procezy egzogeniczne

wietrzenie skał

całokształt zmian fizycznych, którem podlegają skały

rodzaje wietrzeń skał

wietrzenie: fizyczne/chemiczne(zmiany składu chemicznego skał, rozpuszczanie, utlenianie, uwadnianie)/biologiczne (rozpad skał przez organizmy roślinne lub zwierzęce)

rodzaje wietrzeń fizycznych

1. termiczne (zwietrzelina, łuszczenie) 2. mrozowe (zamarzanie i rozmarzanie wody w szczelinach skalnych (gołoboże) 3. ilaste (pęcznieine i kurczenie się skał pod wpływem wody)

ruchy masowe - deinicja

przemieszczanie się materiału skalnego pod wpływem siły ciężkości

czynniki wpływające na ruchy masowe

nachylenie stoku/rodzaj skał/ układ warstw skalnych/ głębokość zalegania wód gruntowych/ ilość opadów

rodzaje ruchów masowych

1. odpadanie(niewielkie okruchy skalne) 2. obrywanie(nagłe oderwanie dużych mas skalnych) 3. osuwanie(nagłe zsunięcie zwietrzeliny) 4. spływanie(spłynięcie pod wpływem deszczu) 6. spełzywanie(powolne zsuwanie zwietrzeliny)

kwas węglanowy

H2O+CO2--> H2CO3// rozpuszcza skały w zjawiskach krasowych

formy krasu powierzchniowego

1. żłobki i żebra krasowe 2. lejek krasowy -> uwał -> polje 3. mogot(ostaniec krasowy) 4. ponor(wpływ wody do jaskini) 5. wywierzysko(wypływ wody z jaskini)

formy krasu podziemnego

1. stalaktyty (góra) 2. stalagmity (dół) 3. stalagnaty (połączenie)

biegi rzeki:

1. bieg górny 2. bieg środkowy 3. bieg dolny 4. ujście

bieg górny rzeki

mało wody, duży spadek oraz duża prędkość, duży materiał skalny, powstaje wodospad (erozja wsteczna - uderzanie wody o ściane wodospadu, oraz dno), kaptarz rzeczny (przejęcie rzeki), dolina V-kształtna

bieg środkowy rzeki

więcej wody, mniejsza prędkość, powstanie zakoli

bieg dolny rzeki

dużo wody, mała prędkość, powstanie terasów (dolina rzeczna), mielizny (wysepki na rzece)

nurt

miejsce gdzie woda płynie szybciej

meander

mocno wygięte zakole rzeki

starorzecze

malutkie jeziorko, powstałe wskutek przebicia szyjki meandru

typy ujść rzecznych

1. deltowe (wchodzi do morza płytkiego, zamkniętego, brak ruchów wody) // 2. wchodzi do morza głębokiego, otwartego, występują ruchy wody)

budowa lodowca

1. pole firnowe oraz jęzor

detrakcja

wyrywanie okruchów skalnych przez lodowiec

detresja

wygładzanie powierzchni przez lodowiec

egzaracja

żłobienie terenu przez lodowiec

działalność erozyjna lodowca

1. cyrk lodowcowy (kocioł, kar, w polu firnowym) 2. dolina U-kształtna 3. Muton (inaczej baraniec, pagórek) 4. Rysy (wygłady lodowcowe na powierzchni skał) 5. doliny zawieszone (dolina kończąca się wyraźnym progiem)

działalność akumulacyjna lodowca

1. morena denna (osadzanie się na dnie) 2. morena boczna (osadzanie się na boku) 3. morena czołowa (pchanie na koniec jęzora) 4. morena śridkowa (zawieszenie skał na środku moreny)

zlodowacenia w Polsce

1. Zlodowacenie południowo polskie (sanu) 2. zlodowacenie środkowo polskie (odry) 3. zlodowacenie północno polskie (wisły)

warunki sprzyjające działalności eolicznej

siła wiatru/ odpowiednie podłoże/ mała wilgotność/ szata roślinna/ działaność człowieka

deflacja

wywiewanie okruchów przez wiatr

korazja

szlifowanie (wiatr + piasek)

rodzaje pustyń

1. Erg (pustynia piaszczysta) 2. Serir (pustynia żwirowa) 3. Hamada (pustynia kamienista) 4. Takyr (pustynia ilasta, spękana)

Abrazja

niszcząca działalność morza

Lido

piaszczysty wał wystający z morza daleko od brzegu

Laguna

płytka zatoka między lido, a wybrzeżem

kosa

przyrośnięta do lądu jednym końcem

mierzeja

długa kosa, która jest blisko połączenia drugiego końca z brzegiem

rodzaje wybrzeży

1. limanowe 2. lagunowe 3. zalewowe 4. dalmatyńskie 5. riasowe 6. fiordowe 7. szkierowe

limanowe

zalanie przez morze wylotów dolin rzecznych

lagunowe

odcięta płytka zatoka

zalewowe

powstaje przy mierzei

dalmatyńskie

zalanie grzbietów górskich równoległych do wybrzeża

riasowe

zalanie grzbietów górskich prostopadłych do wybrzeża

fiordowe

zalanie dolin polodowcowych

szkierowe

zalanie przez morze polodowcowych pagórków