Filozofia - dyscypliny - nurty - pojęcia

Ontologia - co oznacza to pojęcie?

to dział filozofii, który zajmuje się badaniem natury bytu, istnienia i rzeczywistości. Słowo to pochodzi od greckich wyrazów "ontos" (byt) i "logia" (nauka)

Epistemologia - co oznacza to pojęcie?

Dyscyplina filozofii zajmująca się teorią poznania, badaniem natury wiedzy i sposobów jej zdobywania.

Deontologia - co oznacza to pojęcie?

Dział etyki zajmujący się obowiązkami i powinnościami moralnymi.

Teleologia - co oznacza to pojęcie?

Teleologia to filozoficzny nurt, który zajmuje się celowością i ostatecznym celem zjawisk i procesów. Teleologia pochodzi od greckich słów "telos" (cel) i "logos" (nauka, rozumowanie).

Metafizyka - co oznacza to pojęcie?

Dyscyplina filozofii zajmująca się badaniem fundamentalnej natury rzeczywistości i bytu.

Etyka - co oznacza to pojęcie?

Dział filozofii zajmujący się badaniem moralności, wartości i norm postępowania.

Estetyka - co oznacza to pojęcie?

Dział filozofii zajmujący się badaniem natury piękna i sztuki.

Logika - co oznacza to pojęcie?

Dyscyplina filozofii zajmująca się badaniem zasad poprawnego rozumowania.

Idealizm - co oznacza to pojęcie?

Nurt filozoficzny głoszący, że rzeczywistość jest wytworem umysłu lub idei.

Idealizm ontologiczny

Zakłada, że byty i ich właściwości istnieją tylko w umyśle obserwatora /XVIII wiek/Metafizyka/George Berkeley

Idealizm epistemologiczny

Twierdzi, że nasza wiedza o świecie jest ukształtowana przez umysłowe schematy i kategorie./XVIII wiek/Epistemologia/Immanuel Kant

Idealizm subiektywny

Proponowany przez George'a Berkeleya, utrzymuje, że rzeczy istnieją tylko wtedy, gdy są postrzegane przez świadomość. / XVIII w./Metafizyka/George Berkeley

Idealizm obiektywny

Reprezentowany przez G.W.F. Hegla, sugeruje, że rzeczywistość jest ostatecznie racjonalna i zorganizowana przez idee lub ducha./ XIX wiek / Metafizyka / G.W.F. Hegel

Idealizm transcendentalny

Rozwinięty przez Immanuela Kanta, zakłada, że struktury umysłu kształtują naszą percepcję rzeczywistości. / XVIII / Epistomologia / Immanuel Kant

Idealizm niemiecki

Kierunek filozoficzny rozwinięty w Niemczech w XVIII i XIX wieku, obejmujący myśli Fichtego, Schellinga i Hegla. / XVIII – XIX w./ Metafizyka / Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Schelling, G.W.F. Hegel

Idealizm absolutny

Filozofia Hegla, według której rzeczywistość jest jednością myśli i bytu, i osiąga pełnię przez dialektyczny proces. / XIX w./ Metafizyka / G.W.F. Hegel

Idealizm pragmatyczny

Sugeruje, że rzeczywistość jest plastyczna i kształtowana przez praktyczne działania i interakcje ludzkie. / XIX w./ Filozofia pragmatyczna / Charles Sanders Peirce

Idealizm personalistyczny

Koncentruje się na osobie jako podstawowej kategorii filozofii i bytu. / XX w. / Filozofia personalistyczna /Emmanuel Mounier

Idealizm estetyczny

Podkreśla rolę sztuki i estetyki jako drogi do zrozumienia rzeczywistości./XVIII-XIX wiek /Estetyka /Friedrich Schiller

Idealizm etyczny

Zakłada, że zasady moralne są zakorzenione w idealnych, niezmiennych wartościach. /XVIII wiek / Etyka / Immanuel Kant

Realizm

Nurt filozoficzny głoszący, że rzeczywistość istnieje niezależnie od umysłu i percepcji.

Empiryzm

Nurt filozoficzny głoszący, że wiedza pochodzi głównie z doświadczenia zmysłowego.

Racjonalizm

Nurt filozoficzny głoszący, że wiedza pochodzi głównie z rozumu i racjonalnych analiz.

Fenomenologia

Nurt filozoficzny zajmujący się badaniem struktury świadomości i doświadczeń. Phainómenon": Oznacza "zjawisko" lub "to, co się ukazuje". "Logia": Oznacza "nauka", "badanie" lub "rozumowanie". Rozwinięta przez Edmunda Husserla na przełomie XIX i XX

Egzystencjalizm

Nurt filozoficzny zajmujący się badaniem ludzkiej egzystencji, wolności i odpowiedzialności.

