Moja lekcja

aequitas

słuszność

ulititas

użyteczność

consuetudo

zwyczaj

desuetudo

porzucenie

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere

nakazy są następujące: uczciwie żyć, nie szkodzić drugiemu, oddawać każdemu to, co mu się należy

Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem

we wszystkich sprawach zasada sprawiedliwości i słuszności powinna mieć pierwszeństwo nad zasadą ścisłego prawa

Bona fides semper praesumitur

Zawsze domniemywa się dobrą wiarę

Ius naturale est, quod natura omnia animalia docuit

prawem naturalnym jest to prawo, którego sama natura nauczyła wszystkiego

Ius civile vigilantibus scriptum est

prawo cywilne tworzone jest dla osób starannych

Dolus omnimodo puniatur

Oszustwo musi być karane pod każdym względem

lucida intervalla

jasne prawo

negotium inter vivos

czynność prawna między żyjącymi

negotium mortis causa

czynności prawne na wypadek śmierci

facta concludentia

rozstrzygające fakty

negotium claudicans

czynność prawna kulejąca

naturalia negotii

nieistotne składniki treści czynności prawnej

condicio sine qua non

warunek bez, którego nie

reservatio mentalis

zastrzeżenie potajemne

vis compulsiva

siła przemusu

cognatio

pokrewieństwo

Fictio non operatur ultra casum dictum

fikcja nie wywiera skutków prawnych poza przypadkiem, dla którego została ustanowiona

Si quid universitati debetur, singulis non debetur: nec quod debent universitas singuli debet

co należy się korporacji, nie należy się poszczególnym członkom, ani też poszczególni członkowie nie są zobowiązani do tego, czego zobowiązana jest korporacja

Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere

- uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa

In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt

Przy zawieraniu umów należy bardziej brać pod uwagę to, co zamierzone, niż dosłowne brzmienie wyrazów

Plus valet quod actum quam quod simulatum

większe znaczenie ma czynność dokonana niż symulowana

Nullus videtur dolo facere, qui suo iure utitur

wydaje się, że nikt nie oszukuje, kto korzysta ze swojego prawa

Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur

Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp

Dolus non praesumitur

złego zamiaru się nie domniemywa

Alienus dolus nocere alteri non debet

Nikomu nie powinien szkodzić cudzy podstęp

Gradus cognationis alii superioris ordinis sunt, alii inferioris, alii ex transverso sive a latere, superioris ordinis sunt parentes, inferioris liberi, ex transverso sive a latere fratres et sorores liberique eorum

stopnie pokrewieństwa są w linii wstępnej i zstępnej, inne wreszcie w linii bocznej, w linii wstępnej są rodzice, w linii zstępnej dzieci, w linii bocznej bracia i siostry oraz ich dzieci

Affines sunt viri et uxoris cognati

powinowatymi są krewni męża i żony

Libera matrimonia esse antiquitus placuit

Od dawna się przyjęło, że małżeństwa są możliwe do rozwiązania

Tutor loco parentis habetur

Opiekun jest uważany za rodzica

Possessionem adquiriums et animo et corpore

posiadanie nabywamy przez fizyczne objęcie rzeczy i zamiar zatrzymania jej dla siebie

Separata esse debet possessio a proprietate

powinno się oddzielać posiadanie od własności

Res perit suo domino

rzecz przypada samemu właścicielowi

Usucapio est adiectio dominii per continuationem possessionis temporis lege definiti

zasiedzenie jest nabyciem własności na skutek ciągłego posiadania przez oznaczony prawem czas

Numquam nuda traditio transfert dominium

Samo wydanie rzeczy nie przenosi własności

Possessor male fidei ullo tempore non praescribit

Posiadacz w złej wierze bez względu na czas nie może zasiedzieć rzeczy

Quum fundus fundo servit, vendito quoque fundo, servitutes sequuntur

Jeżeli grunt służy drugiemu gruntowi, po sprzedaży gruntu służebność podąża za nim

