swag

1. Semiotyka-

1. nauka, która zajmuje się zasadami poprawnego wypowiadania myśli. Jej przedmiotem jest język rozumiany jako narzędzie komunikowania się; semiotyka obejmuje trzy dziedziny: syntaktykę, semantykę i pragmatykę;

2. Syntaktyka-

dotyczy relacji zachodzącymi między wyrażeniami języka; bada się w niej, które z ciągów znaków są poprawnie zbudowane, klasyfikuje wyrażenia, jest to więc jakby gramatyka wszelkiego języka.

3. Semantyka-

3. dotyczy relacji zachodzących między wyrażeniami języka a rzeczywistością przykłady pojęć semantycznych: prawdziwość, fałszywość, wynikanie logiczne, oznaczanie, nazywanie.

4. Pragmatyka-

4. dotyczy relacji zachodzących między wyrażeniami języka a ich użytkownikiem (nadawcą lub odbiorca}; przykłady pojęć pragmatycznych: rozumienie, uznawanie, błąd.

5. Znak-

to najogólniej to, dzięki czemu dochodzi do poznania czegoś innego, czyli przedmiot A jest znakiem przedmiotu B, gdy spostrzeżenie A wywołuje w spostrzegającym myśl o przedmiocie B.

6. Język-

6. zbiór znaków wzbogacony o zbiór reguł używania znaków składający się z dwóch podzbiorów reguł: 1) reguł składania znaków oraz 2) reguł znaczeniowych;

7. Funkcje znaku:

prezentowanie (ze względu na przedmiot:): znak odsyła myśl do tego. na co wskazuje; komunikowanie (ze względu na podmiot): znak umożliwia przekazywanie informacji.

8. Funkcje wypowiedzi językowych-

*deskryptywna/opisowa/informacyjna: wypowiedzi językowe służą do opisu, że jest tak a tak; za pomocą wypowiedzi językowych stwierdzamy zachodzenie stanów rzeczy np. Bitwa pod Grunwaldem odbyła się w 1410 roku

8. ekspresywna funkcja wypowiedzi językowych-

*ekspresywna: za pomocą wypowiedzi językowych wyrażamy nasze przeżycia, stany wewnętrzne (np. gniew, ból) np. Jeśli Karol mówi: Stanisław jest chory- daje wyraz swemu przeświadczeniu o chorobie

8. impresywna funkcja wypowiedzi językowych-

*impresywna (sugestyjna): gdy wypowiedź stanowa bodziec do określonego zachowania się słyszącego tę wypowiedź (np. Uczcie się logiki!)

8. performatywna funkcja wypowiedzi językowych-

*performatywna (wykonawcza), gdy poprzez wygłoszenie określonego zdania zmienia się stan rzeczywistości (np. złożenie przyrzeczenia, przyjęcie zobowiązania czy wydanie wyroku)

9. Zdanie w sensie logicznym-

9. Zdanie w sensie logicznym-wypowiedź oznajmująca, która posiada wartość;

10. Nazwa-

10. wyrażenie (wyraz), które może pełnić funkcję podmiotu lub orzecznika orzeczenia imiennego w zdaniu podmiotowo-orzecznikowym postaci "A jest B".

11. Forma zdaniowa -

11. wyrażenie zawierające tzw. zmienne wolne, które staje się zdaniem między innymi po podstawieniu za te zmienne odpowiednich stałych tej samej kategorii co zmienne

12. Funktor-

12. wyrażenie, które wraz z innymi wyrażeniami, zwanymi jego argumentami, tworzy wyrażenie złożone;

13. Forma nazwowa-

13. nazywamy wyraz lub wyrażenie zawierające zmienne wolne, które staje się nazwą m.in. po podstawieniu za te zmienne odpowiednich stałych.

14. Funktor prawdziwościowy

14. jest to funktor zdaniotwórczy od argumentów zdaniowych taki,: wartość logiczna każdego zdania utworzonego za pomocą tego funktora jest wyznaczona wyłącznie przez wartości logiczne jego argumentów, a nie przez treść tych argumentów.

