PR

adolescere

wzrastanie ki dorosłości; okres intensywnych przemian(biol, psych, spol) wzajemnie ze sobą powiązanych

zmiany fizjologiczne

zmiany w budowie i czynnościach ciała na skutek działania mechanizmów neuroendokrynnych; dojrzewanie zach. w OUN, skad wychodzą impulsy do gruczołów endokrynnych, ktore wydzielają hormony odp za przemiany ciała

zmiany psychologiczne

procesy emocjonalne i poznawcze, rozumienie norm moralnych, poszukiwanie własnej tożsamości, moratorium psychologiczne - przestrzeń między bezpieczeństwem dzieciństwa a autonomią człowieka dorosłego wypełniana poszukiwaniem własnej tożsamości

zmiany społeczne

w interakcji z otoczeniem spol - rodzina, szkoła, środowisko rówieśnicze; powolne wchodzenie w role osób dorosłych

dojrzałość a dorosłość

dorosłość odnosi się do wieku; dojrzałość Do osobowości

kryzys tożsamości 

okres w rozwoju tożsamości podczas którego człowiek musi dokonywać wyborów między ważnymi dla siebie alternatywami; pokonanie go wyznaczy dalszy rozwój psychiczny

przebieg heterogeniny

możesz stanowić grupę społeczną o dużym indywidualnym zróżnicowaniu; tworzenie samego siebie, kształtowanie własnej tożsamości

zmiany fizjologiczne

podwzgórze->gonadotropiny->gonady(jajnjki, jadra)->estrogen/testosteron; skok pokwitaniowy->dojrzalosc plciowa(menstruacja/speram w moczu) ch: rozrost ramion, kanciasta sylwetka; dz: rozrost miednicy, podskorna tkanka tłuszczowa; Ja cielesne-Ja idealne

zmiany emocjonalne

zmiana obrazu własnej osoby; procesy neurohormonalne przekształcające organizm i skutkujące zwiększonym pobudzeniem emocjonalnym oraz labilnością emocjonalną; nasilenie się lękliwości-lęki społeczne; ambiwalencja uczuć, niepewność siebie i zakłopotanie

zmiany dotyczące czynności poznawczych

stadium operacji konkretnych-> s operacji formalnych logiczne i abstrakcyjne, mniej egocentryczne myślenie, głęboka analiza pojawiających się problemów, dostrzeganie różnych opcji, stawianie dociekliwych pytań

monitoring kognitywny

coraz lepsza obserwacja i analiza aktywności własnego umysłu; krytyczne ujmowanie w swoich właściwości umysłowych i poddawanie je modyfikacji-> tworzenie koncepcji samego siebie

egocentryzm młodzieńczy

skupienie się na własnej osobie, co jest efektem osiągnięcia ostatnio myślenia formalnego i wzrastającego zainteresowania własną osobą

zjawisko wyimaginowanej publiczności

przekonanie że każdy się skupia na tej osobie

rozwój społeczny

interakcje społeczne pobudzają myślenia o problemach społecznych i rozważenia natury moralnej zmierza to coraz wyższego poziomu społecznej dojrzałości; antagonizm płci;

paczki

małe blisko ze sobą zżyte grupy, na początku osób tej samej płci, Później heteroseksualne; zazwyczaj są w tym samym wieku mając zbliżone zainteresowanie i pochodzą z podobnego środowiska społecznego

grupy

liczniejsze niż paczki; kontakty między członkami oparte samochodowe zainteresowania oraz orientację zawodowe

związki przyjaźni

robimy zazwyczaj jednego lub dwa buźki i przyjaciół z którymi kontakty są intensywne oparte na lojalności i zaufaniu

fazy kształtowania się grup rówieśniczych

1) faza poprzedzająca tworzenie się grupy właściwej- odizolowane od siebie, jednopłciowe paczki, obrzędowość 2) początek paczek heteroseksualnych- kontakty z innymi paczkami są podejmowane sporadycznie, zespołowo, antagonistyczne nastawienie

