Prawo spadkowe - przeciwtestamentowe i beztestamentowe

Jak musiał się zachować w testamencie ojciec rodziny-spadkodawca wobec osób sui heredes?

W testamencie osoby sui heredes nie mogły być przez ojca pominięte. Musiały być albo powołane do dziedziczenia, albo wydziedziczone. Testator nie musiał podawać powodu wydiedziczenia (exheredatio), ale musiał to zrobić w odpowiedniej formie. Synów należało wydziedziczać imiennie. Pozostałe osoby np. żona in manu i córki mogły być wydziedziczone zbiorowo., np. Wszyscy pozostali krewni niech będą wydziedziczeni.

Co się działo jeżeli po sporządzeniu testamentu pojawiały się inne osoby z grupy sui heredes?

JEżeli po sporządzeniu testamentu pojawiały się inne osoby z grupy sui heredes testament stawał sie nieważny. Działo się tak na skutek|: zawarcia małżeństwa cum manu, adoptowania dziecko po sporządzeniu testamentu lub narodzin pogrobowca. Aby zapobiec sytuacji obalenia testamentu przez pogrobowca wg zasady Postumus rumpit testamentum (Pogrobowiec obala testament) należało w testamencie ewentualnego pgrobowca wydziedziczyć lu powołać do dziedziczenia.

Co się działo jeżeli testator pominął zstępnych, dokonał wydziedziczenia w niewłaściwy sposób lub pominął milczeniem niektóre osoby sui heredes?

Jeżeli testator pominął w testamencie syna lub wydziedziczył zstępnych w niewłaściwy sposób testament traktowano jako nieważny. Następowało wtedy dziedziczenie przeciwtestamentowe formalne. Jeżeli testator pominął milczeniem inne osoby z grupy zstępnych testament był ważny, ale nie w całości. Osoby pominięte mogły domagać się przyznania częsci spadku kosztem części przydzielonej powołanym w testamencie. Następowało wtedy złamanie zasady: Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere pot

Co to jest testamentum inofficiosum?

Testamentum inofficiosum to testament sprzeczny z powinnością rodzinną. Pod koniec republiki pojawiła się możliwość zaczepienia testamentu, w którym zostali wydziedziczeni członkowie najbliższej rodziny. Jak wyjaśnia Marcellus: Uznać testament za niezgodny z powinnością znaczy uzasadnić dlaczego ktoś nie powinien być wydziedziczony lub pominięty.

Co słuzyło do zaczepienia takiego testamentu?

Skarga zwana querella inofficiosi testamenti.

Co było celem wniesienia querella inofficiosi testamenti?

Celem wniesienia tej skargi było unieważnienie testamentu i uruchomienie dziedziczenia beztestamentowego.

Jakie były zasady querella inofficiosi testamenti?

Skarga ta musiala być wniesiona do 5 lat po śmierci testatora. Uprawnionymi do jej wniesienia byli kolejno: zstępni, następnie wstępni, a w końcu rodzeństwo spadkodawcy. Ze skargą skutecznie mógł wystąpić tylko ten, kto nie otrzymał przynajmniej minimalnego udziału w spadku zwanego pars legitima. Jeżeli sąd uwzględnił skargę testament upadał i następowało dziedziczenie beztestamentowe.

Co to był zachowek?

Zacjowek (pars legitima) stanowił minimalną część majątku spadkowego9, jaką powinni otrzymać członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy.

Jaka była wysokość zachowku?

Wysokość zachowku obliczano w stosunku do części jaką otrzymałby uprawnony przy dziedziczeniu beztestamentowym. W okresie klasycznym pars legitima wynosiła 1/4 części działu przysługującego wg dziedziczenia ustawowego. Cesarz Justynian podwyższył zachoweg do 1/3, czasami nawet 1/2 części należnej ab intestato. Wprowadził też zasadę, że ze skargą querella inofficiosi testamenti mogą wystąpić osoby, które nic nie otrzymały z testamentu. W przypadku, gdy uprawniony otrzymał przysporzenie, ale nie o

Co to jest dziedziczenie przeciwtestamentowe materialne?

Dziedziczenie przeciwstestamentowe materialne następuje po obaleniu testamentu z powodu nieuzyskania zachowku.

Kiedy zachodziło dziedziczenie beztestamentowe?

Dziedziczenie beztestamentowe (ab intestato) następowało jeśli: spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu, testament przez niego sporządzony stracił ważność lub kiedy żadna z osób powołanych do dziedziczenia nie stała się dziedzicem.

Jakie były systemy dziedziczenia beztestamentowego?

W prawie rzymskim były trzy systemy dziedziczenia beztestamentowego: oparte na Ustawie XII tablic, regulowane przez prawo pretorskie lub na podstawie prawa justyniańskiego.

Omów krótko te trzy systemy.

