Zmysły

Transdukcja

przetwarzanie energii bodźca w impuls, który następnie jest przetwarzany przez mózg i dzięki temu możemy interpretować, z jakim zjawiskiem mamy do czynienia

Wrażenie

proces, w którym pobudzony receptor wytwarza wzorzec informacji nerwowych reprezentujących bodziec w mózgu, dając początek wstępnemu doświadczeniu owego bodźca. Wrażenie obejmuje przekształcenie stymulacji do postaci zrozumiałej dla mózgu

Podobieństwo narządów zmysłów

Narządy zmysłów są do siebie podobne na podstawowym poziomie. Wszystkie przekształcają stymulację fizyczną w impulsy nerwowe, prowadzące do odbioru wrażeń.

Percepcja

proces umysłowy opracowujący i nadający znaczenie docierającym do nas wzorom sensorycznym, tworzy interpretację wrażenia.

na podstawie neuronalnych reprezentacji bodźców.

powstają wrażenia zmysłowe otaczającego nas świata

Transdukcja, adaptacja sensoryczna i progi

atrybuty wspólne wszystkim zmysłom. Determinują, które bodźce staną się wrażeniem, jakie będą właściwości i wpływ tego wrażenia i czy uda mu się wzbudzić nasze zainteresowanie.

stymulacja staje się percepcją-1.

Bodźce fizyczne przechodzą w oku transdukcję

stymulacja staje się percepcją-2.

Impulsy nerwowe przesyłane są do mózgowej kory sensorycznej, gdzie zmieniają się w widzenia barw, jasności, kształtów i ruchów

stymulacja staje się percepcją-3.

Proces percepcji dokonuje interpretacji wrażeń, łącząc je ze wspomnieniami, oczekiwaniami, emocjami i motywami w innych częściach mózgu

transdukcja

przekształcanie stymulacji we wrażenia

komunikacja sensoryczna z mózgiem

ma postać impulsów nerwowych, płynących przez neurony, które nie są w stanie przekazywać fal dźwiękowych czy świetlnych, ani żadnych innych zewnętrznych bodźców.

światło dociera do

tylnej części oka, gdzie informacje, jakie niesie, zostają przekształcone w impulsy nerwowe

substancje chemiczne, które składają się na smak docierają do

języka

receptory czuciowe

znajdują się w narządach zmysłów, ichktórych zadaniem jest przekształcenie docierających do nich bodźców w sygnały elektrochemiczne

sygnały elektrochemiczne

jedyny język rozumiany przez mózg

kiedy pojawiają się wrażenia?

Wrażenia pojawiają się, kiedy impuls nerwowy dotrze do kory mózgowej. Cały proces zachodzi natychmiastowo i bezpośrednio

fotopsje

wzrokowe obrazy wywołane oszukaniem zmysłu wzrokowego za pomocą ucisku stymulującego nerw wzrokowy w podobny sposób jak światło. Pokazuje to, że fale świetlne nie są warunkiem do powstania wrażenia światła.

gdzie żywot kończy bodziec?

w receptorze

progi

granice wrażeń

progi absolutne

rodzaje stymulacji, które są minimalną ilością energii fizycznej, konieczną do wywołania wrażenia zmysłowego, podlega zmianom wraz z czujnością umysłu i stanem fizycznym.

psychofizyka

badania polegające na eksperymentach zaplanowanych w celu ustalenia progów dla różnorodnych rodzajów stymulacji

próg różnicy

najmniejsza fizyczna różnica między dwoma bodźcami, którą człowiek jest w stanie wykryć w 50% prób.

Najmniejsza wykrywalna różnica w intensywności bodźca jest zawsze duża

gdy intensywność bodźca jest wysoka

Najmniejsza wykrywalna różnica w intensywności bodźca jest zawsze mała

gdy intensywność bodźca jest mała

prawo webera

- wielkość najmniejszej wykrywalnej różnicy w intensywności bodźca jest proporcjonalna do intensywności tego bodźca

Teoria detekcji sygnałów

wrażenie nie jest doświadczeniem zero-jedynkowym, ale prawdopodobieństwem, że sygnał zostanie wykryty i odpowiednio przetworzony

Teoria detekcji sygnałów 1.

Uwzględnia czynnik zmienności ludzkich sądów

teoria detekcji sygnałów 2.

Określa warunki, w których pojawia się sygnał

teoria detekcji sygnałów 3.

. Dostrzega, że obserwator, którego stan fizyczny i umysłowy podlega wahaniom, musi porównać doświadczenie zmysłowe ze zmieniającymi się oczekiwaniami i uwarunkowaniami biologicznymi

teoria detekcji sygnałów 4.

Dostarcza trafniejszego opisu wrażeń niż klasyczna psychofizyka

Narządy zmysłów są wykrywaczami zmiany

ich receptory specjalizują się w gromadzeniu informacji o nowych i zmiennych zdarzeniach.