15. Przynależność do tej samej kategorii składniowej

15. dwa wyrażenia należą do tej samej kategorii składniowej gdy po zastąpieniu jednego z tych wyrażeń przez drugie, dowolne wyrażenie zdaniowe zawierające wyrażenie zastępowane, po zastapieniu pozostaje wyrażeniem zdaniowym;

16. Podział nazw- -ze względu na liczbę desygnatów:

16. ogólne (mają więcej niż jeden desygnat np. kot) jednostkowe (maja dokładnie jeden desygnat np. obecny papież), puste (nie posiadają desygnatów np. syn bezdzietnej matki)

Podział nazw ze względu na sposób w jaki nazwa wskazuje na swoje desygnaty

-generalne (wskazująca desygnaty przez znaczenie np. kot) i -indywidualne (wskazujące na swe desygnaty przez konwencję np. Zenobia Kotowska);

17. Podział ze względu na to czym jest desygnat nazwy

-konkretne (wskazują na osobę fizyczną lub rzecz np. Kot) -abstrakcyjne (desygnaty określa się zwykle jako własności przedmiotów np. białość);

18. Znaczenie nazwy (wyrażenia)

18. wspólny dla użytkowników języka sposób rozumienia (nazwy) wyrażenia przepisany przez reguły języka (znaczenie jest pojęciem pragmatycznym).

19. zakres nazwy

19. zbiór desygnatów

20. Supozycja

Rola znaczeniowa

Supozycja zwykła-

nazwa odnosi się do określonego indywiduum: Ten oto słoń nazywa się Trąbalski.

supozycja formalna-

formalna- nazwa jest użyta jako odnosząca się do całego gatunku przedmiotów: Słoń jest ssakiem

supozycja materialna

materialna - nazwa odnosi się do samej siebie: "Słoń" jest krótki.

21. Treść nazwy –

21. konotacja, zespół cech przysługujących każdemu desygnatowi danej nazwy.

22. Działania na treściach nazwy:

abstrahowanie - czynność umysłu odrywania jakiejś cechy przy pominięciu innych determinowanie (konkretyzacja) idealizacja - w jakimś przedmiocie wyróżniamy cechy w ich granicznym przypadku (ciało, na które nie działa żadna siła)

23. Stosunki między zakresami nazw:

tożsamość (kwadrat, prostokąt równoboczny) nadrzędność (ssak, człowiek) podrzędność (człowiek, ssak) krzyżowanie się (filozof, poeta) przeciwieństwo (kobieta, żaba) sprzeczność (kobieta, nie-kobieta).

24. Warunki poprawności podziału logicznego

24. - wyczerpujący - każdy desygnat nazwy dzielonej należy do co najmniej jednego członu podziału. - rozłączny - każdy desygnat nazwy dzielonej należy tylko do jednego z członów podziału -jednorodny

25. Systematyka

25. podziały jednorodne, w których poszczególne człony zawierają przedmioty posiadające tą samą cechę

26. Typologia-

26. podziały niejednorodne- w których z powodu różnorodności dziedziny dzielonej grupuje się –przedmioty w członach podziału ze względu na podobieństwo do tzw. typów

27. Podział dychotomiczny:

27. podział całości dzielonej na dwa podzbiory w ten sposób, że do jednego członu podziału należą wszystkie przedmioty posiadające określoną cechę, zaś do drugiego członu te, które jej nie posiadają;

28. Podział ze względu na zasadę:

28. polega na tym, iż całość dzieli się na człony podziału ze względu na pewną cechę, zwaną zasadą podziału której poszczególne modyfikacje przysługują przedmiotom należącym do tego samego członu;

29. Definicja-

29. krótkie określenie czegoś

30. Podział definicji Ze względu na stawiane zadania: definicja rzeczy (realna) - to tyle, co jednoznaczna charakterystyka tej rzeczy

definicja wyrażeń (nominalna) wyrazu W gruncie słownika Sjest to wypowiedź, która pozwala każde zdanie zbudowane z wyrazów słownika S i wyrazu W przetłumaczyć na zdanie zbudowane z samych wyrazów słownika S

30. Podział definicji Ze względu na zadania jest podział na:

definicje sprawozdawcze: gdy podaje się zastane znaczenie wyrazu definiowanego definicje projektujące: gdy określa się nowe znaczenie wyrazu definiowanego nie przejmując się przy tym. czy wyraz ten jakieś znaczenie w języku już posiadał, czy też nie.

