wyżyny polskie - Milena

Wyżyny Polskie

Wyżyna Śląska-na południu najbardziej wysunięta na zachód, Wyżyna Lubelska - na wschód od Doliny Wisły, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska-na południowym wschodzie

Wyżyna Śląska

Złoża węgla kamiennego, kopalnie, jeden obszar miejski połączony gęstą siecią dróg i linii kolejowych-miejsko przemysłowy krajobraz Wyżyny Śląskiej

Negatywne skutki przemysłu wydobywczego

1. Silne przekształcenie i zanieczyszczenie środowiska. 2. Hałdy - wzniesienia utworzone przez odpady przemysłowe. 3. Zła jakość powietrza. 4. Zanieczyszczenie wód. 5. Szkody górnicze-pękanie ścian domów i nawierzchni ulic

Atrakcje turystyczne Wyżyny Śląskiej

1. Park Śląski w Chorzowie. 2. Góra Świętej Anny- wygasły wulkan. 3. Zamek w Pszczynie. 4. Hala Spodek w Katowicach. 5. Szlak Zabytków Techniki

Gwara Śląska

Regionalna odmiana języka polskiego na Górnym Śląsku zawiera dużo wyrazów pochodzenia niemieckiego i czeskiego

Kuchnia Śląska

Kluski śląskie, Karminadle, Rolady wołowe, Modra kapusta

Wyżyna Lubelska

Leży na wschód od doliny Wisły, niemal bezleśna kraina, doliny rzeczne o łagodnych zboczach i wąwozy na obszarach lessowych, dominuje krajobraz rolniczy.

Wąwóz

dolina o stromych zboczach i wąskim dnie, którymi okresowo płynie woda opadowa. Forma charakterystyczna dla Wyżyny Lubelskiej powstała na obszarach pokrytych lessem.

Less

skała zwięzła, którą można łatwo rozkruszyć w dłoniach na mniejsze bryłki oraz pył. Jest łatwo wymywalna, więc ulewne deszcze żłobią w niej podłużne zagłębienia. Na skutek ciągłego wymywania przez wiele lat, zagłębienia te przekształcają się w wąwozy.

Na skałach lessowych Wyżyny Lubelskiej

powstały żyzne gleby brunatne, płowe oraz bardzo żyzne czarnoziemy. Żyzne gleby, dość wysoka temperatura powietrza i wystarczająca ilość opadów umożliwiają rozwój rolnictwa.

Wyżyna Lubelska

jest jednym z najważniejszych regionów rolniczych w Polsce. Przeważają uprawy pszenicy i buraków cukrowych. Uprawia się również tytoń i chmiel.

Na wyżynie Lubelskiej znajduje się niewiele miast. Do najważniejszych należą Lublin - ważny ośrodek kulturalny i naukowy,

Zamość - zabytkowe miasto na planie pięcioboku z ulicami krzyżującymi się pod kątem prostym, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO, Kazimierz Dolny malowniczo położone nad Wisłą zabytkowe miasteczko z licznymi wydarzeniami artystycznymi.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

ciągnie się wąskim pasem od Krakowa na południu do Częstochowy na północy. Występują tu liczne pagórki i wzgórza do 500 m n.p.m. Zbudowana jest głównie ze skał wapiennych. Przeważa krajobraz krasowy.

Krasowienie

zjawisko rozpuszczania skał wapiennych przez wodę opadową i zawarty w niej dwutlenek węgla.

Krajobraz krasowy-cechy charakterystyczne

1. głębokie doliny o płaskich dnach i stromych zboczach ukształtowane przez rzeki. 2. Skałki wapienne o różnych kształtach 3. jaskinie

Jaskinie zostały wydrążone przez spływającą szczelinami wodę opadową.

W wielu jaskiniach powolne osadzanie się substancji chemicznych zawartych w wodzie doprowadziło do powstania skalnych form o fantazyjnych kształtach.

Stalaktyty

przypominają zwisające sople.

Stalagmity

słupki wystające z dna jaskiń

Stalagnaty

kolumny powstałe z połączenia stalagmitów i stalagtytów.

Wywietrzyska

miejsca z których wydostają się na powierzchnię podwodne rzeki. Są to źródła z których biorą początek rzeki.Np. Warta jedna z najdłuższych rzek w Polsce.

Ostańce

wapienne skałki

Ojcowski Park Narodowy obejmuje najbardziej malownicza część Doliny Prądnika

występują tam rzadkie gatunki roślin i zwierząt - 17 gatunków nietoperzy, brzozy ojcowskie, ostnice Jana, rojnik górski.