Adaptacja sensoryczna

zjawisko zmniejszającej się wrażliwości narządów zmysłowych na przedłużającą się stymulację.

zmysły

Wzrok, słuch, węch, smak, dotyk, czucie bólu, określenie pozycji ciała

zmysły łączy

przekształcają energie bodźca w impulsy nerwowe, są bardziej wrażliwe na zmianę niż stałą stymulację, dostarczają informacji na temat świata

zmysły różnią się

: każdy wykorzystuje inną postać energii bodźców, pozyskane informacje przesyłają do odmiennych części mózgu, inaczej zbudowane, powodują różne doznania

wzrok

najbardziej złożony, najlepiej rozwinięty, najważniejszy zmysł, pozwala wykrywać pożądane cele, zagrożenia, zmiany w otoczeniu fizycznym

anatomia wrażeń wzrokowych

oko zbiera światło przez soczewkę, ogniskuje je i wytwarza obraz na siatkówce.

transdukcja zachodzi w

siatkówce

u osób krótkowzrocznych

soczewka ogniskuje światło przed siatkówką

u osób dalekowzrocznych

punkt skupienia fal świetlnych leży za siatkówką

fotoreceptory

światłoczułe komórki nerwowe, które wykonują pracę w siatkówce. Dzielą się na pręciki i czopki, które absorbują energię świetlną i regulują wytwarzanie impulsów nerwowych

pręciki

wykrywają małe ilości światła w nocy, nie potrafią dokonać różnicowania, które by pozwalało na powstawanie wrażeń barwnych

czopki

dokonywanie rozróżnień koniecznych do powstawania wrażeń barwnych, wykrywają fale świetlne, które są rozpoznawane jako niebieskie, czerwone, zielone. Koncentrują się w środku siatkówki.

komórki dwubiegunowe

zbieranie impulsów z fotoreceptorów i przesyłanie ich do komórek zwojowych

komórki zwojowe

- tworzą nerw wzrokowy, który przesyła informacje z oka do mózgu

ślepa plamka

w miejscu w którym nerw opuszcza oko, jej skutkiem jest przerwa w polu widzenia, to co nie jest rejestrowane przez jedno oko, jest rejestrowane przez drugie, a mózg uzupełnia obraz informacjami pasującymi

ślepota

Może być następstwem uszkodzenia siatkówki, zaćmy, uszkodzenia nerwu wzrokowego lub obszarów przetwarzających informacje wzrokowe w mózgu.

Wrażenie jasności

skutek intensywności czy amplitudy światła determinowany jego ilością trafiającą na siatkówkę oka. Jasne światło to bardziej intensywna fala światła, która powoduje dużą aktywność neuronów w siatkówce. Światło słabe nie wywołuje tak wzmożonej aktywności.

Barwy

są wrażeniami wytwarzanymi przez mózg na podstawie długości fal świetlnych wpadających do naszych oczu. Kolor jest psychologiczną właściwością naszych doznań zmysłowych.

kiedy powstaje wrażenie koloru

gdy długość fal w promieniu światła zostaje zakodowana w receptorze w postaci impulsów nerwowych i przesłania do obszarów mózgu, przetwarzających informacje sensoryczne.

długie fale

wywołują kolor czerwony

krótkie fale

wywołują kolor niebieski

średnie fale

wywołują kolory żółty i zielony

teoria trzech barw

wyjaśnia przetwarzanie barw w czopkach

teoria procesu przeciwstawnego

tłumaczy, co dzieje się w komórkach dwubiegunowych i na kolejnych piętrach układu wzrokowego

ślepota na barwy

deficyt w obszarze rozróżniania barw, częstość zaburzeń różna w grupach etnicznych.

trudności z rozpoznaniem kolorów

1. bladych 2. zielonego i czerwonego 3. niebieski i żółty (rzadko)

słuch

- umożliwia lokalizowanie obiektów w przestrzeni, w przypadku zdarzeń odległych może nawet stać się ważniejszy od wzroku, może nas powiadomić o zdarzeniach, których nie możemy zobaczyć.

kamerton

wydaje najczęstsze dźwięki na ziemi

częstotliwość

odnosi się do liczby drgań, cyklu wykonywanych przez fale w danym czasie, określa wysokość dźwięku, zazwyczaj wyrażana w cyklach na sekundę lub hercach

amplituda

miara fizycznej fali dźwiękowej, zdefiniowana w jednostkach ciśnienia czy energii dźwięku

ślimak

skupia drgania na błonie podstawnej.

błona podstawowa

przekształca drgania w impulsy nerwowe

informacja nerwowa

wędruje do kory słuchowej w mózgu

własności sensoryczne fal dźwiękowych

ton, głośność, barwa

wrażenia tonu

częstotliwość fali dźwiękowej określa wartość dźwięku czyli jego ton, wysokie częstotliwości dają dźwięki wysokie, a niskie- dźwięki niskie. Nasza wrażliwość obejmuje częstotliwości od 20 cykli na sekundę do 20000 cykli na sekundę.

