Społeczeństwo – najważniejsze pojęcia i definicje

Społeczeństwo (definicja)

wszystkie formy życia zbiorowego połączone: wspólnymi warunkami życia, instytucjami, strukturą, historią oraz odrębną od innych kulturą

Społeczeństwo (wyznaczniki)

duża liczebność; cecha lub grupa cech łączących członków społeczeństwa

Zmiany społeczne

przeobrażenia obejmujące całą strukturę społeczną

Teorie życia społecznego (wymień)

funkcjonalna; konfliktu; wymiany

Przekursorzy teorii funkcjonalnej

Vilfredo Pareto; Florian Znaniecki; Talcott Parsons; Robert Merton; Niklas Luhmann

Prekursorzy teorii konfliktu

Karol Marks; Ludwik Gumplowicz; Georg Simmel

Prekurorzy teorii wymiany

Herbert Spencer; George C. Homans; Peter M. Blau

Teoria funkcjonalna (założenia)

funkcjonalizm (społeczeństwo to całość złożona z części, z których każda spełnia określone funkcje); równowaga społeczna jest niezmienna (konflikty i napięcia można rozwiązać); wewnątrz społeczeństwa istnieje system zróżnicowanych ról społecznych

Teoria konfliktu (założenia)

elementy systemu są w ciągłym konflikcie (jednostki zajmują różne pozycje i reprezentują różne interesy, co jest źródłem konflików); konflikty rozładowują napięcie i wzmacniają więzi w poszczególnych grupach

Teoria wymiany (założenia)

podstawą wszelkich zachowań społecznych jest wymiana dóbr (materialnych i niematerialnych); jednostki w społeczeństwie mają różne potrzeby i oczekiwania; społeczeństwo powstaje w wyniku ciągłej interakcji jednostek, by zaspokoić ich potrzeby

Typy społeczeństw

tradycyjne/przedindustrialne; przemysłowe/industrialne; poprzemysłowe/postindustrialne

Społeczeństwo tradycyjne (cechy)

dominuje rolnictwo i wymiana naturalna (barter); miejscem zamieszkania jest wieś; człowiek ma stałe miejsce w hierarchii społecznej

Społeczeństwo przemysłowe (cechy)

dominuje przemysł i wymiana monetarna (z udziałem pieniądza); miejscem zamieszkania jest miasto; człowiek to jednostka autonomiczna i niezależna społecznie

Społeczeństwo poprzemysłowe (cechy)

dominują usługi, a towarem jest informacja; miejscem zamieszkania jest aglomeracja miajska; rośnie znaczenie wykształcenia i wysokich kwalifikacji zawodowych

Grupa społeczna (definicja)

co najmniej 3 osoby, które łaćzy wspólny cel, więzi, interakcje i poczucie odrębności

Grupa społeczna (elementy)

więź; członkostwo; organizacja; wielkość

Więzi w grupie (rodzaje)

pierwotne (naturalne - rodzina, przyjaciele, znajomi); wtórne (tworzone sztucznie dla osiągnięcia celu i korzyści - partia polityczna, stowarzyszenie)

Członkostwo w grupie (rodzaje)

ekskluzywne (by stać się członkiem grupy trzeba spełnić surowe warunki); inkluzywne (przystąpienie do grupy nie jest ograniczone warunkami); ograniczone (by zostać członkiem grupy należy spełnić nizbyt surowe warunki np.: być w odpowiednim wieku)

Organizacja grupy (rodzaje)

formalna (status lub regulamin regulują strukturę grupy); nieformalne (struktura tworzy sięw sposób spontaniczny)

Wielkość grupy (rodzaje)

mała (kilka do kilkunastu osób); duża (duża liczba członków powoduje, że powstają podgrupy)

Wspólnota (definicja)

zbiorowość o nieformalnej strukturze oparta o silne więzi emocjonalne, tradycję i zwyczaj; członkowie wspólnoty posiadają specyficzne cechy (grupy etniczne, rodziny, społeczności lokalne)

Stowarzyszenie (definicja)

dobrowolne i stałe zrzeszenie osob o wspólnych celach i zainteresowaniach, o charakterze niezarobkowym; stowarzyszenie sformalizowane prawnie zakłada minimum 15 osób, a stowarzyszenie zwykłe - bez osobowości prawnej mogą założyć 3 osoby