RP

zieleńce

książę józef poniatowski odniósł tam zwycięstwo nad Rosjanami

order virtuti militari

ustanowiony przez króla, upamiętniający dzielną walkę wojsk litewskich

dubienka

rosyjskie odziały sforsowały Bug, Kościuszko zadał Rosjanom poważne strarty

II rozbiór Polski

prusy: wielkopolska, duża część mazowsza, gdańsk, toruń rosja: białoruś, ukraina naddnieprzańska, podole

grodno

miejscowość gdzie sejm został zmuszony do podpisania traktatów rozbiorowych (II), poniatowski ogłosił tam abdykacje po klęsce powstania

Tadeusz Kościuszko

dowódca, patriota, stanął na czele powstania przeciwko rosji, brał udział w wojnie o niepodległość USA

Antoni Madaliński

brygadier, odmówił wykonania rozkazu (przyłączenia wojsk do armii zaborców), wyruszył na czele oddziału kawalerii do Krk

Ostrołeka

tam stacjonowały odziała Madalińskiego

Naczelnik

tytuł nadany kościuszcze po złożeniu przysięgi na wierność narodowi w krwkowie w 1794

Wojciech Bartos

chłop, który za odwage w walce (racławice) i zachecanie innych chłopów do udziału u powstaniu został mianowany chorążym, zwolniony z pańszczyzny

kosynierzy

odziały chłopskie, które walczyły z zaborcami w czasie powstania za pomocą kos

Racławice

zwycięstwo powstańców w 1794, rozgromienie dużego oddziału rosyjskiego, dzięki kosynierom

sukmana

chłopski płaszcz, noszony przez kościuszke na dowód uznanania

połańce

tam wydano uniwersał

uniwersał

list władz lun akt prawny odczytywany publicznie, dotyczący ważnych wydarzeń, spraw

uniwersał połaniecki

wydany przez kościuszke, znosił poddaństwo osobiste chłopów i gwarantował im nieusuwalność z ziemi

Rada najwyższa narodowa

rada powołana przez naczelnika, pełniła funkcje powstańczego rządu, wprowadził podatek nadzwyczajny i przeprowadził rekwizycje sreber kościelnych

szczękociny

klęska powstańców, którzy chcieli nie dopuścić do połączenia wrogich armii

Jan Henryk Dąbrowski

dowodził oddziałami w wiekopolsce i na kujawach w czasie powstania antypruskiego

aleksander suworow

dowódca wojsk rosyjskich, wysłanych przeciwsko powstańcą, które zdobył warszawską pragę

Maciejowice

tam kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej

tomasz wawrzecki

nowy naczelnik po niewoli kościuszki, nie potrafił zorganizować obrony stolicy

rzeź pragi

okrutna masakra obrońców i mieszkańców warszawskiej pragi dokonana przez rosjan

twierdza pietropawłowska

tam więziono kościuszke, petersburg

III rozbiór Polski

1795 prusy: większość mazowsza, część podlasie, ziemie litewskie po rzekę niemen, księstwo siewierskiego austria: część małopolski pomiędzy pilicą a bugiem, część mazowsza i podlasia rosja: większość ziem litewskich, część ziemi chełmińskiej, woj wołyńskie

fiodor denisow

generał, dowodził rosjanami, zmusił wojska powstańcze do rezygnacji z marszu na warszawe

obiady czwartkowe

organizowane przez króla, zapraszał zaufane grono współpracowników, omawiano życie literacki, naukowe, polityczne

Adam Naruszewicz

redagował tygodnik "zabawy przyjemne i pożyteczne" czasopismo literackie

Monitor

czasopismo kierowane do szlachty, było wykładnią królewskich reform

Ignacy Krasicki

biskup, redaktor monitora, autor "pan podstoli"

Stanisław Konarski

autor "o skutecznym rad sposobie"

Julian Ursyn Niemcewicz

autor pierwszej polskiej komedii politycznej "powrót posła"

Wojciech Bogusławski

najbardziej znany dyrektor teatru narodowego

Towarzystwo do ksiąg elementarnych

opracowywało podręczniki

Collegium Nobilium

szkoła średnia przeznaczona dla młodzieży szlacheckiej, uczyła matematyki, ekonomi, prawa, języków

Józef i Andrzej Załuscy

ufundowali jedną z pierwszych bibliotek, później mianowaną biblioteką publiczną RP

Jan Śniadecki

opracował polską terminologię matematyczną

Jędrzej Śniadecki

opracował pierwszy polski podręcznik chemii

Marcin Poczbut-Odlanicki

założył w Wilnie obserwatorium astronomiczne

Krzysztof Kluk

dokonał klasyfikacji polskiej flory w "dykcjonarzu roślinnym"

weduta

obraz lub rysunek przedstawiający pejzaż z elementami architektonicznymi

Bernard Bellotto

włoski malarz, stworzył 30 wedut przedstawiających Warszawe

ciemnia optyczna (kamera obscura)

światłoszczelna skrzynka z małym otworem w jednej ściance pozwalająca uzyskać na przeciwległej ściance odwrócony obraz przedmiotu

Marcello Bacciarelli

włoski malarz, nadworny portrecista

Andre Le Brun

francuski rzeźbiarz

Franciszek Smuglewicz

malarz, stypendysta króla

Jan Chrystian Kamsetzer

architekt, stypendysta króla

Jakub Fontan

rozpoczął prace przebudowy pałacu łazienkowskiego i komnat zamku kr.

Dominik Merlini

nadworny architekt, kontynuował przebudowe zamku i łazienek

klasycyzm mieszczański

z polecenia bogatych mieszczan powstawały domy bankierski i handlowe, hotele, ratusze, teatry

Giovanni Lampi

włoski malarz, portrecista

Elisabeth Vigee-Lebrun

francuska malarka

Jan Norblin

nadworny malarz Czartoryskich, uwiecznił życie szlachty i chłopów na wielu obrazach

Aleksander Orłowski

malarz, autor wielu obrazów przedstawiających wydarzenia powstania koś

Antonio Corazzi

florencki architekt, stworzył gmach banku polskiego

Chrystian Piotr Aigner

architekt, autor pałacu namiestnikowskiego

Bartela Thorvaldsena

rzeźbiarz, autor pomników józefa poniatowskiego i kopernika