Ideologie i doktryny polityczne. Systemy polityczne, demokracja i kultura polityczna. WOS Wiedza O Społeczeństwie (liceum, matura)

POLITYKA

Działania związane z dążeniem do zdobycia i utrzymania władzy

IDEOLOGIA

Uporządkowany i uproszczony obraz świata, chętnie przyjmowany przez szerokie kręgi społeczne. Jest to zbiór idei, poglądów, wartości i przekonań nt. funkcjonowania społeczeństwa

DOKTRYNA POLITYCZNA

pojecie węższe od ideologii; są to konkretne sformowania, wyodrębnione z ideologii i zastosowane w praktyce

PROGRAM POLITYCZNY

Dalsze uszczegółowienie ideologii; jest to bezpośrednie kształtowanie różnych sfer życia publicznego

Funkcje ideologii

integracyjna (zbliża ludzi o podobnych poglądach politycznych), poznawcza (tworząca obraz rzeczywistości społecznej), programowo-polityczna (wpływ na program polityczny partii), mobilizacyjna (mobilizacja do działań), uprawomocniająca (ideowa podstawa funkcjonowania partii)

Historyczny podział doktryn politycznych

konserwatywne, reformistyczne, rewolucyjne, reakcyjne, utopijne

Współczesny podział doktryn politycznych

doktryny prawicowe, lewicowe, centrowe

Najważniejsze doktryny

liberalizm, konserwatyzm, chrześcijańska demokracja, socjal-demokracja, faszyzm, komunizm

DEMOKRACJA

forma ustroju politycznego, w której obywatele sprawują władzę bezpośrednio lub za pośrednictwem swych przedstawicieli

Zasady współczesnej demokracji

podział władzy, suwerenność narodu, reprezentacja, poszanowanie mniejszości, pluralizm

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

referendum (powszechne głosowanie), inicjatywa ludowa (prawo części obywateli do zgłaszania własnych propozycji), veto ludowe (zgłoszenie sprzeciwu wobec ustawy), reccal (prawo do odwoływania urzędników), plebiscyt (poparcie lub dezaprobata), zgromadzenie ludowe (postanowienia i decyzje)

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

wybory, przynależność do organizacji, zgromadzenia, pochody, manifestacje, listy otwarte i potycje

WYBORY

Proces wyłaniania przez ogół obywateli z pośród kandydatów osób, które będą piastować najwyższe stanowiska w państwie

Zasady prawa wyborczego

-powszechności, proporcjonalności, równości, tajności, bezpośredniości

PRAWA obywatela w społeczeństwie

Prawa i wolności osobiste: prawo do życia, do wolności, wolności słowa, religii i przekonań, prawo do sprawiedliwego procesu sądowego, do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, prawo do ochrony życia. Prawa i wolności polityczne: wolność słowa i zgromadzeń, wolność zrzeszania się, dostęp do służby publicznej, prawo wyborcze i prawo do informacji, prawa wyborcze i prawo do składania petycji i wniosków

OBOWIĄZKI obywatela w społeczeństwie

Wierność Rzeczypospolitej i troska o dobro wspólne, przestrzeganie prawa, obrona kraju, podatki, dbałość o środowisko naturalne

Kultura polityczna

Całokształt politycznych postaw i poglądów jednostek i całego społeczeństwa

Typy kultury politycznej

kultura zaściankowa (niska świadomość społeczna członków społeczeństwa), kultura podporządkowana (charakterystyczna dla krajów młodej demokracji, gdzie obywatele pomimo pewnego zainteresowania życiem publicznym, nie biorą w nim udziału), kultura uczestnictwa (obywatele mogą i chcą uczestniczyć w życiu publicznym)

PAŃSTWO

Trwała wspólnota ludzi zamieszkujących określone terytorium oraz poddana władzy zwierzchniej. Jest organizacją przymusową, terytorialną, polityczną i suwerenną

OBYWATELSTWO

Przynależność do jakiegoś państwa

Formy nabycia obywatelstwa

prawo krwi, prawo ziemi, małżeństwo z obywatelem innego kraju, nadanie obywatelstwa przez organ władzy państwowej

Koncepcje genezy państwa

koncepcja teistyczna, koncepcja umowy społecznej, koncepcja podboju i przemocy, koncepcja marksistowska

Władza państwowa

Zdolność wydawania i egzekwowania decyzji

LEGITYMIZACJA

Przekonanie, że dana osoba lub grupa może sprawować władzę

Trzy typy legitymizacji

Legitymizacja tradycyjna (wiara, że dana osoba może sprawować władzę), legitymizacja charyzmatyczna (przekonanie o wyjątkowych cechach sprawującego władzę), legitymizacja legalna (przekonanie, że rządzący zdobył władzę na mocy obowiązującego prawa)

Funkcje współczesnego państwa

funkcja zewnętrzna - polityka zagraniczna; funkcja wewnętrzna - prawodawcza, porządkowa, administracyjna, gospodarcza, socjalna, kulturalna

Podział państw ze względu na formę rządu

monarchia i republika

Podział ze względu na reżim polityczny

państwo demokratyczne, totalitarne i autorytarne

Podział państw ze względu na ustrój terytorialny

państwo unitarne, państwo złożone (np. federacje, konfederacje, unie państw)

Państwo unitarne

Jednostki podziału terytorialnego nie mają samodzielności politycznej, np. Polska, Szwecja, Węgry

Państwo złożone

Części składowe państwa o dużym stopniu samodzielności, np. federacje, konfederacje, unie państw

Systemu polityczne

system parlamentarno-gabinetowy, system prezydencki, system parlamentarno-komitetowy, system kanclerski, system półprezydencki