zjawisko Kultury młodzieżowej

tworzenie przez młodzież własnego świata symboli, obowiązujących norm zachowania umożliwia wzmocnienie tożsamości, znaczenia odrębności i wzmacnianie więzi

nasilony konformizm wobec grupy

podporządkowanie się gotowym wzorcem schematom postępowania; zastosowanie się do grupy opinii większość

funkcje grupy rówieśniczej

zastępowanie rodziny, stabilizacja osobowości, wzbudzanie poczucia własnej wartości, określenie standardów zachowania, zapewnianie bezpieczeństwa wynikającego z liczebności, rozwijanie społecznych kompetencji, przyjęcie wzorców i ich naśladowanie

miłość szczenięca

ważniejsze jest samo kochanie niż jego obiekt

miłość cieleca

obiekt uczuc otoczony jest bezgranicznym uwielbieniem

relacje z osobami dorosłymi

zaczynają być traktowani w sposób bardziej realistyczny a nawet przekorny, więź oparta na partnerstwie; trudności z uznaniem autonomią dorastających, ograniczanie ajtonomii, sytuacje konfliktowe

obszary konfliktów

kontrola za Stront strony rodziców a potrzeba swobody; odpowiedzialność rodziców a dzielenie się ja z dorastjącym; przywiązanie przez rodziców dużej wagi do nauki szkolnej a poświęconej czasu na inne rodzaje aktywności

Główna działalności dorastających

zdolność do wyznaczania odległość celów i podporządk, zorganizowana aktywność; poszerzanie się działalności; zmiana kierunku aktywnośc; intensywność działań; wolny czas od nauki na jakieś inne aktywności zbiorowa lub indywidualna; uczenie się; romantyzm

Postawy i przekonania

poddanie ocenie postępowania własnego i cudzego; kształtują sie postawy i przekonania powoli coraz bardziej stabilne i przyjmują w końcu postać światopoglądu - burzliwy, zmienny, powiązany z moralnością

rozwój moralny - Według teorii Piageta

stadion autonomii moralnej, w którym postępowanie uniezależnia się od opinii otoczenia, zaś czynnikiem niewyzwalającym są intencje wynikające z sub odp;r.m. kształtowany przez interakcje z rówieśnikami;

rozwój moralny - według Kolberga

konwencjonalny poziom rozwoju moralnego jednostka kieruje się standardami należącymi do innych; stadium 1: ocena zach. wyniak z aprobaty społecznej, 2: ocena zach. oparta na prawie i porządku, szacunek wobec autorytetów

rygoryzm moralny

ujmowanie powinnosci jako bezwzględnych, od których nie wolno odstępować, co przyczynia się do tego że młodzież była Pryncypalna i surowa w swoich ocenach

rygoryzm moralny według Gołąb

uważa że maksymalne nasilenie rygoryzmu występuje w wieku wczesnoszkolnym 7-11 rok życia, później zaś systematycznie maleje osiągając minimalny poziom około 20 roku życia; u młodzieży związany jest ze złożonalnością problemów i sytuacje i ich doświadcza

idealizm młodzieży

potrzeba czynienia dobra, wymaga przestrzegania prawa młodzieży do samodzielności i szacunku; Szuman uważa, iz rodzi się z marzeń których jeszcze nie opanowało doświadczenie

fazy idealizmu młodzieńczego

idealnym antycypacyjny, który jest oczekiwaniem dobra, wytwarza się idealny model rzeczywistości; idealizm kompensacyjny wyst po złych doświadczeniach jako ucieczka od rzeczywistości; idealizm praktyczny realizm staje się przyjętą normą i świadomym wybore

wiara i religia

okres dorastania to czas poszukiwania swojego stosunku do Boga i religii; czas podważania tradycji, pragnienia idealnego dobra; jesli nie znajduje tego dobra wokół siebie - zagrożenie sektami; stanowi także wyraz rozumiem myślenia abstrakcyjnego