Dziedziczenie w Ustawie XII tablic oparte było wyłącznie na pokrewieństwie agnacyjnym, w prawie pretorskim dopuszczono pokrewieństwo kognacyjne, a w prawie justyniańskim dziedziczenie oparte było tylko na pokrewieństwie kognacyjnym.

Jaka była kolejność dziedziczenia w tych systemach?

W prawie cywilnym obowiązywała zasada, że jeżeli najbliższy krewny agnacyjny nie może lub nie chce przyjąć spadku nie przekazuje się go dalszym krewnym agnacyjnym, ale następuje usucapio pro herede czyli zasiedzenie spadku przez inną osobę. W prawie pretorskim i justyniańskim obowiązywała z kolei zasada succesio ordinum et graduum.

Na czym polegała zasada successio ordinum et graduum?

Krewni spadkobiercy byl dzieleni na klasy. Każdą klasę stanowiły osoby połączone więzami krwi czyli pochodzące od jednego przodka. Bliższa klasa wyłączała z dziedziczenia dalszą (successio ordinum), z kolei w klasie bliższy krewny wykluczał dalszego (successio graduum).

Jakie kategorie dziedziców wyróżniało prawo cywilne?

Heredes sui (osoby, które wcześniej znajdowały się pod władzą spadkodawcy, ale w momencie jego smierci stawały się sui iuris), proximi agnati (najbliżsi agnaci) i gentiles (najbliżsi członkowie tego samego rodu).

Omów kategorię heredes sui.

Do kategroii heredes sui należały wszystkie te osoby, które pozostawały pod władzą ojcowską spadkodawcy, ale w momencie jego śmierci stawały się osobami sui iuris. Były to przede wszystkim dzieci (także adoptowane, ale nie emancypowane), żona in manu i zstępni emancypowanych lub zmarłych synów (jeżeli pozostawały pod bezpośrednią władzą spadkodawcy). Byli to dziedzice domowi lub konieczni (heredes domestici lub necessarii) ponieważ nabywali oni spadek pso facto, z samego faktu powołania bez odrę

Jak dzielono spadek w klasie heredes sui?

Spadek dzielono in capita, czyli w równych częściach jeżeli spadkobiercy byli ze spadkodawcą spokrewnieni w równym stopniu. Jeżeli byli spokrewnieni w różnym stopniu to następował podział wg szczepów - in stirpes, np. jeżeli dziedziczyły wnuki po zmarłym synu. Wnuki spadkodawcy otrzymywały, wszystkie razem, taką część jaką otrzymałby ich ojciec gdyby żył. Było to tzw. prawo reprezentacji - ius representationis.

Omów kategorię proximi agnati.

W przypadku braku osób heredes sui dziedziczyli proximi agnati czyli boczni krewni agnacyjnie, w pierwszej kolejno9ści byli to bracia i siostry spadkodawcy, następnie stryjowie. Do upoważnionych proximi agnati zaliczały się tez kobiety.

Omów kategorię gentiles.

Gentiles to osoby należące do tego samego rodu, do którego należał spadkodawca, czyli posiadające wspólnego przodka i noszące to samo nazwisko rodowe. Organizacja rodowa upadła pod koniec republiki, zanikła więc ta klasa dziedziców.

Jakie klasy osób powoływał do dziedziczenia edykt pretorski?

Edykt pretorski powoływał do dziedziczenia cztery klasy osób: unde liberi, unde legitimi, unde cognati oraz unde vir et uxor.

Omów kategorię unde liberi.

Do kategorii unde liberi należały przede wszystkim dzieci (bez względy na to czy w chwili śmierci spadkodawcy znajdowały sie pod jego władzą czy nie, np. emancypowani) oraz dalsi zstępni. Stosowano tu podział in capita oraz in stirpes.

Omów kategorię unde legitimi.

W przypadku gdyby nie było osób unde liberi lub żadna z nich nie nabyła bonorum possessio w określonym czasie pretor powoływał do dziedziczenia osoby uprawnione wg ius civile czyli heredis sui oraz proximi agnati.

Omów kategorię unde cognati.

W tej kategorii dziedziczyli wszyscy krewni kognacyjnie do VI stopnia włącznie. Z VII stopnia dziedziczyły tylko prawnuki rodzeństwa. Krewni bliższego stopnai pokrewieństwa wykluczali krewnych dalszego stopnia. Należy zaznaczyć, że heredes sui mogli dziedziczyć we wszystkich trzech klasach (unde liberi, unde legitimi oraz unde cognati).

Na czym polegało unde vir et uxor?

Gdy nie było żadnego krewnego uprawnionego do dziedzczenia w czwartej klasie powoływano do dziedziczenia po sobie małżonków.

Wymień najważniejsze postanowienia zwiększające uprawnienia spadkowe kognatów.

Senatus consultus Tertullianum z czasów Hadriana i senatus consultum Orphitianum z czasów Marka Aureliusza.