Wybory do parlamentu

Kto i jak zarządza wybory do Sejmu i Senatu?

Prezydent nie później niż 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wyznacza wybory na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji

Sposób skrócenia kadencji Sejmu i Senatu

uchwała Sejmu przegłosowana większością 2/3 głosów wszystkich posłów; Prezydent po zasięgnięciu opinii marszałka Sejmu i marszałka Senatu może skrócić kadencję w przypadku niepowołania Rady Ministrów, niezatwierdzenia budżetu państwa

Tryb zarządzenia wyborów parlamentarnych na wypadek skrócenia kadencji

Prezydent wyznacza datę przeprowadzenia wyborów na dzień przypadający nie później niż 45 dni od podjęcia decyzji o skróceniu kadencji

Pierwsze posiedzenie Sejmu odbywa się

nie później niż w 15 dniu po przeprowadzeniu wyborów

Ważność wyborów stwierdza

Sąd Najwyższy – każdemu wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia protestu przeciwko ważności wyborów

Zasady prawa wyborczego

zasada powszechności; zasada równości; zasada bezpośredniości; zasada tajności; zasada proporcjonalności

Zasada powszechności

prawo do udziału w wyborach przysługuje każdemu obywatelowi, który nie został pozbawiony zdolności do wykonywania czynności prawnych wyrokiem sądu

Zasada równości

każdemu wyborcy przysługuje jeden głos – każdy głos ma taką samą siłę

Zasada bezpośredniości

wyborca oddaje głos na konkretnego kandydata albo listę

Zasada tajności

wyborom towarzyszą warunki umożliwiające anonimowe oddanie głosu

Zasada proporcjonalności

partie polityczne i ugrupowania wyborcze otrzymują liczbę mandatów proporcjonalna do uzyskanych przez siebie głosów

Rodzaje prawa wyborczego

czynne – prawo wybierania; bierne – prawo bycia wybranym

Czynne prawo wyborcze przysługuje:

każdemu obywatelowi, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, chyba że został on pozbawiony praw publicznych lub ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu

Bierne prawo wyborcze przysługuje:

każdemu obywatelowi, któremu przysługuje czynne prawo wyborcze

Cenzusy wiekowe obowiązujące w Polsce:

na urząd Prezydenta – 35 lat; do Senatu – 30 lat; na urząd prezydenta miasta/burmistrza/ wójta – 25 lat; do Sejmu – 21 lat; do Parlamentu Europejskiego – 21 lat; do rad gmin, powiatów, sejmików województw – 18 lat

Jaki jest cel istnienia progów wyborczych?

zapobieżenie nadmiernemu rozproszeniu mandatów wyborczych w parlamencie

Czym są progi wyborcze?

minimalnymi, wyrażonymi procentowo, wartościami głosów, które powinna uzyskać dana partia lub koalicja by wejść do parlamentu

Jakie obecnie progi wyborcze określone są w prawie?

5% dla partii i ugrupowań politycznych; 8% dla koalicji i bloków wyborczych

Czym są okręgi wyborcze?

powstałe w wyniku podziału państwa na czas wyborów obszary, na których obowiązują listy wyborcze stworzone dla danego terenu

Jak wygląda podział okręgów?

41 okręgów wyborczych po 7/9 mandatów do Sejmu; 40 okręgów po 2/4 mandaty do Senatu

Rodzaje okręgów wyborczych

jednomandatowe – w okręgu wygrywa tylko jeden kandydat; wielomandatowe – wygrywa kilku kandydatów

Stracone głosy to:

zjawisko występujące w systemie większościowym, ma miejsce, gdy głosy oddane na mniejsze partie nie przekładają się na mandaty w parlamencie, ponieważ partie te nie przekroczyły progu wyborczego

Mandatu posła nie można łączyć z funkcją:

Prezesa NBP; Prezesa NIK; Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka; członka Rady Polityki Pieniężnej; członka KRRiT; ambasadora; a także z zatrudnieniem w administracji rządowej (z wyłączeniem członków Rady Ministrów), Kancelarii Sejmu, Senatu lub Prezydenta

Mandatu poselskiego nie może sprawować:

sędzia; prokurator; żołnierz w czynnej służbie wojskowej; funkcjonariusz policji; urzędnik służby cywilnej

Rodzaje immunitetu przysługujące posłom i senatorom

immunitet formalny i immunitet materialny

Immunitet formalny

poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu

Immunitet materialny

zakaz pociągania posła do odpowiedzialności karnej, chyba że wyrazi on lub Sejm wyrażą na to zgodę – zakaz obowiązuje na czas trwania kadencji