kształtowanie się tożsamości

jako proces długotrwały związany ze zjawiskiem przywiązania; poszukiwanie wiedzy na drodze refleksji - zmienianie siebie; poszukiwania własnej tożsamości w sprawozdaniu siebje - realizacja postanowień

tożsamość według Eriksona

kryzys tożsamości - potrzeba scalenia dotychczasowej wiedzy o sobie zawartej w pełnionych przez siebie rolach i integracjia swojej przesłości z teraźniejszościa i koncepcją przyszłości

tożsamość syntetyczna

służy unikanie przechodzenia przez stronę okres kryzysu tożsamości i polega na przejmowaniu gotowych wzorców tożsamości ukształtowanych przez zbiorowość

negatywna tożsamość

wytwarza się opozycja w stosunku do przypisanych ról prowadząca to poczucia depersonalizacji alienacji przeżywanych jako wewnętrzna dezorganizacja i pustka, wytwarza się u osób dorastających z niekorzystnych warunkach wychowawczy

3 demensje w rozwoju tożsamości- Oerter i Montada

1) dyferencjacja- różnicowanie się dot. procesów psych. młodzież spostrzega siebie jako całość złożona z coraz większej liczby elementów 2) wzrastająca stopniow stabilizacja tożsamości 3) wzrastająca real. postawa w samoocenie i tworzenie koncepcji siebje

fazy poszukiwania własnej tożsamości związanej z poczuciem sensu życia

1) identyfikacja dorastając utożsamia się zewnętrznymi wzorami 2) faza Kosmiczna odrywania rzeczywstości, chaos 3) dojrzały sens życia Człowiek potrafi określić siebie i sens swojego istnienia

psychiczny infantylizm

jechać do pożegnania się dzieciństwem; poszukiwanie angażowanie się w aktywności przepisywane dzieciom

kompleks diany

dziewczynka nie chce być kobietą i strojem oraz zachowaniem naśladuje chłopców

późna dorosłość

czas stabilizowania się zmian, wkraczaniu w szersze życie społecznez kształtowanie się autonomii psychicznej

rozwój w sferze emocjonalnej

zmierza do uzyskania dojrzałości płciowej; od zależności do niezależności uczuciowej; do kontroli emocji, opanowania, socjocentryzmu; zdolności do odraczania reakcji, powściągliwość a nawet rezygnacji; stabilizacja uczuć; rozwój uczuć wyższych

rodzaj związku z innymi ludźmi

z rówieśnikami - wspólne zainteresowania, orientacje zawodowe; grupy stają się heteroseksualnez na znaczeniu zyskają związki Przyjaźni;

potrzeby seksualne

stan ogólnego pobudzenia, napięcia seksualnego; duże różnice indywidualne, w tym zakresie silniejsze u chłopców; pierwsza Miłość; zróżnicowany czas inicjacji seksualnej

miłość romantyczna

istota stanowi idealizowanie obiektu miłości; uczucie głębokie, przenikające całą osobowość; rzadko przekształca się w trwały związek, rzadko dochodzi wówczas do kontaktow seksualnych

trzy odmienne nastawienia młodzieży do seksu

hedonistyczne wulgarne i świadomie powściągliwe

rozwój moralny - Kohlberg

postkonwencjonalny poziom; moralność zinternalizowana; 1s: prawa społeczne przeciw prawom indywidualnym, umowa społeczna-warrosci i prawa sa względne; 2s: uniwersalne prawa etyczne-samodzielne poszukiwanie reguł zgodnych z logika, stale i uniwersalne

dojrzałość moralna

wypadkowa poziomi inteligencji i doświadczenia społecznego jednostk; i w kolejnych okresach życia znaczenie ma interakcja z rówieśnikami, ważna też rola rodziców; co innego to postępowanie moralne a rozumowanie moralne

