OSOBY PRAWNE

Osoba prawna

organizacja, którą ustawodawca, wyposażając w osobowość prawną, uczynił podmiotem stosunków cywilnoprawnych, umożliwiając samodzielne występowanie w obrocie

osobą prawną są organizacje

posiadające zdolność bycia podmiot praw i obowiązków

mówiąc o substracie (podstawie) osoby prawnej

najczęściej ma się na uwadze określony zespół ludzi bez których nie mogłaby istnieć i funkcjonować żadna osoba prawna

osoby prawne istotne funkcje w obrocie cywilnoprawnym

1. prowadzą do ograniczenia ryzyka związanego z prowadzeniem działalności 2. dogodny sposób koncentracji kapitału

osobowość prawna

jest cechą normatywną, nadawaną jednostce organizacyjnej przez ustawodawcę

osoby prawne art.

33

osobami prawnymi są

skarb państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną

ustawodawca tworząc osobę prawną może posłużyć się 3 zasadniczymi metodami

1. metoda katalogowa 2. metoda ogólnego określania cech osoby prawnej 3. metoda normatywna

metoda katalogowa

najprostsza w stosowaniu, ustawodawca wskazując w ustawie katalog organizacji nadaje im automatycznie osobowość prawną

metoda katalogowa jest charakterystyczna dla

systemów niedemokratycznych

metoda katalogowa dominowała w naszym KC do

1990 kiedy to weszła ustawa o zmianie KC

metoda ogólnego określania cech osoby prawnej

w ustawie wskazane zostają cechy charakterystyczne jednostki organizacyjnej, których wystąpienie przesądza o jej podmiotowości prawnej

metoda ogólnego określania cech osoby prawnej zaleta

elastyczność

metoda normatywna

jednostka organizacyjna musi zostać wyposażona przez ustawę w osobowość prawną, co oznacza, że w ustawie muszą się znaleźć kryteria, których spełnienie jest konieczne do nadania osobowości prawnej określonej jednostce organizacyjnej

w polskim prawie przyjęto metode

metodę normatywną z wyjątkiem Skarbu Państwa

3 zasadnicze systemy powstawania osób prawnych:

1. system organów państwa 2. system koncesyjny 3. system normatywny

system aktów państwa

zarówno inicjatywa jak i powołanie do życia danej osoby prawnej następuje przez wydanie aktu władzy państwowej

system koncesyjny

inicjatywa powołania osoby prawnej jest inicjatywą społeczną (założyciele) a decyzja o jej powstaniu uzależniona jest od uzyskania zezwolenia stosownego organu władzy (koncesji)

system koncesyjny jest obecnie

bardzo rzadki

pewne elementy systemu koncesyjnego

przy powstawaniu organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi

system normatywny

w ustawie określone są przesłanki, których spełnienie jest niezbędne do utworzenia osoby prawnej, zarówno inicjatywa jak i decyzja o powstaniu osoby prawnej pozostaje w rękach założycieli

cechą charakterystyczną normatywnego powstawania osób prawych jest

pełna jawność tego procesu

jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawą z chwilą

jej wpisu do właściwego rejestru

krajowy rejestr sądowy składa się z

rejestru przedsiębiorców, rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych, fundacji oraz rejestru dłużników niewypłacalnych

ustanie bytu osoby prawnej art

35

ustanie bytu osoby prawnej następuje w wyniku

określonego postępowania (na ogół likwidacja osoby prawnej) po którego zakończeniu osoba prawna zostaje wykreślona z rejestru

wykreślenie z rejestru pociąga za sobą

utratę osobowości prawnej

cechy charakterystyczne osoby prawnej

1. cel 2. posiadanie majątku 3. struktura organizacyjne 4. organy 5. zdolność prawna

cel

najczęściej gospodarczy, majątkowy lub zarobkowy charakter

posiadanie majątku

niezbędne jest dysponowanie własnym majątkiem

struktura organizacyjna

niezbędna do prawidłowego funkcjonowania jednostki org

organy

niezbędne, bez takich organów nie może działać

zdolność prawna oraz

zdolność do czynności prawnych, zdolność sądowa i procesowa

zdolność prawna osoby prawnej

możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych

zdolność prawna osoby prawne z reguły jest

zdolnością ograniczoną (jednostka organizacyjna a nie człowiek) np. nie może być zobowiązana do alimentacji