30.2. Podział definicji Ze względu na zadania jest podział na:

definicje regulujące: gdy mając do czynienia z wyrazem o nieostrym zakresie, częściowo zachowujemy jego zastane znaczenie, częściowo je zaś modyfikujemy.

31. Definicja sprawozdawcza-

31. gdy podaje zastane w danym języku znaczenie wyrazu definiowanego;

32. Definicja projektująca-

32. gdy w drodze umowy terminologicznej zostaje ustanowione nowe znaczenie wyrazu;

33. Definicja regulująca

33. częściowo zachowuje zastane znaczenie wyrazu definiowanego (podobnie jak definicja sprawozdawcza), a częściowo je modyfikuje;

34. Definicja realna-

34. zdanie, które o tym przedmiocie wypowiada coś, co o jednym przedmiocie można zgodnie z prawdą wypowiedzieć;

35. Definicja nominalna-

35. wyrazu W na gruncie słownika S jest to wypowiedź, która pozwala każde zbudowane z wyrazów słowika S i wyrazu W przetłumaczyć na zdanie zbudowane z samych wyrazów słownika S.

36. Definicja spełnia warunek przekładalności wtedy i tylko wtedy,

36. gdy dla każdego zdania zawierającego wyraz definiowany można na podstawie tej definicji podać równoważne mu zdanie, wyrazu definiowanego nie zawierające.

37. Definicje nierównościowe:

Definicja indukcyjna jest to definicja zbioru dobrze uporządkowanego, w którym dają się wyróżnić elementy wyjściowe oraz elementy otrzymane z wyjściowych; definicja indukcyjna składa się z dwóch części: warunku wyjściowego i warunku indukcyjnego.

38. Definicja klasyczna-

38. definicja równościowa, w której definiens zbudowany jest z dwóch części, to jest rodzaju najbliższego (genus proximus) i różnicy gatunkowy (deffirenta specyfica);

39. Definicja równościowa

39. to definicja, która jest zbudowana z trzech członów definiowanego zwanego definiendum, członu definiującego, zwanego definiensem i spójki definicyjnej o charakterze równości;

40. Warunki poprawności definicji:

powinna obejmować ist. cechy gat. powinna być adekwatna nie powinna zawierać błędnego koła nie pow. być czysto negatywna nie pow. zawierać wyrażeń wieloznacznych lub o niejasnym znaczeniu nie pow. wyjaśniać nieznanego przez nieznane pow. być prawdziwa

41. Błędy w słownym wyrażeniu myśli:

amfibolia, elipsa, ekwiwokacja, błędy związane z nieostrością zakresu, błędy związane z niewyraźnością treści, niedopowiedzenia

42. Błąd formalny

42. y - polega na tym, że przy wnioskowaniu traktowanym subiektywnie jako dedukcyjne, wniosek nie wynika logicznie z przesłanek.

43. Błąd materialny - błąd wnikskowania polegający na tym, że przynjamniej jedna z przesłanek wnioskowania jest zdaniem fałszywym.

błąd wnikskowania polegający na tym, że przynjamniej jedna z przesłanek wnioskowania jest zdaniem fałszywym.

44. Petitio principi

zachodzi wówczas, gdy jako przesłankę w rozumowaniu przyjmuje się zdanie nieuzasadnione.

45. ignoratio elenchi

45. ignoratio elenchi - (łac. nieznajomość tego, co ma być dowodzone) jest to błąd rozumowania polegający na tym, że dowodzi się czegoś innego niż to, co miało być dowodzone, przy zachowaniu pozorów, że dowód dotyczy kwestii która miała być dowodzona.

46. chwyty erystyczne-

46. chwyty erystyczne- nierzetelne zabiegi, które w sporze mają prowadzić do pokonania przeciwnika tj. 46. chwyty erystyczne- nierzetelne zabiegi, które w sporze mają prowadzić do pokonania przeciwnika tj.