rozwój moralny według Piageta

autonomia w myśleniu; twórcze podejście do problemów; rosnące przekonanie relatywizmie zjawisk; Znaczenie wartości takich jak wolność, godność, otwartość, tolerancja wobec inności

okres anomii

związane z Hose moralnym w którym młodzi ludzie pozbawieni są wyraźnych drogowskazów

rozwój poznawczy

rozwój myślenia log; przekorny krytycyzm łagodnieje; młodzież staje się bardziej podatna na racj argumentację; odrzuca demagogię, wzrost słownictwa, prezentują własne zdanie, rozwój wyobraźni, o kierunku zaint decydują jednostkowe uzdolnienia i talenty

rozy podejmowanej aktywności - tendencje rozwoju według Tyszkowej

porządkowanie aktywności i eliminacja form aktywności bezładnej; różnicowanie się aktywności, organizowanie, wyodrębniania nowych jej rodzajów; wytwarzanie złożonych form akt. ukierunkowanej; kształtowanie się przemiany wewn mech regulacji aktywności

cel i dążenia życiowe według badań

odwzajemniona miłość i szczęśliwe życie rodzinne stawiane cele bardziej realistyczne, realizowane z większą konsekwencją a nawet uporem; zamiast poszukiwań i działań metodą prób i błędów- systematyczność i większa pewność co do słuszności wyboru

pierwszy kontakty z pracą zawodową

praca pozwala na bocianowe umiejętności interesujące dające poczucie zadowolenia sprzyja ogólnemu rozwojowi młodego człowieka

zdolności które człowiek zyskuje w kongresie odlecencji

zdolność do dawania nowego życia czyli do reprodukcji oraz zdolność do samodzielnego kształtowania własnego życia (realizowany bez woli jednostki i aktywnego udziału)- nabywanie kompetencji spol j osobistych

zadania rozwojowe według Havighurst

dojrzałe więzi z rówieśnikami obojga płci; ukształtowanie roli męskiej i kobiecej; akceptacja siebie i posługiwanie się własnym ciałem;

stawanie się osoba dorosła

proces powolny i stopniowy, w którym mozna pewnym wyfarzeniom mozna przypisać znaczącą, ale nie decydującą rolę

dorosłość

faza zycia, w którą wchodzi człowiek po gwałtownych zmianach rozwojowych prowadzących do dojrzałości biologicznej i społecznej,

zadania rozwojowe dorosłości

wybór małżonka, uczenie sie współżycia z nim, założenie rodziny, wychowywanie dziefi, prowadzenie domu, rozpoczęcie pracy zawodowej, przyjmowanie odp obywatelskiej, znalezieniem pokrewnej grupy społecznej

rozwój społeczny - Erikson

6 stadium rozwojowe: intymność vs jzolacja; osiągnięcie zdolności do intymnych relacji z bliska osoba i podejmowanie za nia odpowiedzialności, w jnnym wyoadku izoluje sie

Koncepcja Levinsona

osiągnięcie maks sprawności fizycznej i doznanie wielu satysfakcji psychicznych, liczne konflikty i stres, związany z wyborami życiowymi; nowr role -sprzeczne obowiązki; własne plany i dazenia muszą byc konfrontowane z wymaganiami otoczenia

dojrzałość psychiczna według Chlewińskiego

jej rozwój stanowi proces ciągły, trwający całe życie; jednostka w tym procesie przyjmuje odpowiedzialność za swoje życie rozwija się w jeden niepowtarzalny sposób jest określane przez trzy wymiary:

rozwój fizyczny

wzrost-do 25 r.z.; masa najw 25-35; tryb siedzący -ograniczona aktywność; motoryczny 20-30-optymalna zdolność do pracy; dojrzałość rozrodcza najlepsza 25-30(k)30-35(m); miopia, hiperopia; stres->zmajny fizj->choroby

rozwój poznawczy

myślenie metasystemowe, relatywistyczne, dialektyczny charakter myslenia; odkrywanie problemów; postformalne struktury