Servitus praedio utilis esse debet

służebność powinna być pożyteczna dla gruntu

Servitutis causa debet esse perpetua

przyczyna ustanowienia służebności powinna być trwała

Rei suae pignus non consistit

na rzeczy własnej zastaw nie powstaje

Proprie pignus dicimus, quo ad creditorem transit, hypothecam, cum non transit nec possessio ad creditorem

właściwie nazywamy zestawem ręcznym to, co przechodzi na wierzyciela, a hipoteką, gdy nawet posiadanie nie przechodzi na wierzyciela

Obligatio est iuris vinculum quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura

zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia czegoś zgodnie z prawami naszego państwa

Rei turpis nullum mandatum est

nie ma mandatu jeżeli przedmiotem zlecenia jest rzecz niemoralna / niegodziwa

Si unus solvat, omnes liberantur

jeżeli jeden spełni świadczenie, wszyscy są uwolnieni

Si plures sunt fideiussores, quotquot erunt numero, singuli solidum tenentur

jeśli jest wielu poręczycieli, każdy odpowiada za całość niezależnie od tego, ilu ich będzie

Solvere pro ignorante et invito cuique licet

każdy może spełnić świadczenie w czyimś imieniu, nawet jeśli ta osoba o tym nie wie albo się nie zgadza

In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt

przy zawieraniu umów uwzględnia się bardziej wolę stron niż nich słowa

Rebus sic stantibus omnis promissio intellegitur

każde przyrzeczenie pojmowane jest jako obowiązujące w oznaczonych warunkach

Periculum est emptoris

Ryzyko ponosi nabywca

Sine pretio nulla venditio

bez ceny nie ma sprzedaży

Emptio tollit locatum

Zakup znosi najem

Aliena negotia exacto officio geruntur

cudzym majątkiem należy zarządzać z należytą starannością

Is damnum dat, qui iubet dare

- Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić

Lata culpa est nimia neglegentia, id est non intellegere quod omnes intellegunt

grube niedbalstwo jest niezrozumieniem tego, co wszyscy rozumieją

Casus a nullo praestatur

za przypadek nikt nie odpowiada

Dies interpellat pro homine

termin wzywa za człowieka

Id quod interest, non solum ex damno dato constat, sed etiam lucro cessante

przy odszkodowaniu bierze się pod uwagę nie tylko szkodę wyrządzoną, lecz także utracony zysk

Compensatio est debiti et crediti inter se contributio

kompensata jest wzajemnym rozliczeniem się należności i zobowiązania

Ubi societas, ibi civitas ibi ius

Tam, gdzie jest społeczeństwo, jest miasto, jest prawo

Debet quis iuri subiacere, ubi deliquit

podlega się prawu w miejscu dokonania przestępstwa

Affectus punitur, etsi ono sequatur effectus

zamiar jest karany nawet wtedy, gdy zamierzony skutek nie nastąpił

Ex singulis causis singulae poenae irrogantur

w poszczególnych przypadkach nakłada się poszczególne kary

Fere in omnibus poenalibus iudiciis et aetati et imprudentiae succurritur

prawie we wszystkich procesach karnych uwzględnia się zarówno wiek, jak i brak doświadczenia

Neminem captivabimus nisi iure dictum

nikogo nie będziemy więzili, chyba że skazanego prawomocnym wyrokiem

Nullus describatur reus, priusquam convictur

nikogo nie wolno uznawać za winnego przed skazaniem

Qui accusare volunt, probationes habere debent

Ci, którzy chcą oskarżać, muszą mieć dowody

In criminalibus probationes debent esse luce clariores

w sprawach karnych dowody muszą być jaśniejsze niż światło

Iudex est lex loquens

Sędzia jest mówiącą ustawą

Connexorum idem est iudicium

sprawy pozostające w związku przynależą do jednego procesu

Appellatione extinguitur iudicatum

apelacja znosi wyrok

• Eius est interpretari leges, cuius est condere

do interpretacji prawa upoważniony jest ten, kto stanowi

Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quo est regula fiat

reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą

Non exemplis, sed legibus iudicandum est

Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia

Verba cum effectu accipienda

Słowa należy rozumieć zgodnie z ich znaczeniem

Exceptio est strictissimae interpretationis

Wyjątek powinien być interpretowany ściśle

Expressio specialis omnem impedit extensionem

– dokładne wyrażenie wyklucza wykładnię rozszerzającą