Szlak Orlich Gniazd - wiodący z Krakowa do Częstochowy

szlak turystyczny, na którym znajdują się 25 ruin zamków i warowni zbudowanych na szczytach wzniesień, które miały chronić granice Królestwa Polskiego

Tatry - jedyna w kraina w Polsce, w której występuje krajobraz wysokogórski.

Tatry to część łańcucha Karpat. dzielą się na Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie różniące się wyglądem i rodzajem budujących je skał.

Tatry Wysokie zbudowane są głównie ze skał granitowych.

Granit jest odporny na działanie wody, niskich temperatur i wiatru, dzięki czemu Tatry wysokie są najwyższym pasmem górskim w Polsce.

Cech charaktarystyczne krajobrazu wysokogórskiego Tatr Wysokich 1. duże wysokości względne (powyżej 1000 m) i bezwzględnymi (2000 m n.p.m.) 2. głębokie doliny

3. strome stoki, 4. bardzo uboga roślinność lub zupełny jej brak, 5. charakterystyczne formy skalne: turnie, granie, żleby, piargi

Turnie

ostre szczyty

Granie

wąskie grzbiety górskie

Żleby

pionowe zagłębienia w stokach

Piargi

lub stożki piargowe to usypiska odłamów skalnych u stóp żlebów

W skalistym krajobrazie Tatr Wysokich wyróżniają się jeziora górskie zwane stawami.

Największe jest Morskie Oko - jezioro u podnóża Rysów - najwyższego szczytu w Polsce 2499 m. n.p.m.

W Tatrach Wysokich ciągną się długie i malownicze doliny o zaokrąglonych dnach.

Dolina Rybiego Potoku, Dolina Pięciu Stawów. Zostały one utworzone przez lodowce górskie.

Tatry Zachodnie są zbudowane głównie ze skał wapiennych mniej odpornych na niszczenie niż skały granitowe.

Jest to niższe pasmo Tatr. Jego wzniesienia mają zaokrąglone wierzchołki, a stoki są mniej strome.

Tatry Zachodnie

1. Wielka Jaskinia Śnieżna - najdłuższa najgłębsza jaskinia w Polsce 2. Dolina Kościeliska i Chochołowska - ukształtowane przez lodowce górskie

Zmienność pogody w Tatrach - wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza zmieniają się:

1. temperatura powietrza spada - o 0,6 stopnia celcjusza co 100 metrów. 2. opady - im wyżej tym obfitsze, 3. wiatr - im wyżej tym mocniejszy

halny

lokalny wiatr w Tatrach. Wieje z południa, jest silny, ciepły i suchy. Zimą przynosi nagłe ocieplenie i gwałtowne topnienie śniegu.

Piętra roślinności w Tatrach

zmienność pogody wraz z wysokością powoduje, że roślinność w tatrach układa się piętrowo.

Turnie (od 2300 m n.p.m.) najwyżej położone piętro

Jest tu bardzo zimno i wietrznie. Gleba tylko gdzieniegdzie przykrywa skały. Rosną tu m.in. mchy i dzwonki alpejskie.

Hale (od 1800 m n.p.m.) górskie łąki

Przeważają trawy, warstwa gleby jest tu zbyt cienka i panują zbyt surowe warunki, aby mogły rosnąć drzewa i krzewy.

Piętro kosodrzewiny (od 1550 m n.p.m.)

Rosną tu krzewiaste sosny zwane kosodrzewiną i niskie jarzębiny.

Regiel górny (od 1250 m n.p.m.)

porastają odporne na zimno świerki i charakterystyczna dla Tatr limba

Regiel dolny (od 700 m n.p.m.)

lasy mieszane - buki i świerki

Podgórze (do 700 m n.p.m.)

obecnie zajęte przez pola uprawne i pastwiska, dawniej rosły tu lasy mieszane, które obecnie niemal całkowice wycięto

Tatrzański Park Narodowy, żyją tu rzadkie gatunki roslin i zwierząt

kozica górska (symbol parku), świstak, niedźwiedź brunatny, wilki, jelenie, gronostaje, rysie, orły przednie, orliki krzykliwe pstrąg potokowy, bardzo rzadka sosna wysokogórska - limba

Tatry

są częścią regionu Podhale. Mieszkańcy Podhala to górale podhalańscy. Dawniej trudnili się wszystkim wypasem owiec, rzadziej rolnictwem. Obecnie zajmują się przede wszystkim turystyką. Posługują się własną odmianą języka polskiego - gwarą podhalańską.

Charakterystyczne elementy stroju góralskiego

ozdobione haftem spodnie, szerokie spódnice oraz skórzane buty - kierpce.

Kuchnia góralska

oscypek - ser z owczego mleka, kwaśnica - zupa z kiszonej kapusty