relatywizm w myśleniu

pozwala uwzględnić punkty widzenia innych osób oraz pozwala na bardziej wszechstronne rozwiązywanie sytuacji konfliktowych zapewnia lepszą komunikację z innymi; subiektywne doświadczenia i punkt widzenia

r poznawczy wg Sinnot

znaczącą rolę odgrywa aktywność; opcje relatywistyczne obecne w myśleniu-definowanie problemu, wielość rozwiązań, złożona przyczynowość, paradoks

myślenie dialektyczne

ujmowanie stałej zmienności i sprzeczności w bardziej adekwatne reprezentacji świata

myślenie dialektyczne i lotywistyczne według Arlin

wyznaczają nową zdolność umysłową polegającą nie tylko na umiejętności rozwiązywania problemów ale przede wszystkim ich odkrywania

myślenie postformalne wg Richardsa i Commonsa

jego istoty stanowią operację systemowe metosystemowe i paradygmatyczne które wyznaczają najwyższy poziom w rozwoju umysłowym człowieka prowadzą do ukształtowania całkowicie nowego sposobu umysłowej reprezentacji rzeczywistości;

wg Labouvie-Vief

warunkiem dorosłego życia jest kształtowanie się regulacji Inter systemowych i autonomicznych(rzeczywistośc i logika oraz kieruje sie wartościami); zmiany w aktywn pozn uformowane są w odniesieniu do zm jakie w biegu życia jednostki podlegają osobowości

rozwój społeczny

zmiany w aktywności, dążeniach i celach ujawnione w interakcjach ze środowiskiem społecznym; jest uwarunkow, any kulturowo wyznaczany przez normy i wzorce akceptowane w grupach; nowe role- założenie rodziny, aktywność zawodowa

pięć faz rozwojowych w ramach życia rodzinnego

1) narzeczeństwo 2) tworzącej się więzi małżeńskiej 3) rozbudzanie i rozwój postaw rodzicielskich 4) wzajmne partnerstwo rodzinne 5) puste gniazdo

zmiany w zakresie osobowości

Ja realne vs ja idealne; ja jako podmiot odp za własne działania; podtrzymanie i dopełnienie poczucia własnej tożsamości, rozwój autonomii związanej z niezależnością w podejmowaniu decyzji i braniem xa nje odpowiedzialności

rozwój i kierunek średniej dorosłości

zależy od czynników indywidualnych i społecznych; w niewielkim zas stopniu związane z biologicznym zegarem; rozwój jest traktowany jako potencjalny oraz bardzo plastyczny

Zmiany fizyczne i fizjologiczne

pogorszenie wzroku, słuchu, obniżona wrażliwość smakowa; negatywne zmiany dotyczące funkcji czuciowych nie obniżają zdolności adaptacyjnych organizmu bo można je korygować poprzez proste środki okulary korekcyjne, aparat sluchowy;

praca zawodowa w wieku średnim

czas największych osiągnięć zawodowych albo kryzysu; optymalna pozycja zawodowa; zadowolenie z pracy ->dluzsze życie; syndrom wypalenia zawodowego; ciężej zmienić pracę, dużo czynników na o wpływa

syndrom wypalenia zawodowego

związane z em wyczerpaniem oraz poczuciem utraty zdolności wykonywania zawodu w sposób efektywny i zaangażowany; dużym czynnikiem jest stres- utrata pracy-> problemy zdrowotne obok skutków ekonomicznych psychologicznych;

społeczne role rodzinne

związane z istotnymi zmianami w rolach podejmowanych przez rodziców wobec ich dzieci oraz w relacjach z własnymi starzejącymi się rodzicami; kryzys wieku średniego; faza opuszczonego gniazda; opieka nad rodzicami->miłość troska niz poczucie obowiązku

kryzys wieku średniego

obserwując okres wchodzenia w dorosłość swoich dzieci, sami przeżywają na nowo dylematy i rozterki z okresu własnego dorastania; refleksja dot własnego wieku; obawa o przyszłość, nieumiejętność cieszenia się czasem