Utilitaryzm

Teoria etyczna, która zakłada, że moralność działań ocenia się na podstawie ich użyteczności i zdolności do maksymalizacji szczęścia.

Co jest przeciwieństwem utylitaryzmu?

Przeciwieństwem utylitaryzmu, który kładzie nacisk na maksymalizację szczęścia i dobrobytu największej liczby ludzi, jest deontologia (lub etyka obowiązku).

Krytycyzm

Nurt filozoficzny związany z Kantem, zakładający, że nasze poznanie jest ograniczone przez nasze doświadczenia i kategorie umysłu

Dualizm

Pogląd, że rzeczywistość składa się z dwóch odrębnych substancji: umysłu (ducha) i materii.

Monizm

Pogląd, że rzeczywistość składa się z jednej substancji, która jest albo materialna, albo duchowa.

Solipsyzm

Pogląd, że jedyną pewną rzeczywistością jest własne istnienie i własne doświadczenia.

Pragmatyzm

Nurt filozoficzny zakładający, że prawda i wartość pojęć zależą od ich praktycznych skutków i zastosowań.

Determinism

Pogląd, że wszelkie zdarzenia, w tym ludzkie działania, są z góry ustalone przez prawa przyrody./Pierre-Simon Laplace, Baruch Spinoza

Indeterminizm

Pogląd, że nie wszystkie zdarzenia są zdeterminowane i że istnieje miejsce na wolną wolę. /Karl Popper, William James

Naturalizm

Nurt filozoficzny zakładający, że rzeczywistość można wyjaśniać w kategoriach naturalnych procesów i praw.

Relatywizm

Pogląd, że wartości, normy i prawdy są względne do kultury, społeczeństwa lub jednostki.

Sceptycyzm

Nurt filozoficzny zakładający, że pewna wiedza jest niemożliwa do osiągnięcia.

Panteizm

Pogląd, że Bóg i wszechświat są jednym i tym samym./Baruch Spinoza , Giordano Bruno /

Teizm

Pogląd zakładający istnienie jednego Boga, który stworzył świat i nim rządzi.

Ateizm

Pogląd zaprzeczający istnieniu Boga lub bogów.

Hedonizm

Teoria etyczna, która zakłada, że przyjemność i unikanie cierpienia są najwyższymi wartościami.

Nominalizm

człowieczeństwo" czy "kolor". Według nominalistów, uniwersalia (ogólne pojęcia) nie istnieją jako byty realne, lecz są jedynie nazwami (łac. "nomina"), które przypisujemy grupom przedmiotów ze względu na ich wspólne cechy. /William z Ockham (XIV wiek):

Brzytwa Ockhama

(zwana także zasadą oszczędności) jest filozoficzną i metodologiczną - Zasada ta jest często wyrażana przez maksymę: "Nie należy mnożyć bytów ponad konieczność"

Realizm Metafizyczny

Pogląd, że uniwersalia istnieją niezależnie od rzeczywistości umysłowej i językowej.

Autonomia

Pojęcie oznaczające zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji i kierowania swoim życiem.

Heteronomia

Heteronomia to stan, w którym decyzje i działania jednostki są kontrolowane lub determinowane przez zewnętrzne siły, reguły lub wpływy, a nie przez własną wolę.

Libertarianizm

Nurt filozoficzny i polityczny opowiadający się za maksymalizacją wolności jednostki i minimalizacją ingerencji państwa.

Totalitaryzm

System polityczny, w którym państwo kontroluje wszystkie aspekty życia społecznego i prywatnego.

Materializm Dialektyczny

Teoria filozoficzna i socjologiczna związana z Marksem i Engelsem, zakładająca, że rozwój społeczny jest napędzany przez walkę klas.

Empiryzm Brytyjski

Tradycja filozoficzna rozwinięta przez takich myślicieli jak Locke, Berkeley i Hume.

Cogito, Ergo Sum

Słynne stwierdzenie Kartezjusza oznaczające "Myślę, więc jestem".

Komunizm

System społeczno-ekonomiczny oparty na wspólnej własności środków produkcji.

Socjalizm

System społeczno-ekonomiczny dążący do równości społecznej i sprawiedliwości poprzez kontrolę państwa nad gospodarką.

Liberalizm

Nurt filozoficzny i polityczny opowiadający się za wolnością jednostki i minimalizacją ingerencji państwa.

Krytyczna Teoria Społeczna

Nurt filozoficzny i socjologiczny zajmujący się krytyką społeczeństwa, kultury i polityki

Hermeneutyka

Teoria i praktyka interpretacji tekstów, zwłaszcza tekstów biblijnych i filozoficznych.

Redukcjonizm

Pogląd, że złożone systemy można w pełni wyjaśnić na podstawie ich części składowych.

Transcendencja

Pojęcie oznaczające przekraczanie granic doświadczenia, zmysłowej rzeczywistości lub ludzkiej wiedzy.