Okres klasyczny

Co się stało ze zgromadzeniami ludowymi kiedy nastała era pryncypatu i rządów Oktawiana Augusta?

Na początku okresu klasycznego jeszcze się zbierały, ale w wynaturzonej formie, i wydawały ustawy. Całkowity zanik zgromadzeń ludowych, a co za tym idzie, wydawania leges, nastał pod koniec I wieku n.e.

Kto przejął rolę zgromadzeń w zakresie ustawodawczym?

Senat

Jakie miał funkcje Senat za czasów królestwa?

Był organem doradczym króla.

W jaki sposób Senat pośrednio wpływał na ustawodawstwo za czasów republiki?

Był ważny dla prawa publicznego, przez pewien czas udzielał auctoritas patrum, czyli zatwierdzał ustawy i plebiscyty.

Jak się nazywało prawo i kiedy zostało wydane, na mocy którego Senat udzielał auctoritas patrum z góry wszystkim ustawom?

lex Publilia Philonis, 339 pne

Jakie znaczenie miały senatus consulta wydawane za czasów republiki?

Niewielkie, były to wskazówki dla magistratury, nie były źródłem prawa prywatnego. Na ich podstawie magistratura mogła wydawać leges datae.

Kto decydował o składzie Senatu za pryncypatu?

Princeps

Czy senatus consulta zrównano z leges?

Tak

Kto na początku pryncypatu w Senacie miał inicjatywę ustawodawczą?

Każdy senator, a przyjęta uchwała była opatrywana imieniem wnioskodawcy.

Jak powoli zanikła rola senatu? Jak się nazywał wniosek o konkretne ustawodawstwo, który wygłaszał cesarz?

Nazywał się oratio Principis, najpierw było tak, że był on jednogłośnie uchwalany, potem zrezygnowano z głosowania i było samo oratio, potem nawet ta forma zanikła.

Jak było z pretorami, namiestnikami prowincji i edylami kurulnymi i ich działalnością ustawodawczą?

Na początku nadal wydawali edykty, ale coraz rzadziej, generalnie cesarze nie chcieli by w ich rękach była działalność prawotwórcza i chcieli położyć temu kres.

Kto położył kres prawotwórczej działalności magistratury? I kiedy?

Cesarz Hadrian, ok 130 ne

Jak się nazywał wybitny jurysta na dworze Hadriana który opracował teksty edyktów?

Salvius Iulianus

Jak nazywano ujednolicony tekst edyktu?

Edictum perpetuum, edictum Salvianum, edictum Iulianum, edictum Hadrianum.

Co się stało z ujednoliconym tekstem edyktu? I jakie były skutki?

Został zatwierdzony przez senat jako senatus consultum, tylko cesarz miał prawo do jego ewentualnych poprawek, zmian. Efektem był kres działalności prawotwórczej magistratury, urzędnicy Ci stali się już jedynie wykonawcami prawa.

Co zajęło miejsce leges i edicta?

Konstytucje cesarskie, czyli constitutiones oraz prawotwórcza działalność jurystów.

Dlaczego cesarze mogli wydawać konstytucje?

Ponieważ formalnie mieli w ręku najważniejsze urzędy republikańskie. Za to urzędnicy mieli ius edicendi.

4 rodzaje konstytucji cesarskich

edykty, mandaty, dekrety, reskrypty

Co to były edykty? (rodzaj konst. cesarskich)

Nawiązywały do działalności pretorów, były skierowane do ogółu, dotyczyły głównie kwestii administracyjnych.

Co to były mandaty?

Były to pisemne instrukcje dla urzędników, zwłaszcza namiestników prowincji, ich bezpośrednimi adresatami byli urzędnicy cesarscy, jednak wiązały też również podlegających im mieszkańców.

Co to były dekrety?

Były to wyroki wydawane przez cesarza w sprawach które rozpatrywał w I instancji lub w drodze apelacji. Dotyczyło to procesu cognitio extra ordinem, czyli takiego procesu, gdzie cesarz występuje w roli sędziego. Dotyczyły konkretnych przypadków, jednak ze względu na autorytet cesarza wzorowano się na nich w analogicznych przypadkach.

Co to były reskrypty?

Były to odpowiedzi na pytania prawne, jakie w związku z toczącą się sprawą cesarzowi stawiali urzędnicy bądź zainteresowane strony. Często roztrzygając wątpliwe kwestie cesarz wprowadzał nowe zasady ogólne. Z czasem wypierając opinie jurystów nabrały ogólnego znaczenia.

Dlaczego Rzymianie nie wątpili, że konstytucje cesarskie mają moc ustawy?

Mówili, że zachowują one moc ustawy bo sam cesarz otrzymał władzę przez ustawę.

Prawo, które mieli najwybitniejsi juryści do udzielania wiążących opinii

Ius respondendi ex auctoritate principis

2 sposoby w jakie najwybitniejsi juryści posiadający ius respondendi mogli wpływać na kształt prawa w sposób bezpośredni

1) Opinia, jaką wydał taki jurysta apropo konkretnego procesu wiązała sędziego, który mógł tylko sprawdzić, czy stan faktyczny przedstawiony przez strony jest zgodny z rzeczywistością (+ uwzględnianie tych opinii w analogicznych sprawach) 2) prace napisane przez tych prawników zaczęto utożsamiać ze źródłami prawa

Co się działo jak były 2 sprzeczne opinie prawników i kto rozwiązał ten problem?

Hadrian, wtedy sędzia mógł zadecydować.

3 sposoby pośrednie wpływania jurystów na prawo

1) pretorzy i ogólnie urzędnicy pytali ich o radę - mieli wpływ na treść edyktów 2) sędziowie pytali ich o radę - mieli wpływ na wydawane wyroki 3) wchodzili w skład concilium principis, czyli rady cesarskiej, zatem mieli wpływ na wydawane reskrypty i dekrety

Kiedy ważny był spór m. 2 szkołami prawniczymi?

W I wieku ne

2 szkoły - nazwa, założyciele, z jaką filozofią związani, jaka głowna idea

I szkoła prokuliańska, Labeo, zwolennicy filozofii Arystotelesa i ustroju republikańskiego II szkoła sabiniańska, Capito, zwolennicy filozofii stoickiej i władzy cesarskiej

8 jurystów okresu klasycznego

Celsus, Salvus Iulianus, Pomponius, Gaius, Papinianus, Paulus, Ulpian, Modestinus

Podział Instytucji Gaiusa (IV księgi)

I - prawo cd osób (osobowe i rodzinne) II i III - prawo cd rzeczy (rzeczowe, spadkowe, zobowiązania) IV - prawo cd powództw (procesowe)