faza opuszczonego gniazda

próbuja odwlekać odejście dzieci, wyrządzając krzywdę: pustka i smutek(częściej u kobiet mężczyzn)

zmiany w zakresie czynności poznawczych

obniżenie funkcji intelektualnych; tendencje progresywne i regresywne oraz specjalizacja i indywidualizacja inteligencji mająca związek z dominującym typem aktywności, zawodem, zainteresowaniami;

utrata pracy

dla fizycznych i niewykwalifikowanych - pogorszenie kondycji

mądrość

wiedza odnosząca się do ważnych dla każdego człowieka kwestii, problemów i zadań życiowych(pragmatyka życia)

wiedza faktualno-proceduralna

dotyczy ważnych problemów i zadań życiowych oraz procedur ich rozwiązywania

wiedza ewaluatywna

dzięki niej mozna trafnie rozpoznać i ocenić znaczenie rozmaitych dylematów życiowych; jest podstawą do formowania sądów będących wyrazem mądrości

nastawienie do siebwu i świata - Jung

powinna nastąpić integracja i zrównoważonie różnych elementów psychiki jako warunek dokonania sie indywiduacji osobowości

nastawienie do siebie i świata - Erikson

generatywność stagnacja przekazanie własnego dziedzictwa wiedzy i koncepcji świata następnym pokoleniom

przejście w wiek średni według Levinsona

może mieć łagodny charakter, lecz gdy odznacza się istotnymi zaburzeniami autopercepcji, samooceny, poczucia sensu życia zzy zachowania należy mówić o kryzysie wieku średniego

nastawienie człowieka wobec siebie

jest traktowany jak odpowiedzialny za proces własnego rozwoju stanowi jego podmiot poddaje ciągłej ocenie sytuację w których uczestniczy oraz zadania i problemy które rozwiązuje ze względu na ich znaczenia dla własnego rozwoju, rozwoju człowieka w ogóle;

koncepcja rozwoju perspektywy biografi

istotny wymiar osobowości człowieka śr stanowią zmiany jakim podlega perspektywa biograficzna w której ujmowane są sytuacje wydarzenia życiowe dylematy; pozwala ona określić indywidualne sens ze względu na rozwój człowieka i bieg wielkiego życia;

poziom personalizacji

określenie przez podmiot własnego miejsca w świecie ludzkich zadań i dążeń

poziom dopełnienia osobowościowej konstrukcji

zintegrowanie podmiotowej struktury ludzkich zadań i dążeń jednostki z przebiegiem procesów społecznych

poziom eksternalizacji finalnej integracji osobowości

potwierdzenie wartości indywidualnej syntezy ludzkich zadań i dążeń oraz sposobów ich realizacji przez produktywne twórcze uczestnictwo w procesach społecznych

kryterium biologiczne później dorosłości

określone przez uchwyt na zmiany funkcji fizjologicznych organizmu

kryterium socjoekonomiczne później dorosłości

związane z podporządkowaniem przestrzeni życiowej współczesnego człowieka czynnik konsocjologicznym instytucjonalnymi ekonomicznym

kryterium psychologiczne w późnej dorosłości

jak najmniej precyzyjna obejmujący przeobrażenia w sferze procesów psychicznych osobowości w sferze subiektywnych doświadczeń

trzy kategorie wieku człowieka Starego

wiek chronologiczny wiek biologiczny wiek psychologiczny

biologiczny aspekt starzenia się i starości

zmiany wsteczne- zanik zdolności reprodukcyjnych komórek i stopniowo degeneracja; zmiany organiczne około 60 osłabienie sprawności fizycznej, mnoa patologia; deterioracja czynności organizmu czyli osłabienie czynności biologicznych

psychospołeczna aspekt starości

zdarzenia o charakterze straty wzbudzają silne negatywne emocje i mogą stać się zdarzeniami krytycznymi i Zmuszają jednostkę do zmiany dotychczasowej ustosunkowej władz rzeczywistości przewartościowania celów;