ograniczenia mogą wynikać z

ustawy oraz ze statutu

Skarb Państwa

nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych

jednostki samorządu terytorialnego

nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania samorządowych osób prawnych

osoba prawna ponosi odpowiedzialność

deliktową za szkody wyrządzone z winy jej organu

zdolność do czynności prawnych

możność nabywania praw i obowiązków własnym działaniem

osoba prawna nabywa zdolność do czynności prawnych z chwilą

nabycia osobowości prawnej

zdolność do czynności prawnych osoby prawnej pozostaje

zawsze nieograniczona

teoria organów osoby prawnej art.

38, organ jest integralnym składnikiem osoby prawnej

rzekomy organ osoby prawnej

1. kiedy dana osoba w o gole nie jest organem osoby prawnej 2. kiedy jest takim organem ale przekracza zakres kompetencji wyznaczonej dla tego organu

odpowiedzialność w granicach tzw. ujemnego interesu umownego

obejmuje jedynie szkodę związaną z faktem zawarcia umowy, nie obejmując tzw. szkody w granicach pozytywnego interesu umowy, więc spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy

gdy osoba prawna nie ma organu mogących występować w jej imieniu

sąd rejonowy ustanawia dla niej kuratora

kurator jest uprawniony tylko do reprezentowania osoby prawnej

w czynnościach związanych z powołaniem organów lub jej likwidacją

do osób prawnych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie dóbr osobistych

osób fizycznych

firma

nazwa osoby prawnej, oznaczenie indywidualizujące osobę prawną, podobnie jak nazwisko osoby fizycznej

firma jest

dobrem osobistym przedsiębiorcy, prawem podmiotowym bezwzględnym, skutecznym Rega omnes i niezbywalnym

firmy nie można

zbyć

zasady prawa firmowego:

1, zasada wyłączności firmy 2. prawdziwości firmy 3. jedności firmy 4. ciągłości firmy 5. jawności firmy

firma zbudowana jest z

korpusu (rdzenia) i dodatków

korpus

indywidualne oznaczenie

dodatek

wskazuje formę prawną działalności np.sp. z o.o.

przedsiębiorca którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem może

1. żądać zaniechania tego działania 2. usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści 3. naprawienia szkody majątkowej 4. wydania korzyści uzyskanej przez osobę która dopuściła się naruszenia

drugim obok firmy elementem indywidualizującym osobę prawną jest

jej siedziba

siedziba

stanowi odpowiednik miejsca zamieszkania osoby fizycznej

skarb państwa jest

jedyną osobą prawną którą kodeks cywilny bezpośrednio wyposaża w osobowość prawną

cechy szczególne skarbu państwa

1. istnieje tak długo jak istnieje samo państwo 2. nie ma swojej siedziby 3. jako osoba prawna nie ma organów, działa przez swoje jednostki organizacyjne

skarb państwowy ponosi

odpowiedzialność za swoje zobowiązania

przedsiębiorstwa oraz agencje skarbu państwa np.

agencja mienia wojskowego, agencja restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa

agencje te działają jako

powiernicze osoby prawne

jednostki samorządu terytorialnego

zgodnie z konstytucją mają osobowość prawną

w osobowość prawną wyposażone zostały zatem

gminy i związki międzygminne, powiaty i wojewóddztwa

korporacyjne osoby prawne

zrzeszeia

korporacyjne osoby prawne charakteryzują się tym, że

stanowią związki członków osoby prawnej

korporacyjne osoby prawne mogą realizować

cele gospodarcze i inne

korporacyjne osoby prawne np.

spółki handlowe, stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe

członkowie zakładu

destynatariusze

osoby prawne typu zakładowego

np. fundacja

osoby prawne

skarb państwa, komunalne (samorządowe) osoby prawnej, korporacyjne osoby prawne, osoby prawne typu zakładowego, osoby prawne kościelne

bilateralizm

wzajemna, obustronna, a często jednoczesna realizacja zobowiązań dwóch państw lub organizacji międzynarodowych względem siebie (umowy bilateralne)