46. chwyty erystyczne- argumentum ad hominem

(tj. argument skierowany do przeciwnika, polega on na tym, że w sporze zamiast zwalczania tezy głoszonej przez przeciwnika zwalcza się jego osobę, podając fakty mające go zdyskredytować i podważyć jego wiarygodności),

46. chwyty erystyczne- argumentum ad personam

Do osoby. Jest to zwalczanie osoby przeciwnika poprzez bezpośredni atak na jego osobę, lżenie go, etc. Niektórzy traktują ad personam jako odmianę ad hominem.

46. chwyty erystyczne- argumenty ad verecundiam

Polega na nierzetelnym posługiwaniu się argumentacją z autorytetu, odwoływaniu się do nazwisk, cytowaniu w obcych językach lub wybiórczym cytowaniu, czy powoływaniu się na znajomość ważnych osobistości w celu onieśmielenia lub ośmieszenia przeciwnika

46. chwyty erystyczne- argumentum ad populum

(tł. Argument od ludu, polega stosowaniu na zabiegów nakierowanych na pozyskanie dla głoszącego sympatii słuchaczy lub wzbudzenie w nich niechęci do przeciwnika),

46. chwyty erystyczne- argumentum ad ignorantiam

(tł. Apelowanie do niewiedzy, polega na tym, że z faktu, że przeciwnik nie potrafi uzasadniać tego, co twierdzi wnioskuje się o fałszywości jego twierdzenia),

46. chwyty erystyczne- argumentum ad baculum

(tł. Apelowanie do kija. Polega na użyciu gróźb w celu wymuszenia pewnego zachowania się),

46. chwyty erystyczne- ad miserordiam

((łac. argument odwołujący się do litości – pozamerytoryczny sposób argumentowania, w którym dyskutant porzuca właściwy spór, starając się odwołać do naszych uczuć. W ten sposób chce wywrzeć na nas presję do zmiany przekonań.)

47. typy wiedzy ludzkiej: światopogląd -

zbiór tez o świecie i program działania w świecie jednostki ludzkiej. W światopoglądzie zostają ujęte takie problemy jak początek koniec świata itp.

47. typy wiedzy ludzkiej: ideologia -

zbiór tez o świecie i program działania grupy społecznej;

47. typy wiedzy ludzkiej: wiedza naukowa, którą można scharakteryzować jako poznanie:

wiedza naukowa, którą można scharakteryzować jako poznanie:

48. Przekonania uzasadnione bezpośrednio

48. -w oparciu o świadectwo zmysłów oraz w oparciu o zeznanie wiarogodnego informatora

49. Przekonania uzasadnione pośrednio

49. -w oparciu o rozumowania- Za poznanie uzasadnione bezpośrednio uznajemy też poznanie przyjęte w oparciu o świadectwo wiarogodnego informatora jego świadectwo, zagwarantowane jego wiarogodnością

50. Przekonania:

50. czyli zdania uznawane z pełną asercją (podmiot z "całą pewnością" uznaje zdanie, podmiot jest przekonany, iż zdanie jest prawdziwe):

51. Przypuszczenia:

51. zdania o niepełnej asercji (podmiot "nie w pełni" jest przekonany, że jest tak a tak, wątpi, że jest tak a tak, nie ma dostatecznych podstaw do uznania zdania, etc)...

52. Pytania rozstrzygnięcia

52. - zaczynające się od słówka Czy? - dotyczą tego, czy założenie pytania jest zdaniem prawdziwym czy fałszywym?; możliwa jest na nie tylko odpowiedź "tak" lub "nie", np. Czy Siemiatycze mają prezydenta miasta?

53. Pytania dopełnienia:

53. zaczynające się od innych niż Czy? słów pytajnych, np. Kto?, Kiedy?, Dlaczego?: mają jakby lukę czasowo zapełnioną przez słowo pytajne, np. Kto odbył Ameryką?',

54. WARUNKI DOBRZE POSTAWIONEGO PYTANIA

Poprawność semiotyczna (przejrzysta budowa, precyzyjny język). Trafność (nie może opierać się na fałszywych założeniach). Zasadność (istnieje uzasadniona wątpliwość co do danej rzeczy). Rozstrzygalność (możliwe jest podanie odpowiedzi całościowej).

55. Wnioskowanie-

55. proces myślowy, w którym na postawie uznania pewnych zda, wanych przesłankami, dochodzimy do uznana zwanego wnioskiem, połączonego z przesłankami związkiem uprawniającym do jego uznania.