zdarzenia krytyczne

utrata zdrowia kondycji i atrakcyjności fizycznej utrata bliskich osób utrata statusu społecznego i ekonomicznego poczucia przydatności i prestiżu bieżąco się perspektywa śmierci

adaptacja do starości

największą rolę odgrywa stan zdrowia człowieka; Rappaport Uważa się reakcja na krytyczne wydarzenia starości jest zależna od zakresu deterioracji fizycznej oraz stopnia obniżenia statusu ekonomicznego

teorie wyjaśniające mechanizm adaptacji do starości - teoria aktywności

naturalny proces starzenia się pozwala jednostce na utrzymanie dotychczasowego zaangażowania życiowego; optymalna aktywność, obecność w życiu społecznym; na emeryturze znajdują zastępcze zajęcia, substytuty utr miłości, nawiązują nowe więzi przyjacielskie

teoria wycofania się

naturalna i ważną funkcjonalnie potrzebe stanowi wyłączenie się z życia społecznego; jest to niezbędne do osiągnięcia równowagi psychicznej, dalszego rozwoju osobowości;

teoria stresu starości

krytyczne zdarzenia mają status stresorów powodują konieczność readaptacji, pozbawiaja jednostkę nabytych cech, upraszczają osobowość, obnażają prawdziwą nature i podstawową tendencję behawioralną;

efektywna adaptacja do starości

radzenie sobie z problemami codzienności optymizm im kosztów starzenia się stopniowe wdrażanie działań kompensacyjnych stymulacja funkcji która najwolniej ulegają deterioracji

Nieefektywna adaptacja do starości

bierność zależność jego centryz roszczeniowość wobec otoczenia Ucieczka w fantazje wrogość agresywność depresja; kumulacja doświadczen typu strata

aspekt psychologiczno-podmiotowy

osłabienie wrażliwości zmysłów, selektywności uwagi i zdolności do koncentracji; wydłużenie się czasu reakcji, wykonywania czynności prostej i złożonej; obniżenie sprawności psychomotorycznej, zdolności zapamiętywania(mechaniczna>bezpośrednia>długotermi)

spadek Ostateczny

największy spadek sprawności intelektualnej obserwowany około 5 lat przed śmiercią naturalną

efekt generacyjny

zależność poziomu jakości procesów poznawczych danego pokolenia od specyficznego doświadczenia oraz wymagań określonych przez warunki społeczno-kulturowe charakterystyczne dla danego okresu historycznego; warunki historyczne

poznanie transcendentalne

zdolność do abstrahowania od kontekstu życia jego strony materialnej dokonywania niejako czystej konceptualizacji super abstrakcji; najwyższa forma Poznania; skutek integracji struktur psychicznych

osobowość człowieka Starego - Jung

czy przemiana wewnętrzna prowadzi człowieka poprzez mądrość do pełnej integracji psychiki - indywiduacja

osobowość człowieka starego - Erikson

integracja ego versus rozpacz integracja jako stan pozwalający na osiągnięcie poczucia harmonii oraz sensu akceptacja siebie własnego cyklu życia;

osobowość człowieka Starego Buhler

rola refleksji i retrospekcji w procesie adaptacji do starości, sposób przeżywania starości jest uzależniony od przebiegu życia, rodzaju realizowanych celów życiowych

mądrość ludzi starych

zdrowy rozsądek i doświadczenie jako skutek samoświadomości auto refleksji samokontroli

mądrość pragmatyczna - transpersonalna

związana jest ukierunkowaniem uwagi podmiotu na zewnątrz, na praktyczne aspekty życia, daje poczucie bezpieczeństwa i pełności siebie związaną z aktywnością i uczestnictwem w życiu społecznym

mądrość duchowa - transcendentalna

związane z odwróceniem się od świata materialnego i społecznego, daje poczucie sensu życia