Dźwięki między 1000 a 5000 herców

ponieważ jest to zakres częstotliwości mowy, a słuch wykształcił w procesie ewolucji wrażliwość na dźwięki w tym zakresie. Kanał słuchowy został ukształtowany tak, by wzmacniać dźwięki mowy.

wrażenia głośności

głośność determinowana jest amplitudą fali dźwiękowej. Bardziej intensywne fale dźwiękowe odczuwane są jakie dźwięki głośniejsze, a fale o małej amplitudzie są doświadczane jako dźwięki ciche.

wrażenia barwy

barwa jest właściwością, która umożliwia odróżnianie od siebie głosów Utrata słuchu

pogorszenie słuchu

) towarzyszy zazwyczaj starzeniu. Może być także skutkiem schorzeń np. świnki, które atakują nerwy słuchowe. Może wynikać także z narażenia na hałas, który niszczy komórki włoskowate w ślimaku.

Mechanizmy umożliwiające śledzenie pozycji ciała, ruchów i równowagi składają się z

zmysłu przedsionkowego i kinestetycznego.

zmysł przedsionkowy

- pozwala na określenie pozycji ciała względem grawitacji, dostarcza informacji o położeniu ciała, mówi nam czy się poruszamy i jak ten ruch się zmienia. Receptorami są włoski w kanałach półkolistych ucha wewnętrznego

zmysł kinestetyczny

- informujący nas o pozycji i ruchach ciała, śledzi położenie części ciała względem siebie, zapewnia stałą sensoryczną informację zwrotną na temat aktywności motorycznej mięśni.

węch

przekłada się na serie zdarzeń biochemicznych, ma ścisłe powiązanie z pamięcią, wykrywa potencjalne źródła zagrożenia i pomaga ich unikać.

Zwierzęta a węch

, porozumiewają się między sobą wydzielając i wykrywając sygnały węchowe zwane feromonami.

Ludzie a węch

posługują się powonieniem głównie w połączeniu ze smakiem, ale mogą także wykorzystywać feromony w celu identyfikowania członków rodziny czy partnerów seksualnych

Smak

zmysł o charakterze chemicznym, współpracuje z węchem, pozwala na rozpoznawanie czterech smaków: słodkiego, kwaśnego, gorzkiego i słonego

umami

piąty smak

odczuwanie smaku, ludzie:

różnią się właściwością na doznania smakowe, co wynika z gęstości rozmieszczenia kubków smakowych na języku

supertaster

osoby, które mają więcej kubków smakowych dla smaków gorzkich, są bardziej wrażliwi na smaki niż przeciętni ludzie, częściej mają awersję do określonych pokarmów

dlaczego supertaster ma większe szanse na przeżycie?

ponieważ większość trucizn jest gorzka

smak a receptory czuciowe

- różnią się u poszczególnych osób, więc różni się też nasze doświadczenie sensoryczne

gorąca linia

przekazuje informacje smakowe do wyspecjalizowanej kory, gdzie powstają smaki

utrata smaku

z powodu starości, z powodu niszczenia receptorów smakowych przez palenie papierosów, picie alkoholu i jedzenie ostrych potraw

wytrzymałość układu smakowego

wciąż się odnawia, jest wytrzymały na uszkodzenia, a całkowita utrata smaków jest niezwykle rzadka.

zmysły skórne

Skóra chroni nas przed uszkodzeniem powierzchni ciała, utrzymuje płyny ustrojowe, pomaga regulować temperaturę.

wrażliwość skóry

wrażliwość jest największa tam, gdzie jest najbardziej potrzebna- twarz, język, dłonie.

rola dotyku w relacjach międzyludzkich

Przez niego komunikujemy pragnienie otrzymania lub dania otuchy, wsparcia, miłości i namiętności. Jest głównym stymulatorem podniecenia seksualnego. Niezbędny dla zdrowego rozwoju

synestezja

pozwala na odczuwanie otaczającego świata między modalnościami zmysłowymi, może tłumaczyć aury rzekomo dostrzegane wokół ludzi przez mistyków

ból

może powstać wskutek różnego rodzaju intensywnej stymulacji. Na ból składają się stymulacje, nastroje i oczekiwania

kończyna fantomowa

stan, w którym osoba po amputacji doświadcza wrażeń, czasem bardzo bolesnych, które zdają się mieć źródło w brakującej części ciała.

teoria tamy

tłumaczy, dlaczego ból można czasem zablokować środkami przeciwbólowymi, innymi bodźcami czy oczekiwaniem skuteczności terapii

leki przeciwbólowe

mają one też niepożądane efekty np. uszkodzenie układu trawiennego, wątroby, uzależnienia

Techniki psychologiczne

na radzenie sobie z bólem, np. hipnoza czy relaksacja

efekt placebo

reakcja na placebo (imitację leku) wywołana przekonaniem, że podana substancja jest prawdziwym lekarstwem

tolerancja na ból

próg bólu różni się u poszczególnych osób. Skany mózgu ludzi bardzo wrażliwych na ból wskazują silniejszą aktywację wzgórza i kory przedniej