56. Schemat wnioskowania:

Zastępując w przesłankach i wniosku wnioskowania występujące w nich stałe pozalogiczne przez odpowiednie zmienne (te same stałe przez te same zmienne) otrzymujemy schemat wnioskowania

57. Niezawodny schemat wnioskowania

57. taki schemat wnioskowania, który zawsze prowadzi od prawdziwych przesłanek do prawdziwego wniosku.

58. Wnioskowanie dedukcyjne -

58. - takie wnioskowanie, w którym wniosek wynika logicznie z przesłanek.

59. Wynikanie logiczne-

59. związek ten zachodzi gdy odpowiadająca schematowi wnioskowania implikacja jest podstawieniem jakiegos prawa logiki.

suma-

suma zbiorów A i B (oznaczana za pomocą symbolu AUB) jest to zbiór złożony z tych i tylko tych przedmiotów, które należą do zbioru A lub należą do zbioru B, czyli A

iloczyn

iloczyn zbiorów A i B (oznaczony jako A B) jest to zbiór tych i tylko tych przedmiotów, które należą do zbioru A i należą do zbioru B, czyli

różnica

różnica zbiorów A i B (oznaczana jako A-B) jest to zbiór tych i tylko tych przedmiotów zbioru A, które nie są elementami zbioru B, czyli

dopełnienie zbioru A

dopełnienie zbioru A (oznaczane jako –A) jest to zbiór tych i tylko tych przedmiotów, które nie są elementami zbioru A, czyli

zawieranie się zbiorów

zbiór A zawiera się w zbiorze B wtedy i tylko wtedy, gdy każdy element zbioru A jest elementem zbioru B,

61. subsumcja-

61. jest to krok myślowy, w którym stwierdza się, że dany przypadek jest jednym z przypadków, do których odnosi się dana norma prawna.

62. sylogizm prawniczy

62. model stosowania prawa, wdg ktorego większa przesłanka jest normą generalna, przesłanką mniejszą jest zadanie o fakcie, z którym mają być wiązane skutki prawne, wnioskiem natomiast decyzja jednostkowa w postaci normy indywidualnej

63. Argumentum a simili

63. polega na tym, że jednego podmiotu, uznajemy, że taki sam obowiązek spoczywa na innym podmiocie na tyle podobnym do pierwszego, by wzgląd, który zdetermionował regułę dotyczącą pierwszego podmiotu, zachował swe znaczenie także wobec drugiego podmiotu.

64. Argumentum a contrario -

reguła wnioskowania, w myśl której przyjmując twierdzenia o powstaniu obowiązku po stronie podmiotu, należy wykluczyć, o ile brak odmiennego przepisu, prawdziwość innego twierdzenia o powstaniu takiego samego obowiązku po stronie odmiennego podmiotu.

65. Argumentum a fortiori

65. jest regułą wnioskowania, w myśl której przyjmując twierdzenie o istnieniu obowiązku po stronie jednego podmiotu należy uznać istnienie takiego samego obowiązku po stronie innego podmiotu

argumentum a maiori ad minus

ma zastosowanie w razie reguły pozytywnej, co oznacza, że kto ma uprawnienie albo jest obowiązany czynić więcej, ten ma też uprawnienie albo jest obowiązany czynić mniej

argumentum a minori ad maius

, ma zastosowanie w przypadku reguły negatywnej, co oznacza, iż komu zakazane jest czynić mniej, temu zakazane jest czynić więcej; np. jeżeli nie wolno deptać trawnika, to i a fortiori, nie wolno go wyrywać.

66. Prawdziwość zdania-

66. zdanie jest prawdziwe gdy można zgodnie z prawda orzec, ze jest tak jak stwierdza to zdanie

67. Błąd

67. błądzi ten kto za zdanie prawdziwe uznaje zdanie fałszywe

68. Kłamstwo

68. - kłamie ten kto jako prawdziwe przedstawia zdanie uznane przez siebie za fałszywe

69. Zdania modalne-

69. wyróżniaj się sposobem stwierdzenia faktów. Używane są w nich funktory „musi” i „może” i dlatego sa nazywane modalnymi. „musi/może być tak a tak”